Η απομάγευση του κόσμου

Η απομάγευση του κόσμου Facebook Twitter
0

Τα τερατώδη αρχεία του δυτικού πολιτισμού ολοένα και αυξάνονται. Ειδικά τα δυτικά πανεπιστήμια, που έχουν σύνθημα την εξαντλητική έρευνα παντός επιστητού -απο τους ορίζοντες του σύμπαντος κόσμου μέχρι τα βάθη των ωκεανών, από τα μυστικά του ανθρωπίνου σώματος μέχρι τη σύσταση των τροφών, από τα σωματίδια της ύλης μέχρι τη δυναμική του χρόνου-, δεν παύουν να καταγίνονται με την ανανέωση παντός προβληματισμού -έστω κι αν αυτος αφορά το κοινότερο των πραγμάτων-, λόγου χάρη τη θρησκεία. Κάθε γενιά ερευνητών επαναφέρει ακάματα τη λύση των προβλημάτων με απώτερο σκοπό να καταργήσει τις αναπόφευκτες ανεπάρκειες κι ενίοτε αφέλειες των προπατόρων και έτσι να αναδιατυπώσει τις απορίες, στήνοντας κατ’ ουσίαν ένα νεο πρόβλημα. Ο σκληραγωγημένος αναγνώστης που λίγο πολύ έχει πάρει το βάπτισμα του αναγνωστικού πυρός, διαβάζοντας τα πορίσματα της μοντέρνας σκέψης, δικαιολογημένα διερωτάται: τι απέμεινε να πούμε για τη θρησκεία και δη για τον χριστιανισμό; Αν η κυριαρχία του «αοράτου» ετελεύτησε πια και η παραμονή του ανθρώπου επί της Γης δεν αναγνωρίζει θεϊκή εξάρτηση, προς τι να ξεψαχνίζουμε το αυτονόητο; Ο γέγονε γέγονε. Ο Θεός πέθανε.

Ο Μαρσέλ Γκοσέ -συνεργάτης του Κορνήλιου Καστοριάδη, του Κλοντ Λεφόρ και του Πιερ Κλαστρ- συγγράφει την Απομάγευση του κόσμου για να συνθέσει αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «πολιτική ιστορία της θρησκείας». Όσο για τον τίτλο, που ως γνωστόν ανήκει στον Μαξ Βέμπερ, ο οποίος εννοούσε τον «εξοβελισμό της μαγείας ως τεχνικής σωτηρίας», ο Γκοσέ του προσδίδει άλλο περιεχόμενο: εννοεί το τέλος της κυριαρχίας του αοράτου. Αυτή η θέση που διέπει τον πλατωνισμό (άνωθεν εξ αοράτου) πέρασε ατόφια στον χριστιανισμό και απέβη κυρίαρχο βίωμα του πιστού. Ωστόσο, ο Γκοσέ δεν διακατέχεται από προθέσεις θεολόγου ή ιστορικού των θρησκειών. Εκείνο που αποτελεί κεντρικό πυρήνα της έρευνάς του είναι η εξής διττή θέση:

«Πρώτον: παρά τις Εκκλησίες που συνεχίζουν ακόμα να υπάρχουν και να λειτουργούν, και την πίστη να παραμένει, η ζωτική πορεία του θρησκευτικού στον κόσμο μας έχει κατ’ ουσίαν περατωθεί».

«Δεύτερον: η ριζική πρωτοτυπία της σύγχρονης Δύσης έγκειται εξ ολοκλήρου στην επανενσωμάτωση, στους κόλπους του δεσμού και της δραστηριότητας των ανθρώπων, του ιερού στοιχείου, το οποίο ανέκαθεν τους διαμόρφωνε έξωθεν».

«Άρα, αν το τέλος των θρησκειών έχει πράγματι επέλθει, αυτό δεν συνάγεται από τη φθορά της πίστης, αλλά από την επανασύνθεση του ανθρωπο-κοινωνικού σύμπαντος όχι μόνο εκτός θρησκείας, αλλά και με σημείο αφετηρίας, παρότι στον αντίποδά της, την καταγωγική θρησκευτική λογική. Στόχος μας, λοιπόν, είναι η διερεύνηση αυτής της διαδικασίας διάλυσης και μεταστροφής της προαιώνιας οργανωτικής αυθεντίας του θρησκευτικού».

