Η μελαγχολία της Δύσης κι ένα φως που φέγγει στην Ανατολή

Η μελαγχολία της Δύσης κι ένα φως που φέγγει στην Ανατολή Facebook Twitter
0

Το τελευταίο διάστημα, διάβασα δύο βιβλία φαινομενικά εντελώς ετερόκλητα. Μπήκα σε ένα μονοπάτι σκέψης, το οποίο -όπως συμβαίνει πάντα- με οδήγησε σε ένα τρίτο βιβλίο, και το οποίο με έπεισε πως, αν και διαφορετικού επιπέδου, στόχου, κοινού και θεματολογίας, τα δύο βιβλία συγκλίνουν, συνθέτοντας ίσως μία απάντηση προς ένα αγωνιώδες ανθρώπινο ερώτημα.

Το πρώτο υπογράφεται από έναν παγκοσμίου διαμετρήματος διανοούμενο, τον George Steiner. Με σημείο αφετηρίας ένα απόσπασμα από βιβλίο του Γερμανού φιλοσόφου Σέλινγκ, ο Steiner μάς παρασύρει σε μια εντυπωσιακή άσκηση πνεύματος και ύφους, καταδεικνύοντας ευρεία φιλοσοφική παιδεία, εξαιρετικό συγγραφικό ταλέντο και βαθιά γνώση του κόσμου. Το θέμα; Η μελαγχολία της σκέψης, η αναπόδραστη Weltschmerz, η spleen du monde που ξεπηδάει από το γερμανικό ρομαντισμό για να οριοθετήσει το (κατά Steiner) υπαρξιακό βεληνεκές του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου. Δεν θα παραθέσω τους δέκα (πιθανούς) λόγους. Όπως και γενικότερα ο στοχασμός του Steiner, μου φαίνονται εξόχως πειστικοί.

Το δεύτερο αποτελεί προϊόν τηλεοπτικής εκπομπής με θέμα το «μυστικό». Το «μυστικό» είναι μια γνώση που προβάλλεται ως αρχαία και κρυφή. Έρχεται στα χέρια μας μέσα από συνεντεύξεις που έχει επιμεληθεί μια (κάποια) Rhonda Byrne. Συνεντεύξεις άλλοτε σοβαρών επιστημόνων, άλλοτε -αξιοπερίεργων ομολογουμένως- new age gurus, που μπαλανσάρουν ανάμεσα σε επιχειρηματικούς συμβούλους και πνευματικούς καθοδηγητές. Το Μυστικό αφορά στη δύναμη της σκέψης, και δη της θετικής σκέψης, που κινεί τον άνθρωπο ο οποίος θα πιστέψει στις επιθυμίες του.

Κάτι έχει αρχίσει να φθείρει μέσα μου το σαγηνευτικό σκεπτικό του Steiner, γνήσιου απογόνου τεράστιου διαμετρήματος διανοητών της Δύσης: η ακλόνητη αίσθηση πως δεν αντέχω άλλη μελαγχολία μέσω σκέψης, δεν επαρκώ γι' αυτήν με όρους βιολογικούς... Ίσως έχει δίκιο ο Σέλινγκ πως η προσωπικότητα, η ύπαρξη (του Δυτικού ανθρώπου) στηρίζεται σε ένα σκοτεινό θεμέλιο. Μήπως όμως η σκοτεινιά ήταν (είναι) επιλογή μας, κι ίσως όχι αναπόδραστη;

Κάτι με δυσκολεύει να αποδεχτώ τη σαγηνευτική απλότητα του Μυστικού. Οι συγγραφείς του με πείθουν όσον αφορά την αναγκαιότητα της θετικής σκέψης, όχι όμως για τα μέσα και τους σκοπούς τους. Ο ισχυρισμός, π.χ., πως όλες οι ιστορικές προσωπικότητες γνώριζαν το «μυστικό» (κατονομάζονται ο Αϊνστάιν, ο Νεύτωνας, ο Ουγκώ κ.ά.) μένει μετέωρος, το ίδιο κι η υπόσχεση πως γίνεσαι κοινωνός του διαβάζοντας το βιβλίο.

Έχουμε και λέμε: από τη μία πλευρά η ευρωπαϊκή μελαγχολία, προκύπτουσα από τη διανοητική λειτουργία, από την άλλη πλευρά ένα πανάρχαιο «μυστικό», η θετική σκέψη που πηγάζει από βαθιές επιθυμίες... Από τη μία ένα βιβλίο απαραίτητο για κάθε διανοούμενο, από την άλλη ένα βιβλίο με στόχευση λαϊκού μπεστ σέλερ. Πού/πώς συνδέονται; Ίσως στην ιστορική αναγκαιότητα η Δύση να συναντήσει ξανά -άφοβα- την Ανατολή, αναγκαιότητα που ίσως αποδεικνύεται και από την πρωτοφανή επιτυχία του Χαρούκι Μουρακάμι. Μετά την κατά ΣπένγκλερΠαρακμή της Δύσης, ίσως είναι καιρός να αναλογιστούμε ξανά, θετικά, τηνΆνοδο της Δύσης όπως ιστορείται στην εντυπωσιακή ομώνυμη μελέτη τουWilliam H. McNeill. Μελέτη που θεωρήθηκε, συν τοις άλλοις, απάντηση στο μνημειώδες έργο του Σπένγκλερ.

Συμπέρασμα; Έχω πολύ δρόμο (διάβασμα και βίωμα) ακόμη. Ενδεικτικά: πρόκειται για ένα βιβλίο-κοινωνική και ανθρωπολογική γραμματική των πολιτισμών, από τη Μεσοποταμία, την Κίνα, τον ελληνισμό μέχρι τη Δύση, όπου, ανάμεσα στις γραμμές, ίσως αποκαλύπτεται το «μυστικό»: Κατά πόσον ο δυτικός πολιτισμός ενσωμάτωσε γόνιμα την κληρονομιά της Ανατολής, φωτίζοντας άφοβα τα σκοτεινά θεμέλια της ύπαρξης;

GEORGE STEINER
ΔΕΚΑ (ΠΙΘΑΝΟΙ) ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
Μετάφραση: Σεραφείμ Βελέντζας
Εκδόσεις Scripta

RHONDA BYRNE
ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ
Μετάφραση: Έφη Τσιρώνη
Εκδόσεις Λιβάνη

WILLIAM H. MC NEILL
Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ, ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ
Πρόλογος, επιστημονική επιμέλεια: Μανούσος Μαραγκουδάκης
Μετάφραση: Κ. Ραμπαβλίλα
Εκδόσεις Παρασκήνιο

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