Μια έκθεση που γοητεύει επαναστάτες με αλλά και χωρίς αιτία, με τίτλο «You Say You Want a Revolution? Records and Rebels 1966-1970», παρουσιάζεται στο Victoria and Albert Museum, στο Λονδίνο. Η μεγάλη αυτή έκθεση διερευνά τη σημασία και τον αντίκτυπο των τελών της δεκαετίας του '60 σε μερικές από τις σημαντικότερες μουσικές και συναυλίες του 20ού αιώνα, εξετάζοντας παράλληλα και την επιρροή της κρίσιμης πενταετίας στη μόδα, τον κινηματογράφο, το design και τον πολιτικό ακτιβισμό. Σύμφωνα με τον Martin Roth, τον διευθυντή του V&A, πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες εκθέσεις στις οποίες έχει ποτέ εμπλακεί: «Αυτή η φιλόδοξη αποτύπωση της αντικουλτούρας του τέλους του 1960 δείχνει την απίστευτη σημασία εκείνης της επαναστατικής περιόδου στη ζωή μας σήμερα. Η δημιουργική αυτή έκθεση θα ρίξει νέο φως στις ευρύτατες κοινωνικές, πολιτιστικές και πνευματικές αλλαγές στα τέλη της δεκαετίας του 1960 που ακολούθησαν μετά τη λιτότητα των μεταπολεμικών χρόνων, όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο». Το μουσείο μάς καλεί να κάνουμε ένα ταξίδι σε επτά διαφορετικές επαναστάσεις που πραγματοποιήθηκαν μέσα σε πέντε εκπληκτικά χρόνια, από το 1966 μέχρι το 1970:
Επανάσταση στην ταυτότητα της νεολαίας
Τον Απρίλη του 1966 το περιοδικό «Time» χαρακτήρισε το Λονδίνο «Swinging City», αντανακλώντας τη μετατόπισή του στο επίκεντρο της προσοχής του κόσμου. Τα βρετανικά κοινωνικά και καλλιτεχνικά ήθη βρίσκονταν σε αναβρασμό. Η ακμάζουσα πολιτιστική σκηνή και η μόδα του Swinging London τη δεκαετία του '60 επικεντρώνεται στην άνοδο των μπουτίκ με είδη ένδυσης, όπως το Bazaar της Μαίρη Κουάντ −που καθιερώνει τα μίνι− στην King's Road και η Biba στην Carnaby Street, οι οποίες προσφέρουν πολύχρωμα νέα σχέδια για τη νεότερη γενιά.
Επανάσταση στο κεφάλι
Η «διεύρυνση» του πνεύματος μέσω της χρήσης ναρκωτικών αποτέλεσε τη βάση για νέους δημιουργικούς πειραματισμούς στη μουσική, την τέχνη, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Όπως τονίζει η Victoria Broackes, συνεπιμελήτρια της έκθεσης: «Αυτή είναι μια εποχή που η έκθεση στα ναρκωτικά δεν γινόταν για καθαρά ψυχαγωγικούς σκοπούς. Τα χρησιμοποιούσαν για να διευρύνουν τα όρια και να ανοίξουν τις πόρτες της αντίληψης. Θα εξετάσουμε τις επιπτώσεις αυτών των ανακαλύψεων μετά το τέλος του ταξιδιού − οι άνθρωποι άρχισαν να εξερευνούν την πνευματικότητα της Ανατολής». Το underground κίνημα στα τέλη της δεκαετίας του 1960 βασίστηκε στη φιλοσοφία της γενιάς των Beat, τα ναρκωτικά, τη μουσική και τις εξωτικές θρησκείες. Ψυχεδελικά κλαμπ, όπως το Roundhouse και το UFO Club στο Λονδίνο, συνδύαζαν τη μουσική με σόου με φώτα, αβανγκάρντ σινεμά και χορευτικά συγκροτήματα. Αυτό με τη σειρά του ενέπνευσε νέα ζωντάνια στα έργα τέχνης και το design. Εκείνο το πνεύμα πειραματισμού μοιράστηκαν μπάντες που χρησιμοποιούσαν νέες τεχνολογίες και ήχους.
