Πόσο ευάλωτος είναι ο εκδοτικός τομέας φέτος στην οικονομική κρίση;
Σε περιόδους κρίσης όλα συμβαίνουν και πολλές εταιρείες δράττονται της ευκαιρίας να πάρουν μεγαλύτερο μερίδιο της πίτας. Στον εκδοτικό χώρο δεν νομίζω ότι θα συμβούν μεγάλες αναστατώσεις. Στο χώρο των βιβλιοπωλείων, όμως, η κρίση έχει ήδη αρχίσει. Και αυτή η κρίση θα επιταθεί, αφού μειώνεται η πελατεία που προσέρχεται σε αυτά. Ορισμένοι βιβλιοπώλες, εύχομαι όχι πολλοί, ίσως φύγουν από την αγορά. Οι μικροί πρέπει να παλέψουν πολύ για να επιβιώσουν. Η μεγάλη κρίση στους εκδοτικούς οίκους αυτήν τη στιγμή είναι κυρίως στις ΗΠΑ και στην Αγγλία, όπου έχουν γίνει περικοπές κόστους, έχουν προβεί σε απολύσεις και έχουν ζητήσει μείωση αμοιβών της τάξεως του 10%. Στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες δεν υπάρχουν τέτοιες δραστικές μειώσεις. Στην Αγγλία και στις ΗΠΑ κινδυνεύουν να κλείσουν ακόμη και οι μεγάλες αλυσίδες βιβλιοπωλείων. Η κατάστασή τους είναι τραγική. Η Borders, η δεύτερη μεγαλύτερη αλυσίδα βιβλιοπωλείων στις ΗΠΑ, επί ένα χρόνο αναζητά αγοραστή χωρίς αποτέλεσμα.
Οι νέες τεχνολογίες πώς θα αλλάξουν το τοπίο;
Επέρχονται σοβαρές αλλαγές. Τα παραδοσιακά βιβλιοπωλεία χάνουν μερίδιο αγοράς και το παίρνουν αυτοί που ασκούν ηλεκτρονικό εμπόριο. Τα βιβλιοπωλεία μπορούν ωστόσο να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες και να ωφεληθούν από αυτές: αφενός μεν πουλώντας ηλεκτρονικά, όπως κάνει η Amazon και πολλά σύγχρονα βιβλιοπωλεία, αφετέρου δε χρησιμοποιώντας, μόλις διαδοθεί η χρήση τους, τις «espresso book machines». Οι βιβλιοπώλες θα έχουν μόνο ένα δείγμα από κάθε τίτλο και θα τυπώνουν το βιβλίο που επιλέγει ο αναγνώστης μέσα σε πέντε λεπτά - διαδικασία που ονομάζεται «print on demand». Έτσι, θα απαλλαγούν από το στοκ, που φέρνει την κατάρρευση. Ταυτόχρονα με την εκτύπωση θα ενημερώνεται ο εκδοτικός οίκος και θα εξοφλείται, οπότε δεν θα υπάρχουν ανοιχτοί λογαριασμοί.
Και τα ηλεκτρονικά βιβλία;
Εγκαινιάζουν την εποχή του «ηλεκτρονικού μελανιού» και είναι ένας άλλος τρόπος να διαβάζουμε βιβλία. Κάνοντας χρήση του Διαδικτύου, φτάνουν σε όλο τον κόσμο, διευρύνοντας έτσι το αναγνωστικό κοινό. Τα ηλεκτρονικά βιβλία μπορεί ο κάθε χρήστης του Διαδικτύου να τα προβάλλει στον υπολογιστή του ή να τα τυπώσει. Επιπλέον, μεγάλες εταιρείες όπως η Amazon και η Sony δημιούργησαν συσκευές ανάγνωσης αυτών των κειμένων - πρόκειται για το Kindle και το eReader αντίστοιχα. Προς το παρόν, οι συσκευές αυτές μπορούν να «κατεβάσουν» μέχρι 200 τίτλους από ένα αρχείο 200.000 αγγλόφωνων βιβλίων. Είναι θέμα χρόνου να φτάσουν οι συσκευές αυτές στην Ελλάδα και είναι βέβαιο ότι πολύς κόσμος θα αγκαλιάσει τη νέα τεχνολογία. Υπάρχει όμως και μια άλλη εξέλιξη. Δυο μεγάλες εκδοτικές εταιρείες στην Αγγλία υπέγραψαν συμφωνία με τη Vodafone για να φτάνουν τα βιβλία μέσω των iPhone στους αναγνώστες. Αν θέλει, κάποιος μπορεί να δει ένα απόσπασμα πληρώνοντας μία λίρα, ή και ολόκληρο το βιβλίο με οκτώ λίρες. Μόλις προσαρμόσουν αυτό το σύστημα και στην Ελλάδα οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, εμείς, ως εκδόσεις Ψυχογιός, είμαστε έτοιμοι να δώσουμε το περιεχόμενο των βιβλίων μας, γιατί πιστεύουμε ότι η ηλεκτρονική πώληση είναι ένα εναλλακτικό κανάλι διανομής. Επίσης, μας απαλλάσσει από το κόστος της αποθήκευσης, της διακίνησης και των επιστροφών.