Πρόκειται για μια νεοπαγή προβληματική, η οποία εδράζεται σε μια σειρά απο οξύμωρα. Αν η παραμονή των ανθρώπων επί της Γης αναδομείται πλέον άνευ θεϊκής εξαρτήσεως, η απόρριψη της θρησκείας -τυπικό γεγονός-, ενώ δεν υπαγορεύει πλέον την κοσμική συμπεριφορά, περιέργως πώς εμπλέκεται στους μετασχηματισμούς του επέκεινα σε εντεύθεν και ενθάδε. Με απλούστερα λόγια, πάσα ανάλυση της σημερινής κοινωνίας αναγκαστικά αναγνωρίζει στη θρησκεία τους γενεσιουργούς παράγοντες που συγκροτούν τη σχέση με τη φύση, τις μορφές σκέψης, συνάμα δε τους τρόπους συνυπαρξης των όντων και την ίδια την πολιτική οργάνωση. Άρα, η ρήξη με το (θρησκευτικό) παρελθόν, που ανατρέπει την παλαιά ετερονομία, οφείλει την εδραίωσή της στην εξαιρετική δυναμική του χριστιανικού πνεύματος. Παραδείγματα: η ανάπτυξη της τεχνικής και η πορεία της δημοκρατίας.

Το συμπέρασμα εκπλήσσει: «Ο χριστιανισμός υπήρξε η θρησκεία της εξόδου απ’ τη θρησκεία, καθότι παραμένει η μόνη δυνατή θρησκεία μιας κοινωνίας χωρίς θρησκεία…».

Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι -σήμερα- οι κοινωνίες εξακολουθούν να θρησκεύουν· η γόνιμη σκέψη που δίνει δικαιώματα στον νέο προβληματισμό αφορά τη διαφορά ανάμεσα στην πρωτογενή κατάσταση και στη σημερινή διαμόρφωση. Το «τι ήταν η θρησκεία» και «αυτό που δεν είναι πια». Οι θεοί μπορεί να επιβιώνουν, αλλά η εξουσία τους πέθανε. Αν λάβουμε υπόψη μας τις όποιες πρωτόγονες κοινωνίες, οι οποίες είχαν τη θρησκεία ως απόλυτο ρυθμιστικό παράγοντα, και τις συγκρίνουμε με τις σημερινές, το πρώτο και κύριο που διαπιστώνουμε είναι ότι στη θέση της θρησκείας συγκροτήθηκε το Κράτος. Ο Γκοσέ αναγνωρίζει στην ανάδυση του Κράτους το «μείζον συμβάν της ανθρώπινης ιστορίας». Συγκεκριμένα: η γιγαντιαία αναδιάταξη των συγκροτητικών αρθρώσεων της ανθρώπινης εγκαθίδρυσης ανταποκρίνεται σ’ έναν μετασχηματισμό όπου όλα τα στοιχεία του προγενέστερου μηχανισμού ξαναβρίσκονται στον μεταγενέστερο, κατανεμημένα και συνδεδεμένα με διαφορετικό τρόπο. Τα 5.000 χρόνια της ιστορίας μας ωχριούν μπροστά στην αδιανόητη διάρκεια εκείνου που προηγήθηκε: έχουμε δεκάδες χιλιετίες θρησκείας εναντίον της πολιτικής και μόνο πενήντα αιώνες πολιτικής εναντίον της θρησκείας.

Πρόκειται για ένα «ξερίζωμα» του ανθρώπου απ’ το μέγα παρελθόν που τον οδήγησε στο μικρό συγκριτικά ιστορικό παρόν του και απ’ το οποίο δεν έχει ακόμη συνέλθει… Κατά το παρελθόν, ίσχυε η διαφορά ανάμεσα στο παρελθόν-πηγή και στο παρόν-αντίγραφο, απλούστατα δηλαδή η εξωτερικότητα (του θείου) επέβαλλε την πλήρη υποταγή. Ποια είναι η μέγιστη θρησκευτική εξάρτηση; Ο χωρισμός του τωρινού απ’ το καταγωγικό κι η απόλυτη δικαίωση του παρόντος απ’ το καταγωγικό. Οπότε, γεννάται και το κρίσιμο ερώτημα: με ποιον τρόπο μπορεί ο σημερινός άνθρωπος να βιώσει τη νέα κατάσταση; Μήπως με την αθεΐα (που μας επαναφέρει στην προτέρα κατάσταση αρνητικά); Μήπως με την απόλυτη προσήλωση στην ιστορική του πραγματικότητα; Μήπως με την άθεη κοινωνία όπου οι πιστοί είναι πλειονότητα;