Επανάσταση στον δρόμο
Τη δεκαετία του 1960 η πολιτική και η μάχη ενάντια στο κατεστημένο είχαν βγει στους δρόμους. Τον Μάη του '68 η γαλλική κυβέρνηση έπεσε σχεδόν λόγω της μαζικής απεργίας των φοιτητών και των εργαζομένων και η αναταραχή εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αντιτάχθηκαν στον πόλεμο του Βιετνάμ. Το 1969 το ξέσπασμα των θαμώνων του gay bar Stonewall Inn στη Νέα Υόρκη κατά της αστυνομίας ήταν ένα σημείο καμπής για τους ακτιβιστές υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων. Οι ομάδες για την απελευθέρωση των γυναικών διαδήλωναν απαιτώντας ισότητα. Οι Μαύροι Πάνθηρες υποστήριζαν την ανάγκη να έχουν οι μαύροι όπλα για αυτοπροστασία, ενώ ο αγώνας για τα πολιτικά δικαιώματα εξελίχθηκε σε νέες εκστρατείες κατά της φτώχειας των κατοίκων των προαστίων της πόλης.
Επανάσταση στην κατανάλωση
Η ταχεία αύξηση της προσωπικής περιουσίας και η άφιξη της πιστωτικής κάρτας τροφοδοτούν την επέκταση του καταναλωτισμού, που όλο και περισσότερο συνδέεται με τον πατριωτισμό. Το 1967 στο Μόντρεαλ και το 1970 στην Οσάκα οι παγκόσμιες εκθέσεις προσφέρουν εικόνες ενός καταναλωτικού μέλλοντος και υποδέχονται εκατομμύρια επισκέπτες σε μια τεράστια βιτρίνα προϊόντων βιομηχανικού σχεδιασμού και τεχνολογίας. Η άνοδος στις πωλήσεις τηλεοράσεων έφερε μέσα στα σπίτια των ανθρώπων τη σε πραγματικό χρόνο ειδησεογραφική κάλυψη του πολέμου του Βιετνάμ και τις αποστολές στο φεγγάρι. Οι παγκόσμιες εκθέσεις και οι αποστολές στο φεγγάρι θα μπορούσαν να θεωρηθούν υπέρμαχοι μιας «μοντερνιστικής άποψης», αλλά στο τέλος της δεκαετίας συναντάμε μια παράλληλη, αυξανόμενη απογοήτευση με τον μοντερνισμό μεταξύ των νέων, που υποκινείται από μια αυξημένη πολιτική δέσμευση.
Επανάσταση στον τρόπο ζωής
Σε αντίθεση με την καταναλωτική κουλτούρα που συναντάμε στις πόλεις, αριθμός-ρεκόρ ανθρώπων συγκεντρώνεται για να ακούσει μουσική σε υπαίθρια φεστιβάλ, σε πάρκα και συχνά στην ύπαιθρο. Αυτό προήλθε από το ουτοπικό όραμα της ζωής ως μέρος μιας κοινότητας, στη φύση. Η ενότητα αυτή της έκθεσης διερευνά την ανεκτική, ελευθεριακή, χίπικη κουλτούρα των φεστιβάλ της δεκαετίας του 1960 που ήταν σε πλήρη αντίθεση με τη συντηρητική διαβίωση των μεταπολεμικών χρόνων. Ένα από τα πιο διάσημα από αυτά ήταν το τριήμερο Woodstock Festival «της ειρήνης και της μουσικής» το 1969. Οι συναυλίες του Woodstock σήμερα θεωρούνται αναπόσπαστες με την εφευρετική αντικουλτούρα και την πολιτική σκέψη της δεκαετίας του '60.
