Οι αλήθειες της Μάργκαρετ Άτγουντ

Οι αλήθειες της Μάργκαρετ Άτγουντ Facebook Twitter
Aν ξέρεις από νωρίς ότι η ατέλεια σου δίνει συγκριτικό πλεονέκτημα, τότε μπορείς να τα καταφέρεις καλύτερα. Η ομορφιά, για παράδειγμα, της Ακρόπολης κρύβεται ακριβώς στην ασυμμετρία της – κάτι που εξηγεί τη θετική επίδραση του ατελούς... Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
0


 

Στην ερώτηση γιατί να διαβάσει κανείς Μάργκαρετ Άτγουντ, η απάντηση είναι μία: γιατί είναι η μόνη που μπορεί να τινάξει κυριολεκτικά τα μυαλά σου στον αέρα, να σε κάνει να νιώσεις ταυτόχρονα ηλίθιος και ευφυής, εντολοδόχος των πιο ανήκουστων σεναρίων. Εξού και το ότι κατά καιρούς την έχουν λατρέψει φανατικές φεμινίστριες, απηνείς αρχαιολάτρες, υστερικοί βιβλιοφάγοι, παρανοϊκοί οικολόγοι, οπαδοί της τεχνολογίας, συνωμοσιολόγοι, λάτρεις του sci-fi και, φυσικά, χακεράδες. Δεν είναι τυχαίο ότι η τελευταία της τριλογία (Το τέλος του κόσμου, Η χρονιά της πλημμύρας, Όρυξ και Κρέικ από τις εκδόσεις Ψυχογιός) γυρίζεται αυτό τον καιρό σε σίριαλ για την HBO σε σκηνοθεσία Αρονόφσκι και σε δικό της σενάριο (το οποίο, απ' ό,τι μας εξομολογήθηκε, γράφει σε συνεργασία με την ομάδα της HBO).


Συναντώντας την από κοντά χαίρεσαι που είναι σαν μικρό παιδί: έκπληκτη με ό,τι πρωτόγνωρο συναντάει γύρω της και ενθουσιασμένη με το φρέντο καπουτσίνο που της προτείνω να δοκιμάσει – άλλη μια ελληνική ανακάλυψη την οποία καταγράφει με γνήσια απορία στα ατελείωτα data του εγκεφάλου της. Γιατί η Πέγκυ –όπως την αποκαλούν οι φίλοι της– μπορεί να σου υπαγορεύσει επιτόπου ένα ανθρωπολογικό βιβλίο ή να σε βάλει ταυτόχρονα, αν χρειαστεί, να της μεταφράσεις τις καθημερινές προβλέψεις του ζωδίου της. Όπως και στα βιβλία της, δεν υπάρχει τίποτα για το οποίο να μη γνωρίζει ή να μην είναι έτοιμη να δοκιμάσει με χαρά.

Κι αυτό είναι κάτι που ένας λογοτέχνης δεν πρέπει να το ξεχνάει ποτέ: ότι η ύπαρξή του δίπλα στο σύμπαν φαντάζει κυριολεκτικά σαν ένας κόκκος άμμου. Αυτή είναι, άλλωστε, η κατάρα και η γοητεία μας


Αναρωτιέμαι αν ήταν ανέκαθεν τόσο τελειομανής. «Δεν είμαι καθόλου – το αντίθετο θα έλεγα. Ο τελειομανής υποφέρει πραγματικά και επειδή ακριβώς θέλει τα πάντα να είναι τέλεια, στο τέλος δεν καταφέρνει τίποτα. Ενώ, αν ξέρεις από νωρίς ότι η ατέλεια σου δίνει συγκριτικό πλεονέκτημα, τότε μπορείς να τα καταφέρεις καλύτερα. Η ομορφιά, για παράδειγμα, της Ακρόπολης κρύβεται ακριβώς στην ασυμμετρία της – κάτι που εξηγεί τη θετική επίδραση του ατελούς. Αυτό, εξάλλου, συμβουλεύω πάντα και τους νέους συγγραφείς όταν γράφουν: να το κάνουν όσο καλύτερα νομίζουν αυτοί και όχι όσο γίνεται καλύτερα. Υπάρχει διαφορά».