Ομολογούμε ότι η πραγματεία του Γκοσέ όχι μόνο δεν συνοψίζεται αλλά απαιτεί μεγάλα αποθέματα υπομονής κι επαναληπτικής ανάγνωσης μέχρι ν’ αποδώσει τα δέοντα. Εδώ το μόνο που προσπαθήσαμε να κάνουμε είναι οι συστάσεις ανάμεσα στο βιβλίο και στον αναγνώστη και η επιλεκτική αναφορά ορισμένων κεφαλαίων που αποτελούν τους πυλώνες του βιβλίου.

Η «Ιστορικότητα του θρησκευτικού» (σσ. 45-198) δεν… παραλείπεται επ’ ουδενί. Αποτελεί το πρώτο μέρος των αναλύσεων και άνευ αυτών τα πορίσματα της συνέχειας δεν έχουν την αναμενόμενη σαφήνεια. Ιδιαίτερη προσοχή στα κεφάλαια: «Το Κράτος, μετασχηματιστής του ιερού», «Η οφειλή στους θεούς, ο δεσμός των ανθρώπων και η σχέση με τα πράγματα», «Προσευχή και εργασία», «Το συλλογικό διηνεκές».

Το δεύτερο μέρος, «Απόγειο και θάνατος του Θεού - Ο χριστιανισμός και η ανάπτυξη της Δύσης», είναι πιο φιλικό προς τον αναγνώστη, καθώς η θεματική του περιστρέφεται γύρω απ’ τον χριστιανισμό με μοτίβα λίγο-πολύ οικεία. Παράδειγμα: «Πώς να συμφιλιωθεί η νόμιμη μέριμνα για το ενθάδε με τη μοναδική άξια λόγου μέριμνα, που δεν είναι άλλη από τη μέριμνα για το επέκεινα; Τι σημαίνει να δέχεσαι το μήνυμα του Θεού εν αληθεία, αιωρούμενος ανάμεσα στην υποταγή σε μια αποκάλυψη που υπερβαίνει τις ασθενείς δυνάμεις του ανθρώπινου νου και στο αναγκαίο έργο κατανόησης που απαιτεί η υπέρβαση του νοήματος; Στην Εκκλησία, και με αφορμή την Εκκλησία, συγκεντρώνονται και συμπυκνώνονται οι διερωτήσεις κι οι αντιφάσεις οι σχετικές με την άρθρωση των δύο τάξεων της πραγματικότητας. Από αυτή την άποψη η Εκκλησία υπήρξε ιστορικά, ούτε λίγο ούτε πολύ, ένας δεύτερος Χριστός. Η Εκκλησία προσέφερε στους ανθρώπους την ανακουφιστική εναλλακτική ενός αιώνιου σώματος και τη δυνατότητα μιας δεύτερης ζωής». (σσ. 287-8)

Ειδικά για την ενσάρκωση, ο Γκοσέ χορηγεί δαψιλώς τον πυρήνα της σκέψης του. «Αφ’ ης στιγμής επιτελέστηκε η αυθεντική ενσάρκωση του θεϊκού στο ανθρώπινο, δηλαδή απ’ τη στιγμή που επήλθε ο αληθινός βασιλέας-ιερέας, ο άπαξ διά παντός μοναδικός, αληθινός ηγεμόνας-ιερέας στο πρόσωπο του οποίου πραγματοπείται πλήρως η ένωση του δικαιώματος της ενθάδε κυριαρχίας με τη δυνατότητα επικοινωνίας με το επέκεινα, εκπίπτει η δυνατότητα επανασύνδεσης αυτού που την οριστική του διάζευξη αποκάλυψε ο Χριστός». Φανερώθηκαν, δηλαδή, δύο ρόλοι διαφορετικής τάξεως, όπως και δύο πραγματικότητες - η διακυβέρνηση αυτού εδώ του κόσμου κι οι υποχρεώσεις απέναντι στον άλλο κόσμο. Ο νέος τύπος δημόσιας εξουσίας που εμφανίστηκε μέσα στην ευρωπαϊκή ιστορία οφείλεται στη χριστιανική ρήξη που τελείται με την ενσάρκωση.

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