Επανάσταση στην επικοινωνία
Η Δυτική Ακτή της Αμερικής ήταν η γενέτειρα μιας ποικιλίας εναλλακτικών κοινοτήτων. Οι κοινότητες, που πολλαπλασιάζονταν στην Καλιφόρνια και αλλού, στηρίχτηκαν στο ψυχεδελικό ροκ, στη σεξουαλική απελευθέρωση, στην απόρριψη των θεσμών και στη φιλοσοφία της «επιστροφής στη φύση». Ενισχύονταν, επίσης, από την πεποίθηση ότι το να μοιράζονται πιο δίκαια οι φυσικοί πόροι του πλανήτη και η ανθρώπινη γνώση ήταν η βάση για ένα καλύτερο μέλλον. Αυτή η ιδεολογία ενέπνευσε τους πρωτοπόρους των σύγχρονων προσωπικών υπολογιστών, ενώ η συνειδητοποίηση ότι είναι ευθύνη του ανθρώπου η προστασία του πλανήτη είχε ως αποτέλεσμα τη Διεθνή Ημέρα της Γης και την ίδρυση της Greenpeace το 1970. Η οικολογία και η επανάσταση της χρήση προσωπικών υπολογιστών και του κυβερνοχώρου είναι κομμάτι της κληρονομιάς που άφησαν οι χίπηδες και οι ιδέες του κοινοτισμού της δεκαετίας του '60. Το V&A εξασφάλισε με προσωρινό δάνειο έναν σπάνιο Apple 1 υπολογιστή του 1976. Στην έκθεση περιλαμβάνεται και ένα σύγχρονο αντίγραφο του πρώτου ποντικιού υπολογιστή, μαζί με ένα φιλμ του 1968, όπου ο εφευρέτης του, Doug Engelbart, υποστηρίζει με βεβαιότητα: «Το αποκαλούμε ποντίκι προς το παρόν, είμαι σίγουρος όμως ότι κάποιος θα καταλήξει σε ένα καλύτερο όνομα».
Μια επανάσταση σε εξέλιξη
Κοιτάζοντας πίσω, η δεκαετία του '60 εξακολουθεί να παράγει έντονη συζήτηση. Οι ρίζες πολλών από τις σημερινές βασικές ανησυχίες −από την οικολογία μέχρι τους προσωπικούς υπολογιστές και τον νεοφιλελευθερισμό− μπορούν να εντοπιστούν σε αυτή την εποχή. Από την άλλη, η δεκαετία του '60 μοιάζει να είναι η τελευταία φορά που η μόδα, η πολιτική, η μουσική και η τεχνολογία έφεραν μαζί μια αλλαγή.
Μέσα σε αυτές τις ενότητες οι επιμελητές της έκθεσης «ιχνογραφούν» τη μετεξέλιξη της βρετανικής κοινωνίας. Το 1965 η ομοφυλοφιλία και η άμβλωση ήταν παράνομες στη Βρετανία, το αντισυλληπτικό χάπι ήταν διαθέσιμο μόνο για τις παντρεμένες γυναίκες, το διαζύγιο ήταν δύσκολο να επιτευχθεί, ίσχυε η θανατική ποινή για φόνο, οι φυλετικές διακρίσεις ήταν διαδεδομένες και το θέατρο μπορούσε ακόμα να λογοκρίνεται. Μέχρι το 1970 το Ηνωμένο Βασίλειο είχε μετατραπεί σε μια χώρα με πολύ μεγαλύτερη ανοχή. Μέσα σε πέντε μόλις χρόνια, πολλά από τα δεδομένα είχαν αλλάξει.