Ωστόσο, τα βιβλία της Μάργκαρετ Άτγουντ έχουν μια δεξιοτεχνική αρτιότητα που θα ζήλευαν πολλοί εραστές των μεγάλων ουτοπιών (ή δυστοπιών). Νομίζω ότι ο Πλάτωνας, για παράδειγμα, θα τη λάτρευε. «Δεν νομίζω να με αγαπούσε τόσο ο Πλάτωνας όσο ο Αριστοτέλης. Ο Πλάτωνας ήθελε να ξέρει ακριβώς ποιος μπαίνει και ποιος βγαίνει στην Πολιτεία του και την ήθελε απόλυτα ελεγχόμενη και οριοθετημένη. Βέβαια, σε αντίθεση με άλλες, λιγότερο κλειστές ουτοπικές αναγνώσεις, είχε δει κάτι που δεν είχε δει κανείς άλλος, κάτι φρέσκο και πολύ καινούργιο, που άνοιξε δρόμους για τη διαφορετική εκτίμηση της ηθικής, της αισθητικής και της πολιτικής στο μέλλον. Αν σκεφτείς ότι επιτέλους ξεπεράσαμε τις σημειολογίες και τις εφήμερες μόδες και επιστρέφουμε στην παλιά, καλή, ηθική φιλοσοφία, αυτό έχει να κάνει με το ότι ο Πλάτων παραμένει αδυσώπητα μοντέρνος». Επομένως, η Άτγουντ σε καμία περίπτωση δεν χρησιμοποιεί την αρχαία φιλοσοφία ή τους μύθους με τρόπο αναχρονιστικό: στα χέρια της γίνονται επαναστατικό μέσο. Για παράδειγμα, στην «Πηνελοπιάδα» της η πρωταγωνίστριά της μεταμορφώνεται από στοργική σύζυγος του Οδυσσέα σε πρωτο-φεμινίστρια, ενώ στο περίτεχνο ποίημά της «Ελένη της Τροίας» γίνεται συνώνυμη των γυναικείων φωνών της Σίλβια Πλαθ. Ως εκ τούτου, αναρωτιέμαι αν τελικά οι συμβολικοί μύθοι συνιστούν το απαραίτητο εργαλείο στα χέρια κάθε λογοτέχνη. «Δεν είναι μόνο απαραίτητο εργαλείο αλλά ο τρόπος που είμαστε φτιαγμένοι. Ο συμβολικός τρόπος μάς χαρακτηρίζει οντολογικά, αφού έτσι γεννηθήκαμε: για να σκεφτόμαστε μέσω συμβολισμών και μύθων. Και άλλα όντα μετέρχονται διάφορες μορφές συμβολικής εννοιολόγησης όταν θέλουν να εκφράσουν την ανάγκη τους, αλλά εμείς αυτή την εννοιολογική δυνατότητα την πήγαμε πιο μακριά, συνδέοντάς την με τη γλώσσα. Και αμέσως τα πάντα –από τον συμβολισμό έως τη μεταφορά– συνδέθηκαν με έναν παράδοξο τρόπο: δείτε το παράδειγμα της Σφίγγας και πώς εμπλέκει τις διαφορετικές μορφές αυτού του όντος με τις διαφορετικές ερμηνείες. Από την αρχαιότητα, επομένως, η ιστορία του συμβολισμού είχε γεωμετρικές και παραστατικές προεκτάσεις, ακριβώς επειδή ανέκαθεν ο άνθρωπος εκφραζόταν και στα δύο επίπεδα. Αρχέγονη είναι επίσης και η περίπτωση της δερματοστιξίας, που συνδέει την εκφραστική δύναμη της γλώσσας με τη δυναμική μας παρέμβαση στον κόσμο. Ανέκαθεν ο άνθρωπος πίστευε ότι τα συγκεκριμένα στοιχεία που χαράζονταν στο σώμα, οι μάσκες και οι συμβολικές μεταμορφώσεις τού χάριζαν υπερφυσικές δυνάμεις – και αυτό είναι κάτι που παρατηρείται από τους πρώτους πολιτισμούς σε διαφορετικές θρησκείες. Και είναι πάλι ο συμβολισμός που δίνει κανείς στις κινήσεις του που τον μεταμορφώνει από άνθρωπο της διπλανής πόρτας σε σαμάνο ή μεταφυσικό ον».

