*Η ψυχανάλυση που μένει κρυφή/
Υπάρχουν στιγμές που ένα τηλεοπτικό πλάνο ανοίγει μνήμες δεκαετιών. Σαν να πατάει ξανά το ίδιο κουμπί: queerφοβία για θέαμα, ψυχική κρίση για κατανάλωση. Από τον Μαζωνάκη μέχρι την παλιά φρουρά των τηλεοπτικών «ειδικών», από τον θεραπευτή–brand μέχρι τις υπόγειες queer φωνές που προσπαθούν να ακουστούν, το τοπίο της ψυχολογίας στην Ελλάδα παραμένει αντιφατικό. Σπαράγματα που δεν ενώνονται, αλλά φωτίζουν την ίδια παραβολή: μια queer ψυχανάλυση που υπάρχει, μα μένει κρυφή όπως εμείς.
*Σπάραγμα 1 – Το μπλε φως του Μαζωνάκη/
Όταν είδα τα πλάνα από την ακούσια νοσηλεία του Γιώργου Μαζωνάκη, ένιωσα σοκ. Αναβίωσα μια επιστροφή που με πόνεσε. Στις αρχές του ’90, ήμουν queer έφηβος μπροστά στην τηλεόραση. Το μπλε φως της οθόνης έλουζε το δωμάτιο, my only safe space. Κι όμως, εκεί μέσα εισέβαλαν τα τάγματα του media hate speech: το queer παρουσιαζόταν σαν ανέκδοτο, σαν σκάνδαλο, σαν ανωμαλία.
Ενορχηστρωτές; Οι ίδιοι που κυριαρχούν στα media και σήμερα. Οι τηλε-εισαγγελείς της κενότητας, μαζί με τα «επιστημονικά» τους οικόσιτα, να βγάζουν διαγνώσεις σε πάνελ και ύστερα να εξαργυρώνουν τη βία με τον ίδιο κυνισμό που η Τατιάνα έστηνε τα λαϊκά της δικαστήρια στο Tempo TV. Μπορεί μετά από τρεις δεκαετίες να νομίζει πως το έχουμε ξεχάσει. (Ο Jerry Springer μπροστά της ωχριούσε.) Μα τα θύματά της όχι. Από τους κωστοπουλικούς βλάχο-celebrities μέχρι τα ομοφοβικά της παραληρήματα, ο διασυρμός ήταν το δεύτερό της όνομα.
Μια περίοδο, είχε βάλει στο στόχαστρο τον Μαζωνάκη. Όχι για την ψυχική του υγεία· για ναρκωτικά που του φόρτωναν τα tabloids, και βέβαια για την εκκεντρική του εμφάνιση. Λούζοντας την αφήγησή της με υπονοούμενα και το trademark χαμόγελο όπου η σήψη συναντούσε την πτωμαΐνη.
Κι όμως, εγώ στον Μαζωνάκη έβλεπα πάντα κάτι άλλο. Ένα σώμα παράξενο μέσα στο λαϊκό τραγούδι· έναν άντρα που δεν φορούσε τον ρόλο του macho, αλλά κουβαλούσε camp εκρήξεις, θηλυπρεπείς χειρονομίες, βλέμμα που δεν υπάκουε. Έναν τραγουδιστή που, με μακιγιάζ, ρούχα και σκηνικό excess, ξεγύμνωνε τα όρια του ανδρισμού που ήθελαν να μας επιβάλουν.
Στα media αυτό το κομμάτι θάφτηκε. Εμφανιζόταν πάντα ως «ιδιοτροπία», ποτέ ως queer. Κι όμως, για μένα έναν νεαρό gay που έψαχνε εικόνες επιβίωσης μέσα στην καθημερινή ομοφοβία ήταν μια ρωγμή. Ένα κρυφό μήνυμα ότι το διαφορετικό μπορεί να σταθεί στη σκηνή, έστω και σαν θραύσμα.