Ποια είναι τα συμπεράσματά σας από τη δική σας εμπειρία;
Τα Χριστούγεννα ανεβάσαμε 50 βιβλία μας σε ηλεκτρονική μορφή. Σε αυτήν τη φάση κάνουμε ουσιαστικά test marketing. Θέλουμε να ελέγξουμε αν θα υπάρξει απώλεια περιεχομένου, γι' αυτό δεν ανεβάσαμε όλα τα βιβλία μας, αν και θα μπορούσαμε να το κάνουμε. Μέχρι στιγμής δεν έχουν ξεκινήσει οι πωλήσεις, αλλά τίποτα δεν αποκλείεται. Σχεδιάζουμε, μέχρι το τέλος του 2010 να έχουμε διαθέσιμους σε ηλεκτρονική μορφή 1.500 τίτλους.
Ταυτόχρονα βέβαια αναζωογονείται η σχέση με το νεανικό κοινό.
Με τη χρήση των νέων τεχνολογιών προσεγγίζουμε τους νέους, μια σημαντική ομάδα εν δυνάμει αναγνωστών που είναι εθισμένοι στη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και σπάνια θα έμπαιναν σε βιβλιοπωλείο να αγοράσουν ένα βιβλίο. Κι ας μην ξεχνάμε πως επίσης φτάνουμε στον απόδημο ελληνισμό, που εκδηλώνει μεγάλο ενδιαφέρον για τα ελληνικά βιβλία.
Η επερχόμενη παράκαμψη του χαρτιού δεν σας πειράζει;
Με όλη αυτή την έμφαση που δίνω δεν σημαίνει ότι ξεχάσαμε το χαρτί. Λέω απλώς ότι εμφανίστηκαν νέα κανάλια διανομής του περιεχομένου που πρέπει όλοι να τα πλησιάσουμε για να διευρύνουμε τη φιλαναγνωσία. Είμαι σίγουρος όμως ότι το χαρτί δεν θα σταματήσει να πρωταγωνιστεί για πολλά χρόνια· τουλάχιστον για την προσεχή δεκαετία θα είναι κυρίαρχο, ιδίως σε βιβλία ιστορικά, λογοτεχνικά και παιδικά. Γενικά, με συναρπάζουν οι νέες τεχνολογίες και με ενδιαφέρουν γιατί δεν έχουν μεγάλο κόστος πέρα από την αρχική επένδυση, αλλά δεν παραβλέπω και τη γοητεία του τυπωμένου χαρτιού.
Πόσο πλήττονται οι εκδότες από την προσφορά βιβλίων στις εφημερίδες;
Σίγουρα κάθε εκδοτική κίνηση έχει και κάποιον αντίκτυπο στην αγορά. Όταν μπορεί κανείς να πάρει δέκα βιβλία σε χαμηλή τιμή, ενδεχομένως δεν θα προσεγγίσει τα βιβλία των εκδοτικών οίκων, θεωρώντας λανθασμένα πως είναι «ακριβά». Υπό μία έννοια βέβαια διευρύνεται το αναγνωστικό κοινό, το αρνητικό όμως είναι ότι δημιουργείται ανταγωνισμός που δεν είναι επί ίσοις όροις για τους εκδότες, διότι η εφημερίδα τυπώνει σε μεγάλα τιράζ και έχει τη δυνατότητα να επιβαρύνεται με ελάχιστο κόστος και να εισπράττει το αντίτιμο αμέσως. Βέβαια, αυτό είναι σαν το φαστ-φούντ, όπου τρως, αλλά δεν απολαμβάνεις ποιοτικό φαγητό: οι εφημερίδες αναγκάζονται να ετοιμάσουν ένα βιβλίο σε σύντομο χρόνο, ενώ ο εκδότης προετοιμάζει και επιμελείται ένα κείμενο για μήνες. Ένα άλλο θέμα είναι ο αθέμιτος ανταγωνισμός και η κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης από τα ΜΜΕ, που εκδίδουν βιβλία σε σχέση με τη διαφήμιση. Εμείς όταν διαφημίζουμε ένα βιβλίο καταβάλλουμε κάποιες χιλιάδες ευρώ και 20% αγγελιόσημο, που κατατίθεται στο ταμείο των δημοσιογράφων, ενώ πάνω στο συνολικό ποσό προσθέτουμε το φόρο προστιθέμενης αξίας. Τα ΜΜΕ που διαφημίζουν τα βιβλία τους δεν πληρώνουν αγγελιόσημο. Ως προς αυτούς τους άνισους όρους ανταγωνισμού, που ζημιώνουν τον κλάδο μας, προς το παρόν τα συνδικαλιστικά σωματεία μας δεν έχουν αντιδράσει.