Οι αλήθειες της Μάργκαρετ Άτγουντ Facebook Twitter
H Άτγουντ σε καμία περίπτωση δεν χρησιμοποιεί την αρχαία φιλοσοφία ή τους μύθους με τρόπο αναχρονιστικό: στα χέρια της γίνονται επαναστατικό μέσο... Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

Υπάρχει, επομένως, πάντα ένας διττός χαρακτήρας που προσδιορίζει κάθε μας κίνηση, από την πρώτη στιγμή που είδαμε ζωντανή την παρουσία μας στη γη – κι αυτό είναι ένα στοιχείο που πρέπει πάντα να συνοψίζει στο έργο του κάθε λογοτέχνης. Ένα από τα πιο όμορφα ποιήματα της Άτγουντ, το «Τραγούδι των Σειρήνων», μιλάει ακριβώς γι' αυτήν τη δύναμη που έχει ο άνθρωπος, ήδη από τον αρχαίο κόσμο, να αναζητά τη μεταφυσική αλήθεια που του υπαγορεύουν αλλότριοι κόσμοι, αλλά να κατοικεί σε αυτό τον κόσμο. Μήπως αυτό δεν κάνουν και τα βιβλία της, που είναι αποκαλυπτικά κι ερμητικά την ίδια ακριβώς στιγμή; «Σίγουρα, το "Τραγούδι των Σειρήνων" έχει κεντρική θέση σε αυτό που πιστεύω όχι μόνο για τη λογοτεχνία, αλλά για τον ίδιο τον άνθρωπο. Ποτέ, τελικά, δεν θα μάθουμε τι σημαίνει το τραγούδι των σειρήνων. Γιατί πάντα υπάρχουν δύο εκδοχές στα πράγματα: για τους σαμάνους υπάρχει ταυτόχρονα το δέντρο της ζωής και ο κήπος του θανάτου, ενώ οι μουσουλμάνοι ακόμη πιστεύουν στους καλούς και τους κακούς αγγέλους. Το ίδιο παρατηρεί κανείς και στις ιαπωνικές βαθυτυπίες, όπου το καλό και το κακό συμπρωταγωνιστούν αρμονικά στην ίδια εικόνα: η ανθρώπινη φύση είναι διττή και αυτή είναι μια αρχέγονη γνώση που έρχεται από τη στιγμή της αυτοσυνειδησίας. Ευτυχώς που ο άνθρωπος έπεσε από τον παράδεισο στην κόλαση κι έτσι έχουμε κάτι να πούμε κι εμείς οι λογοτέχνες. Γιατί, στην πραγματικότητα, δεν συμβαίνει τίποτα στον παράδεισο» απαντάει γελώντας και αυτόματα σκέφτομαι ότι το μεγαλύτερο προσόν της Άτγουντ είναι πως μπορεί να αστειεύεται – κάνει κυριολεκτικά πλάκα στις πιο ασφυχτικές καταστάσεις. Και αυτό είναι κάτι που δεν το περιμένει κανείς, διαβάζοντας τα βιβλία της. «Νομίζω ότι είναι αδύνατον σε κάποιον να σκεφτεί πώς γίνεται να βλέπω και να μιλάω για το τέλος της ανθρωπότητας και ταυτόχρονα να κάνω και χιούμορ. Αλλά δεν μπορούμε να είμαστε σοβαροί όλη την ώρα – και ο ίδιος ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο για πλάκα». Γι' αυτό και το χιούμορ δεν είναι μόνο ανθρώπινη υπόθεση: «Πολλά ζώα έχουν απίστευτο και αστείρευτο χιούμορ. Μη νομίζουμε, επομένως, ότι είμαστε μοναδικοί στον κόσμο, ούτε καν σε επίπεδο συμπεριφοράς – είμαστε απλώς μια λεπτομέρεια. Κι αυτό είναι κάτι που ένας λογοτέχνης δεν πρέπει να το ξεχνάει ποτέ: ότι η ύπαρξή του δίπλα στο σύμπαν φαντάζει κυριολεκτικά σαν ένας κόκκος άμμου. Αυτή είναι, άλλωστε, η κατάρα και η γοητεία μας».

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