Γι’ αυτό, όταν είδα την κρίση του να γίνεται σήμερα κουτσομπολιό, δεν είδα απλώς το θέαμα. Είδα τη συνέχεια: η queer ευθραυστότητα εξακολουθεί να μην έχει δικαίωμα λόγου. Μένει κρυφή, παραμορφωμένη από τον τηλεοπτικό φακό. Μα όσοι μάθαμε να διαβάζουμε πίσω απ’ τα φώτα, το ξέρουμε: ήταν πάντα εκεί.
Η ίδια τηλεόραση που έδειχνε τον Μαζωνάκη σαν σκάνδαλο, μας έδειχνε σαν ανέκδοτο. Κι όμως, το μόνο πραγματικό ανέκδοτο ήταν οι «ειδικοί» με το χαρτί στο χέρι, να μιλούν για την ψυχή μας σαν να την είχαν δει στο δελτίο ειδήσεων.
*Σπάραγμα 2 – Σώμα χωρίς λεξικό/
Η ίδια κοινωνία που έβλεπε στον Μαζωνάκη «ιδιοτροπία», διάβαζε κι εμάς σαν «διαταραχή». Μεγάλωσα χωρίς γλώσσα για μένα. Σαν να είχα σώμα χωρίς λεξικό.
Οι λέξεις που κυκλοφορούσαν ήταν όλες εναντίον μου: «παραφιλία», «ανωμαλία», «σύμπτωμα». Όταν έκανα τα πρώτα μου βήματα στην ψυχοθεραπεία, συνάντησα βλέμματα που με ζύγιζαν σαν φάκελο νοσοκομείου. Δεν έβλεπαν επιθυμία, έβλεπαν πρόβλημα.
Χρειάστηκαν χρόνια για να βρω αναλυτή που να μη με ακυρώνει. Και στο ενδιάμεσο έμαθα τη σιωπή: τη σιωπή του να ξαπλώνεις σε ένα ντιβάνι και να σκέφτεσαι «αν μιλήσω, θα με σβήσει».
Να μαθαίνεις να κρύβεις τα πιο ζωντανά κομμάτια σου, για να μη γίνουν αντικείμενο λάθος διάγνωσης.
*Σπάραγμα 3 – Η τηλεοπτική φρουρά του μίσους/
Η σιωπή δυνάμωνε και από τα τηλεοπτικά παράθυρα. Στα 90s και στα 00s, οι ίδιοι «ειδικοί» με το ίδιο ύφος εξουσίας. Ο εθνικός σεξολόγος της πασοκερί mon cherie Ασκητής με το μειλίχιο κόρδωμα ενός βιοδιασπώμενου θαλάμου αερίων ετεροκανονικότητας.
Ο Σούρας, με τις οπερατικές οκτάβες ομοφοβίας, να δηλώνει με βεβαιότητα πως «τα φύλα είναι δύο» — ΖΗΝΑ ΜΟΥ! Ο «πατήρ Θερμός», ψυχίατρος παιδιών και εφήβων(!), θεολόγος και κληρικός, να βαφτίζει τη δυσφορία φύλου «παθολογία».
Παπαδοψυχιάτροι. Τοξικοί μύκητες ελληνικής προέλευσης. Ένα φρανκενσταϊνικό υβρίδιο πίστης και επιστήμης, ωδή στην εγχώρια τηλεοπτική queerphobia.
Τους έβλεπα νέος, με τον ήχο της τηλεόρασης να καλύπτει τη σιωπή του σπιτιού. Δυστυχώς συνεχίζουν ακόμα. Μιλούσαν και μιλούν για μένα χωρίς εμένα. Έβαζαν λόγια στο στόμα μου πριν προλάβω να αρθρώσω φράση. Έφτιαχναν ταυτότητα πριν προλάβω να τη ζήσω.
Και παρότι πέρασαν δεκαετίες, οι ίδιοι λόγοι δεν χάθηκαν. Απλώς αλλάζουν ονόματα και πρόσωπα, ανακυκλώνονται με τον ίδιο στόχο: να μας επιστρέφουν πάντα στη θέση του λάθους.
