Ιδρύθηκε το 1992 από τον Ρόμπερτ Γουίλσον. Το Watermill είναι ένα εργαστήριο τεχνών σε ένα μοναδικό μέρος στη Νέα Υόρκη, το οποίο λειτουργεί και ως μοναδικό περιβάλλον για τους νέους και ανερχόμενους καλλιτέχνες απ' όλο τον κόσμο, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να εξερευνήσουν νέες ιδέες. Συνδέει τις τέχνες με τον πολιτισμό, τις κοινωνικές, ανθρωπιστικές και φυσικές επιστήμες. Αυτή η παγκόσμια κοινότητα καλλιτεχνών, μέσα στην οποία ζουν κι εργάζονται από κοινού, υποστηρίζει το έργο τους μέσω ενός δικτύου διεθνών οργανισμών και χώρων που αγκαλιάζουν νέες προσεγγίσεις.
Στο περσινό γκαλά του Watermill Center Benefit, η Ευαγγελία Ράντου ερμήνευσε το σόλο με τις καρέκλες από τη Μήδεια του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Φέτος προσκεκλημένος από τον Ρόμπερτ Γουίλσον, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου παρουσίασε το πρώτο κεφάλαιο του έργου του Still Life στις 26 Ιουλίου, στο γκαλά, ανάμεσα στο κοινό του οποίου βρίσκονταν η Ιζαμπέλ Ιπέρ και ο Φίλιπ Γκλας, και θα παραμείνει στο Watermill για να κάνει ένα εργαστήριο με τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο διεθνές καλοκαιρινό πρόγραμμα.
«Είμαστε 7 άτομα, ένας γλύπτης και έξι περφόρμερ», μας λέει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, σχεδόν ξημερώματα, και αμέσως μετά την παράστασή τους από τη Νέα Υόρκη. «Κάναμε το πρώτο κομμάτι από το Still Life, που είναι το κομμάτι με τον τοίχο. Το ονομάσαμε "Σίσυφο" και επειδή το περιβάλλον είναι πολύ ωραίο, προσθέσαμε το κομμάτι με την κοπέλα, οπότε κάναμε ουσιαστικά ένα τμήμα 35 λεπτών από το έργο, το οποίο λουπάραμε 4 φορές σε ένα συνεχές πρόγραμμα δυόμισι ωρών».
Πόσο διαφορετικό ήταν από την παράσταση που είδαμε στην Αθήνα;
Ήταν πολύ διαφορετικό, γιατί ήταν σε εξωτερικό χώρο, σε μια πολύ όμορφη πλατφόρμα μέσα στα δέντρα, οπότε πήρε εντελώς διαφορετική διάσταση. Είναι επίσης διαφορετικό επειδή είναι μέρος ενός live installation. Είναι μια μεγάλη βόλτα στο δάσος για τους επισκέπτες κι εμάς μας είχε βάλει ο Μπομπ Γουίλσον, όπως και την Ευαγγελία πέρσι, στο τέλος, στο τελευταίο μέρος, στην κλιμάκωση, και η περφόρμανς ήταν στημένη σαν θεατράκι με καρέκλες. Ήμασταν, δηλαδή, το τελευταίο στάδιο αυτού του περιπάτου, πριν από τη δημοπρασία και το γεύμα.
Σε σχέση με αυτά που σας είπαν εδώ στην Αθήνα για την παράσταση, αυτά που σας είπαν εκεί ήταν διαφορετικά;
Εδώ τα πράγματα είναι πιο ενθουσιώδη. Το ίδιο συναντήσαμε και πέρσι στη Μόσχα με την Πρώτη Ύλη. Δηλαδή, οι άνθρωποι δεν κρύβουν τον ενθουσιασμό τους και είναι πολύ γενναιόδωροι σε αυτά που λένε. Είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα. Πάντοτε μας αρέσει να κρατάμε μικρό καλάθι, αλλά η υποδοχή ήταν ενθουσιώδης. Ήμασταν πολύ χαρούμενοι. Ερχόταν ο κόσμος και μας μιλούσε με τον καλύτερο τρόπο.
Πώς επικοινωνούσε ο κόσμος με το κομμάτι που παρουσιάσατε;
Είναι μια φάση της δουλειάς μου που ξεκίνησε από το Πουθενά στο Εθνικό –γι' αυτό το κάνω κιόλας– κι αισθάνομαι ότι είμαι πιο κοντά σε αυτό που μπορώ να κάνω. Εκείνο που έχει ενδιαφέρον είναι ότι επικοινωνεί. Ενώ έχει γίνει με υλικά λιγότερα, δυσκολότερα, έχει αφαιρεθεί η μουσική και η αίσθηση της ιστορίας, παρ' όλα αυτά επικοινωνεί με το κοινό, και μάλιστα με διάφορους τρόπους. Και η υπαρξιακή υπόσταση αλλά και η έννοια – μέσα από την οπτική απάτη που έχουν οι δουλειές μου, του τσίρκου. Εδώ μέσα, σε αυτή την κατάσταση, σε ένα γκαλά, οι θεατές περπατούσαν, κυκλοφορούσαν, ήταν όρθιοι. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν μια κατάσταση σαν ένα παλιό μεσαιωνικό freak show, μόνο που τα freaks ήταν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες.
