Για τους περισσότερους κατοίκους του Ναϊρόμπι τα γαϊδούρια αποτελούν μια σημαντική πηγή εισοδήματος. Για την ακρίβεια, είναι ο κύριος τρόπος μετακίνησης των ίδιων και των εμπορευμάτων τους.
Αυτό ισχύει και για τον Steve, κάτοικο των περιχώρων του Ναϊρόμπι, ο οποίος χρησιμοποιεί γαϊδούρια για να πουλήσει νερό στους κατοίκους της περιοχής. Η επιβίωσή του εξαρτάται άμεσα από τα ζώα αυτά. Έτσι, όταν του τα έκλεψαν, ήταν αδύνατο να εργαστεί και να εξασφαλίσει τα προς το ζην.
Ανακάλυψε ότι είχαν εξαφανιστεί όταν μια μέρα πήγε να τα πάρει από το χωράφι του. «Δεν μπορούσα να τα βρω πουθενά», δηλώνει. «Έψαχνα όλη την ημέρα, όλη τη νύχτα και την επόμενη μέρα».
Λίγο καιρό αργότερα το μυστήριο λύθηκε. Ένας φίλος του τηλεφώνησε για να του πει ότι είχε βρει τους σκελετούς των γαϊδουριών. Τα ζώα είχαν σφαγιαστεί για το δέρμα τους.
Ο Steve και τα γαϊδουράκια του αποτελούν παράπλευρη απώλεια της δράσης του αμφιλεγόμενου παγκόσμιου εμπορίου δέρματος γαϊδουριών, το οποίο έχει τις ρίζες του στην Κίνα, χιλιάδες μίλια μακριά από τα χωράφια της Κένυας.
Τέτοιες κλοπές γίνονται όλο και πιο συχνά σε πολλά μέρη της Αφρικής και οπουδήποτε απαντούν μεγάλοι πληθυσμοί των συγκεκριμένων ζώων. Ο Steve και τα γαϊδουράκια του αποτελούν παράπλευρη απώλεια της δράσης του αμφιλεγόμενου παγκόσμιου εμπορίου δέρματος γαϊδουριών, το οποίο έχει τις ρίζες του στην Κίνα, χιλιάδες μίλια μακριά από τα χωράφια της Κένυας.
Η συγκεκριμένη φρενίτιδα οφείλεται στην αυξημένη ζήτηση για το παραδοσιακό φάρμακο Ejiao, το οποίο παρασκευάζεται με ζελατίνη από δέρμα γαϊδουριών και θεωρείται ότι έχει ιδιότητες που ενισχύουν την υγεία και διατηρούν τη νεότητα. Η παρασκευή του φαρμάκου βασίζεται στη ζελατίνη που παράγεται κατά τον βρασμό του δέρματος του ζώου και βγαίνει σε χάπι, σκόνη ή υγρό. Εντοπίζεται και ως συστατικό σε τρόφιμα.
Η βασική πελατεία του Ejiao είναι κυρίως ευκατάστατες Κινέζες, οι οποίες πιστεύουν ότι η κατανάλωσή του έχει πολλαπλά οφέλη, από την ενίσχυση της γονιμότητας και τη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου έως την καλύτερη κυκλοφορία του αίματος.
Το ενδιαφέρον γι’ αυτό το παραδοσιακό φάρμακο αναζωπυρώθηκε το 2011, όταν αναφέρθηκε στο πλαίσιο μιας κινέζικης τηλεοπτικής εκπομπής με τίτλο «Empresses in the Palace». Έπειτα από αυτή την έξυπνη τοποθέτηση προϊόντος, η ζήτησή του αυξήθηκε κατακόρυφα.
Ήδη από το 2017 ο φιλανθρωπικός οργανισμός Donkey Sanctuary διεξάγει εκστρατεία κατά του εμπορίου δέρματος γαϊδουριών. Σε μια νέα έκθεσή του εκτιμά ότι σε παγκόσμιο επίπεδο τουλάχιστον 5,9 εκατομμύρια γαϊδούρια σφαγιάζονται κάθε χρόνο για το δέρμα τους, με τη ζήτηση να αυξάνεται συνεχώς. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει πλήρης εκτίμηση του αριθμού των ζώων που έχουν σφαγιασθεί μέχρι σήμερα για την παρασκευή του Ejiao.
Ωστόσο, στην Αφρική, όπου ζουν περίπου τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού γαϊδουριών, που ανέρχεται σε 53 εκατομμύρια, υπάρχει ένα πλέγμα κανονισμών. Η εξαγωγή δερμάτων είναι νόμιμη σε ορισμένες χώρες και παράνομη σε κάποιες άλλες. Όμως η υψηλή ζήτηση και οι αντίστοιχα υψηλές τιμές τους ενισχύουν την κλοπή γαϊδουριών και ο οργανισμός Donkey Sanctuary δηλώνει ότι έχει ανακαλύψει πως ζώα μεταφέρονται εκτός των διεθνών συνόρων σε περιοχές όπου το εμπόριο είναι νόμιμο.
Η κυβέρνηση κάθε αφρικανικού κράτους καθώς και της Βραζιλίας είναι έτοιμες να απαγορεύσουν τη σφαγή και την εξαγωγή γαϊδουριών προκειμένου να αντιμετωπίσουν τη συρρίκνωση των πληθυσμών τους. Σύμφωνα με τον Solomon Onyango, ο οποίος εργάζεται για το Donkey Sanctuary, μεταξύ 2016 και 2019 περίπου τα μισά από τα γαϊδούρια της Κένυας σφαγιάστηκαν χάριν της εμπορίας δέρματος.