Η επιστήμη σαν reality. Κάθε φορά, η ίδια κριτική επιτροπή. Ομοφοβικοί παρενδυτικοί επιστήμονες. Καρικατούρες ιατρικής και κοινωνικής εξουσίας.
Από τους ομοφοβικούς τηλεψυχίατρους στα παράθυρα περάσαμε σταδιακά μετά την πανδημία στον phycology daddy στο Instagram. Το ίδιο βλέμμα εξουσίας, απλώς με καλύτερο φωτισμό και hashtags ανθεκτικότητας.
*Σπάραγμα 4 – Ο θεραπευτής ως brand/
Μετά την τηλεοπτική φρουρά που μιλούσε με τόνο εξουσίας, έρχεται μια νέα εικόνα: ο θεραπευτής–influencer. Δεν χρειάζεται παράθυρο· έχει feed. Δεν κρατάει μικρόφωνο· έχει ring light. Ο λόγος του κοφτός, τα hashtags του υπόσχονται ανθεκτικότητα.
Ο Μάνος Χατζημαλωνάς είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Δεν με νοιάζει το πρόσωπο, με νοιάζει το φαινόμενο: η άνοδος του ψηφιακού resilient daddy. Από τον ψυχαναλυτή στο TEDx. Η εικόνα του αναλυτή δεν είναι πια ένα σκοτεινό γραφείο με βιβλία. Είναι σκηνή με social media hook strategy και το ακροατήριο να χειροκροτεί σαν να πήρε οδηγίες επιβίωσης.
Το σώμα του υπονοείται. Δεν χρειάζεται να γδυθεί. Φαίνεται αλλιώς: στην εφαρμογή του πουκαμίσου, στην πειθαρχία της στάσης, στο χαμόγελο που δεν ξεφεύγει ποτέ αδοσολόγητο. Η ανθεκτικότητα παρουσιάζεται σαν μύες που δεν βλέπεις αλλά φαντάζεσαι. Straight, fit, ασφαλής.
Η παρασεξουαλική fan base του τον έχει ήδη λατρέψει. Στα σχόλια όλοι μιλούν για ψυχολογία, αλλά ανάμεσα στις γραμμές εκτυλίσσεται ένα άλλο παιχνίδι: emojis με καρδιές, μικρά φλερτ, νύξεις που δεν ονομάζονται ποτέ. Ένα φάντασμα επιθυμίας που τυλίγει το brand και του δίνει κύρος. Όχι επιστημονικό. Το κύρος του αντικειμένου του άπιαστου ψηφιακού πόθου.
Τον φαντάζομαι ήδη στα πρωινάδικα, να κάνει ματάκια με την παρουσιάστρια, να κοιτάζει τον τηλεοπτικό φακό με εκείνη την γνώριμη ηδυπάθεια που χτίζει προσμονή όπως το protein shake μυς. Οι τρέσες των παρουσιαστριών να ενώνονται με τις ρεύσεις των τηλεθεατών, και η καψερή η επιστήμη να αναρωτιέται: πού πάει η ψυχανάλυση όταν το ιδρωμένο jockstrap του αναλυτή πετιέται στα χέρια του κοινού και η εικόνα κρύβει την έλλειψη ουσίας;
(στις διαφημίσεις, θέλει και ρώτημα;)
Γι’ αυτό χρειάζεται άλλο βλέμμα. Όχι clean-cut, αλλά ρωγμές. Όχι straight daddy, αλλά queer αντίβαρο. Όχι brand, αλλά σώμα που αντέχει ακριβώς επειδή κουβαλάει πληγές. Γιατί αυτή είναι η μόνη ανθεκτικότητα που δεν γίνεται περιεχόμενο. Όλα τα άλλα είναι resilience με φετίχ το πουκάμισο που ακόμα δεν έχει φτάσει στο peak slυttiness era του.