Με ένα έργο σαν το «Still Life», που είναι ανοιχτής φόρμας, πιστεύεις ότι επικοινωνείς αλλιώς με το κοινό;
Η απάντηση είναι εύκολη και αυτό δεν είναι για μένα κάτι καινούργιο. Είναι κάτι που νόμιζα ότι έκανα πάντα. Ο καθένας μαθαίνει και γίνεται καλύτερος. Αυτό που με ενδιαφέρει και είναι διαφορετικό είναι η σχέση που έχει το μάξιμουμ με το μίνιμουμ. Αυτό με ενδιαφέρει σήμερα, γιατί αύριο μπορώ να σου πω κάτι διαφορετικό. Πώς είναι δυνατόν τα μέσα να είναι ελάχιστα και η ποίηση να μεγαλώνει. Πώς είναι δυνατόν το τίποτα να γίνεται κάτι. Και με γυρίζει πίσω, σε μετεφηβικές έρευνες. Αυτό είναι που περισσότερο με ενδιαφέρει στα τελευταία έργα. Το άλλο, η αίσθηση ενός τοπίου πολύ συγκεκριμένου, που αφήνει πολλές ανοιχτές διόδους για το προσωπικό ταξίδι του καθενός, δεν το θεωρώ χαρακτηριστικό της φάσης στην οποία βρίσκομαι αλλά της τέχνης γενικώς. Η έλλειψη μουσικής και η έλλειψη ιστορίας ήδη δημιουργεί στην αντίληψη του κοινού ένα τοπίο που του φαίνεται πιο ανοιχτό, επειδή η μουσική καθοδηγεί τα συναισθήματα, καθοδηγεί τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να διαβάσεις κάτι. Συνεπώς, αν σε αφήσουν χωρίς μουσική, είσαι αμήχανος μεν, ελεύθερος δε. Και η ιστορία, επίσης, αρέσει στους ανθρώπους γιατί αισθάνονται την ασφάλεια ότι καταλαβαίνουν. Εμάς, που φτιάχνουμε τα πράγματα, από την άλλη μεριά, μας αρκεί η δομή.
Εσύ, ως καλεσμένος, τι θα κάνεις, εκτός από την παράσταση που παρουσιάσατε στο γκαλά;
Εμένα με κάλεσε να παρουσιάσω τη δουλειά μου με τους χορευτές στο γκαλά και με παρακάλεσε να μείνω να δουλέψω ό,τι θέλω με τους συμμετέχοντες που έρχονται εδώ, αφού έχουν επιλεγεί, για να περάσουν τρεις ή τέσσερις εβδομάδες, να πάρουν μέρος στις εργασίες και να αναπτύξουν τη δική τους δουλειά, να γνωριστούν μεταξύ τους. Για να τους παρέχει αυτήν τη δυνατότητα, το καταπληκτικό φαγητό, τα σπίτια, τις ευκολίες και όλη αυτή την εμπειρία, χρειάζεται χρήματα, τα οποία συγκεντρώνει σε αυτό το γκαλά. Καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο στέλνουν πίνακες και γλυπτά που δημοπρατούνται. Και εμείς, οι καλεσμένοι, παρουσιάζουμε τη δουλειά μας. Μιλάμε για μία από τις ιδιοφυΐες του καιρού μας.
Η ατμόσφαιρα;
Η ατμόσφαιρα είναι εντυπωσιακή, γιατί η διάδραση με τις άλλες προσωπικότητες είναι πολύ έντονη. Είναι από πολλά έθνη, πολλές ηλικίες, είναι πολύ νεότεροι από εμάς κι έχουν πολλές ιδιότητες. Εμείς, ας πούμε, τώρα έχουμε μια σύνδεση με δυο καταπληκτικούς ξυλουργούς. Είναι δυο καινούργιοι καταπληκτικοί Γερμανοί που ήρθαν στο residency ως καλλιτέχνες. Η αντίληψη του Γουίλσον, αυτού του τρομερού μπαμπά-βασιλιά, είναι πολύ ανοιχτή. Και είναι εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο συγκεντρώνει εδώ τους ανθρώπους. Γνωρίζεις κάποιους και δεν ξέρεις για ποιον ακριβώς λόγο βρίσκονται εδώ, αλλά λίγο αργότερα καταλαβαίνεις ότι κάτι υπάρχει που είναι ενδιαφέρον. Έχει στήσει ένα πολύ μεγάλο παραμύθι και είναι πολύ ωραίος ο τρόπος με τον οποίο μας έβαλε όλους στη διαδικασία της χρησιμότητας και της γελοιότητας του γκαλά. Ποιος είναι ο λόγος, γιατί τους θέλουμε αυτούς τους ανθρώπους που φτάνουν εδώ, πόσο τσίρκο είναι και πόσο σοβαρό να βγουν μέσα σε μια μέρα τα χρήματα για όλη τη χρονιά του Watermill, και για τα καλοκαιρινά και για τα χειμωνιάτικα residencies, και ποιος είναι ο ρόλος μας μέσα σε αυτό. Μας βάζει στη διαδικασία ότι όλοι δουλεύουμε σκληρά γι' αυτό τον λόγο. Για να υπάρχει αυτό το μέρος, για να μπορούν να έρχονται καλλιτέχνες και να κυκλοφορούν οι ιδέες. Είναι μοναδικό.
σχόλια