Το σημείο εκκίνησης της έκθεσης είναι το 1966, όταν η χρήση LSD ήταν ακόμη νόμιμη, ενώ κυριαρχεί η μουσική. Φιλοξενούνται, δε, περισσότεροι από διακόσιοι δίσκοι βινυλίου του DJ του Radio 1, John Peel, πρωτοπόρου ραδιοπειρατή που άσκησε μεγάλη επιρροή με την εκπομπή του «The Perfumed Garden» στο Radio London, φέρνοντας το κοινό σε επαφή με την progressive και την ψυχεδελική μουσική. «Αποτελούν τη σπονδυλική στήλη της έκθεσης» τονίζει η Victoria Broackes. «Αυτό συμβαίνει γιατί η έκθεση εξερευνά μια περίοδο κατά την οποία η κοινωνία και η μουσική πορεύτηκαν χέρι-χέρι. Η μουσική ήταν μια ζωτικής σημασίας μορφή επικοινωνίας μεταξύ των νέων και η μουσική θα είναι αναπόσπαστο τμήμα της έκθεσης». Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν τον Τζίμι Χέντριξ να παίζει σόλο τον Εθνικό Ύμνο των Ηνωμένων Πολιτειών στο Woodstock αλλά και να δουν το διάρκειας 14 ωρών «Technicolor Dream», ένα multimedia happening με επικεφαλής τους Pink Floyd, που παρουσιάστηκε στο Alexandra Palace το 1967.
Ένα από τα πιο σημαντικά και σπάνια εκθέματα παραχωρήθηκε από τη χήρα του Τζορτζ Χάρισον, Ολίβια, που δανείζει, για πρώτη φορά, το ροδακινί κοστούμι που φορούσε ο σύζυγός της στο εξώφυλλο του «Sgt. Pepper» – βρίσκεται δίπλα στο ζωηρό κίτρινο κοστούμι του Τζον Λένον και κοντά στους χειρόγραφους στίχους του «Lucy in the Sky with Diamonds». Η Ολίβια Χάρισον έχει δωρίσει, επίσης, την αλληλογραφία του «σκαθαριού» με καθηγητή του Cambridge σχετικά με την αναζήτηση ενός υψηλότερου πνευματικού μονοπατιού, καθώς και ένα ημερολόγιο γραμμένο κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης του «Sgt. Pepper». Στην έκθεση έχει βάλει το χεράκι της και η NASA, η οποία δάνεισε μια πέτρα από το φεγγάρι και τη διαστημική στολή που φόρεσε στην αποστολή του Apollo 8 ο William Anders, ο άνθρωπος που το 1968 τράβηξε τη διάσημη φωτογραφία «Earthrise».
Από μια «πόλη για γέρους», σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Πίτερ Έβανς, το Λονδίνο έγινε με ιλιγγιώδη ταχύτητα το επίκεντρο του κόσμου και η έκθεση στο V&A είναι αφιερωμένη σε αυτή την κοσμογονία. «Η μόδα, η τέχνη, τα πάντα γνώρισαν έκρηξη» έχει πει για το Swinging London ο Αμερικανός Ντένις Χόπερ, πρωταγωνιστής και σκηνοθέτης του «Ξένοιαστου Καβαλάρη», που βρέθηκε αρκετές φορές εκεί τη δεκαετία του '60. «Η μουσική ήταν εκπληκτική, οι αίθουσες χορού και τα τζαζ κλαμπ ήταν κατάμεστα, ήταν κάτι απίστευτο. Και στην Αμερική υπήρχαν δυνατές συγκινήσεις, αλλά στην ουσία προέρχονταν από την Αγγλία. Δεν έχω βρεθεί σε κάποιο μέρος που να είχε ανάλογη επίδραση πάνω μου από πολιτιστική άποψη. Όλο αυτό είχε να κάνει με την κουλτούρα, τη ζωγραφική, τη μουσική, τη γλυπτική, τη μόδα, τα ρούχα. Θα έλεγα ότι για πέντε χρόνια όλοι τούς έβλεπαν από μακριά, κανείς δεν μπορούσε να τους πλησιάσει. Το Λονδίνο υπαγόρευε κουλτούρα σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο».
Ιnfo:
You Say You Want a Revolution? Records and Rebels 1966-1970
V&A Museum
Έως τις 27 Φεβρουαρίου 2017