*Σπάραγμα 5 – Οι φωνές που δεν σε σβήνουν/
Κι όμως, οι queer αναλυόμενοι δεν είμαστε τόσο μόνοι πια. Τα τελευταία χρόνια βρήκα λέξεις και πρόσωπα που δεν μας συρρικνώνουν.
Στο Orlando. Στις ομιλίες της Νάνσυ Παπαθανασίου. Στη δουλειά της Έλενας Όλγας Χρηστίδη. Στο ερευνητικό έργο του Άντωνη Πούλιου για το chemsex. Στο trailblazing έργο της Αυγής Σακετοπούλου, που γράφει και διδάσκει πώς η ψυχανάλυση μπορεί να συναντήσει το queer χωρίς να το ακυρώνει.
Εκεί, για πρώτη φορά, η ψυχανάλυση δεν δείχνει με το δάχτυλο· ακούει. Κι εγώ άκουσα. Για τις «θεραπείες μεταστροφής» όχι σαν θεωρητικό φόβητρο, αλλά σαν υπαρκτή απειλή στην Ελλάδα του 2025. Είδα έρευνες που δεν έκρυβαν τον πόνο πίσω από ουδέτερες λέξεις. Επιστολές που δεν φοβήθηκαν να συγκρουστούν με θεσμούς. Μικρές χειρονομίες που είπαν: «δεν θα ξαναγυρίσουμε πίσω».
Δεν χρειάζομαι άλλη σωτηρία. Μου αρκεί που δεν μας σβήνουν πια.
Οι ειδικοί, οι daddies, τα hashtags: όλα είναι θέαμα. Κι εμείς στο backstage, με τα σκισμένα κοστούμια, να μαθαίνουμε πως η αλήθεια δεν χρειάζεται προβολείς.
*Η παραβολή της closeted greek queer ψυχανάλυσης/
ή αλλιώς Τι Ψυχή Θα Αναλύσεις Μωρή!
Η queer ψυχανάλυση στην Ελλάδα παραμένει κρυφή. Όπως το queer των 90s: υπήρχε, αλλά δεν ακουγόταν. Το ζούσες στο περιθώριο, στις μισές λέξεις, στις σιωπές.
Κι όπως εγώ χρειάστηκα δεκαετίες για να βρω το θάρρος να μιλήσω χωρίς ντροπή, έτσι κι εκείνη περιμένει τη στιγμή της. Όχι για να γίνει θέαμα, αλλά για να σταθεί δημόσια και να πει: η ευθραυστότητα είναι δύναμη. Η πληγή δεν είναι αδυναμία. Είναι μαρτυρία.
Γιατί όλη η λογική του εγχώριου τηλεθεάματος χτίζεται πάνω στην άρνηση αυτής της αλήθειας. Το queer σώμα παρουσιάζεται είτε ως παθολογία είτε ως περιεχόμενο. Σαν να μην του αναγνωρίζεται ποτέ η αυθεντική του υπόσταση: να είναι απλώς σώμα που ζει, σώμα που επιμένει.
Και η μόνη ανθεκτικότητα που αξίζει δεν είναι brand, ούτε hashtag. Είναι η ανθεκτικότητα των σωμάτων που κουβαλούν ρωγμές. Που συνεχίζουν να υπάρχουν όταν όλα γύρω τα ονομάζουν λάθος. Που δεν χωρούν σε βίντεο ούτε σε quote, αλλά μόνο στην εμπειρία της ζωής. Αυτό είναι το queer breakthrough που δεν χωράει στην οθόνη: μια ψυχανάλυση που δεν σώζει, αλλά αναγνωρίζει. Ότι ανήκουμε σε μας και στα όνειρά μας.
Γιατί τα queer σώματα είχαν, έχουν και θα έχουν πάντα σημασία.
*Στο pοστ χρησιμοποιήθηκαν εικόνες των Mat Maitland, @clappping.randomly, vengacheivs και του Ευθύμιου Χαρμαλιά or @unseethat_v4 (https://unseethat.myportfolio.com/about)