Πρόκειται για τα ίδια ζώα που μεταφέρουν ανθρώπους, αγαθά, νερό και τρόφιμα, τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας των φτωχών αγροτικών κοινοτήτων. Η κλίμακα και η ταχεία ανάπτυξη του εμπορίου του δέρματός τους έχει θορυβήσει τους ακτιβιστές και τους εμπειρογνώμονες, έχει κινητοποιήσει, δε, πολλούς ανθρώπους στην Κένυα που διαδηλώνουν εναντίον του.
Η πρόταση για μια επ' αόριστον απαγόρευση σε όλη την Αφρική είναι στην ημερήσια διάταξη της Συνόδου Κορυφής της Αφρικανικής Ένωσης. Ωστόσο, μπορεί οι απαγορεύσεις στην Αφρική και στη Βραζιλία να προκαλέσουν τη μετατόπιση του εμπορίου αλλού, ενώ πολλοί ανησυχούν ότι οι εθνικές απαγορεύσεις θα ωθήσουν ακόμη περισσότερους στην παρανομία.
Οι παραγωγοί Ejiao χρησιμοποιούσαν δέρματα από γαϊδούρια που προμηθεύονταν από την Κίνα. Αλλά, σύμφωνα με το κινέζικο υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικών Υποθέσεων, ο αριθμός των γαϊδουριών στη χώρα μειώθηκε κατακόρυφα από 11 εκατομμύρια σε μόλις 2 το χρονικό διάστημα από το 1990 μέχρι το 2021. Την ίδια στιγμή, το Ejiao έχει μετατραπεί από πολυτελές είδος σε δημοφιλές, ευρέως διαθέσιμο προϊόν.
Έτσι, οι κινέζικες εταιρείες αναζήτησαν το προϊόν στο εξωτερικό. Σφαγεία γαϊδουριών ιδρύθηκαν στην Αφρική, στη Νότια Αμερική και στην Ασία.
Στην Αιθιοπία, όπου η κατανάλωση κρέατος γαϊδουριών είναι ταμπού, ένα από τα δύο σφαγεία της χώρας έκλεισε το 2017 μετά από δημόσιες διαμαρτυρίες και την κατακραυγή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Χώρες όπως η Τανζανία και η Ακτή Ελεφαντοστού απαγόρευσαν τη σφαγή και την εξαγωγή δέρματος γαϊδουριών το 2022.
Στο Πακιστάν το εμπόριο επιτρέπεται. Μάλιστα, στα τέλη του περασμένου έτους δημοσιεύματα των πακιστανικών μέσων ενημέρωσης διατυμπάνιζαν την ίδρυση της πρώτης «επίσημης φάρμας εκτροφής γαϊδουριών» της χώρας για την εκτροφή «μερικών από τις καλύτερες φυλές».
Σύμφωνα με τη Lauren Johnston, καθηγήτρια του Πανεπιστήμιου του Σίδνεϊ και μελετήτρια των σχέσεων Κίνας και Αφρικής, το συγκεκριμένο εμπόριο είναι εξαιρετικά κερδοφόρο. Συγκεκριμένα, η αγορά Ejiao στην Κίνα αυξήθηκε από 3,2 δισ. δολάρια το 2013 σε περίπου 7,8 δισ. δολάρια το 2020.
Το εμπόριο έχει γίνει πηγή γενικευμένης ανησυχίας για τους αξιωματούχους δημόσιας υγείας και τους ακτιβιστές, ακόμα και για τους ερευνητές του διεθνούς εγκλήματος, μια και, απ’ ό,τι φαίνεται, η διακίνηση του δέρματος των ζώων συμμετέχει στη διακίνηση άλλων παράνομων προϊόντων.
Το θεμελιώδες ερώτημα για τους ιθύνοντες είναι το εξής: αξίζουν οι γάιδαροι περισσότερο νεκροί ή ζωντανοί σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία;
Σύμφωνα με τον Steve, oι περισσότεροι κάτοικοι του Ναϊρόμπι είναι αγρότες μικρής κλίμακας και χρησιμοποιούν τα γαϊδουράκια για να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Ο ίδιος εξοικονομούσε χρήματα από την πώληση νερού για να σπουδάσει Ιατρική.
Η Faith Burden, επικεφαλής κτηνίατρος του Donkey Sanctuary, δηλώνει ότι τα εν λόγω ζώα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αγροτικής ζωής σε πολλά μέρη του κόσμου. Πρόκειται για ανθεκτικά ζώα που προσαρμόζονται εύκολα σε νέα περιβάλλοντα. «Ένας γάιδαρος μπορεί να αντέξει σχεδόν 24 ώρες χωρίς να πιει νερό και μπορεί να ενυδατωθεί πολύ γρήγορα χωρίς προβλήματα», δηλώνει.
Παρά την ανθεκτικότητά τους, τα γαϊδουράκια δεν αναπαράγονται εύκολα ή γρήγορα, γεγονός που δυσχεραίνει τη διατήρηση της ισορροπίας των πληθυσμών τους. Οι ακτιβιστές φοβούνται ότι αν δεν περιοριστεί το εμπόριο, θα συνεχίσουν να συρρικνώνονται, στερώντας από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ένα μέσο επιβίωσης.
Το ιδανικό σενάριο θα ήταν να σταματήσει εντελώς η εισαγωγή δέρματος γαϊδουριών και οι εταιρείες παρασκευής Ejiao να επενδύσουν σε βιώσιμες εναλλακτικές, όπως η παραγωγή κολλαγόνου σε εργαστήρια, μια και υπάρχουν ήδη ασφαλείς και αποτελεσματικοί τρόποι για να γίνει αυτό.
Με στοιχεία από BBC