Πόσο εκτίθεστε στο επιχειρηματικό ρίσκο;
Ρισκάρω πάντα και ορισμένες φορές τα χρήματα που επενδύουμε μπορεί να μη βρουν απήχηση, κυρίως σε τίτλους που αγοράζουμε από το εξωτερικό, όπου τα τελευταία χρόνια ισχύει η διαδικασία του πλειστηριασμού. Εκεί ρισκάρουμε όταν μας αρέσει ένα βιβλίο. Κατά κανόνα βγαίνουμε κερδισμένοι, αλλά και αν χάσουμε χρήματα ποτέ δεν μετανιώνουμε. Επιχείρηση σημαίνει συνεχής έκθεση σε κίνδυνο.
OΒloomsbury αναζητεί τώρα το νέο Χάρι Πότερ; Εσείς πόσο επηρεάζεστε από το τέλος αυτού του θρυλικού μπεστ-σέλερ;
Ο Bloomsbury ήταν μια μικρή εκδοτική εταιρεία και οΧάρι Πότερ την εκτίναξε στα ύψη με 3 εκατομμύρια αντίτυπα για κάθε τίτλο. Στην Ελλάδα ο Χάρι Πότερ πούλησε 100.000 αντίτυπα ανά τίτλο. Έγραψαν οι εφημερίδες: «Τι θα γίνει ο Ψυχογιός μετά τον Χάρι Πότερ;». Μα ο Χάρι Πότεραντιπροσώπευε για μας 100.000 αντίτυπα, όταν εδώ και οκτώ χρόνια η εταιρεία πουλάει πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα κάθε χρόνο. Τελείωσαν τα βιβλία του Χάρι Πότερ, αλλά ήρθαν οι Έλληνες συγγραφείς για να υπερκαλύψουν το κενό. Φέτος, μόνο τα βιβλία της Λένας Μαντά πούλησαν 190.000 αντίτυπα. Φυσικά και χρησιμοποιήσαμε τον Χάρι Πότερ για να βελτιωθούμε και να εκσυγχρονιστούμε. Και περιμένουμε έναν νέο Χάρι Πότερ, εκδίδοντας βιβλία για τα οποία τρέφουμε αντίστοιχες προσδοκίες.
Η Λένα Μαντά και οι υπόλοιποι Έλληνες συγγραφείς σας είναι νέα φλέβα χρυσού, όμως η κριτική είναι εξαιρετικά σκληρή μαζί τους. Δεν σας ενοχλεί αυτό;
Συνήθως συνάδελφοι της κυρίας Μαντά που γράφουν στις εφημερίδες την επικρίνουν. Υπήρξαν όμως και κάποιες «γενναίες» φωνές, που δεν δίστασαν να της αναγνωρίσουν την επιτυχία στο λογοτεχνικό είδος το οποίο εκπροσωπεί. Εμείς είμαστε πάρα πολύ υπερήφανοι διότι τα βιβλία των συγγραφέων μας βρίσκουν μεγάλη απήχηση στο αναγνωστικό κοινό και φέρνουν χιλιάδες κόσμο στα βιβλιοπωλεία. Μου το λένε πολλοί βιβλιοπώλες: «ευτυχώς που υπάρχουν οι συγγραφείς σας και μπαίνει κόσμος στο κατάστημά μας».
Πού βάζετε το όριο στα δικαιώματα που θα δώσετε για έναν ξένο τίτλο;
Δεν υπάρχει όριο. Αν μας αρέσει ένα βιβλίο, είμαστε διατεθειμένοι να δώσουμε όσα χρειάζεται για να το αποκτήσουμε. Για το Τοτέμ του Λύκουτου Ζιάνγκ Ρονγκ, για παράδειγμα, δώσαμε ένα μεγάλο ποσό. Το αποτέλεσμα μάς δικαίωσε, γιατί το βιβλίο πήρε το πρώτο Booker της Ασίας.
Και μέχρι πού φτάνετε για τα δικαιώματα των συγγραφέων σας;
Τα ποσοστά των Ελλήνων συγγραφέων είναι αυτά που δίδονται και διεθνώς. Σημασία έχουν πρώτα τα αντίτυπα που διατίθενται στην αγορά και κατόπιν το ποσοστό αμοιβής του συγγραφέα. Όσον αφορά την εταιρεία μας, γεγονός είναι ότι όποιος συγγραφέας εκδίδει σ' εμάς τα βιβλία του μπορεί να ζει από τα εκδοτικά του δικαιώματα.
σχόλια