— Ποιο είναι το ψυχολογικό προφίλ ενός ανθρώπου που φτάνει στο σημείο να σκοτώσει το παιδί του, τον/τη σύντροφό του ή άλλο μέλος της οικογένειας;
Δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ένας συγκεκριμένος «τύπος» ανθρώπου που κάνει μια τόσο ακραία πράξη. Όμως συνήθως μιλάμε για άτομα που για καιρό κουβαλούσαν πολλά άλυτα ψυχολογικά προβλήματα τα οποία με το πέρασμα του χρόνου έγιναν ένα μεγάλο ψυχικό βάρος που το άτομο αδυνατούσε να διαχειριστεί λογικά. Και μιλάμε για άτομα τα οποία δεν είχαν ποτέ ψυχολογική βοήθεια είτε ως παιδιά είτε ως ενήλικες, επειδή δεν καταλάβαιναν ότι αντιμετώπιζαν προβλήματα που τους οδηγούσαν σε ακραίες πράξεις. Για να σκιαγραφήσουμε το προφίλ αυτών των ανθρώπων, μπορούμε να πούμε πως έχουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα ή είναι άτομα που ζουν σε ένταση, νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο και εκρήγνυνται. Άλλες φορές, υπάρχει χειριστικότητα ή ανάγκη εκδίκησης, κυρίως σε σχέσεις με βία και εξάρτηση. Συχνά έχουν προβλήματα με τη διαχείριση των συναισθημάτων τους και δυσκολεύονται να καταλάβουν πού σταματά ο εαυτός τους και πού αρχίζει ο άλλος. Σε ακραίες περιπτώσεις, το μυαλό «σπάει» και το άτομο χάνει την επαφή με την πραγματικότητα. Θα πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη και το ιστορικό της οικογένειας: συνήθως υπάρχει ενδοοικογενειακή βία και παραμέληση, με αποτέλεσμα να υπάρχει διαστρέβλωση της φροντίδας, της οικειότητας και της αγάπης.
Συναισθήματα όπως μοναξιά, θυμός, φόβος απόρριψης, ανασφάλεια, αίσθημα ανεπάρκειας ή τραύματα από την παιδική ηλικία, αν μείνουν αβοήθητα, κάποια στιγμή ίσως ξεσπάσουν με ακραίο τρόπο.
— Υποθέσεις όπως αυτές των Μουρτζούκου και Πισπιρίγκου έχουν σοκάρει το κοινό. Ποιοι ψυχολογικοί μηχανισμοί μπορεί να οδηγήσουν έναν γονέα σε μια τόσο ακραία πράξη;
Πίσω από τέτοιες πράξεις υπάρχουν βαθιά ψυχικά τραύματα, φόβος εγκατάλειψης, ανάγκη ελέγχου ή ακόμα και πλήρης ψυχική κατάρρευση. Ένας μηχανισμός που συναντάται συχνά σε τέτοιες υποθέσεις είναι η απώλεια ελέγχου, όταν το άτομο αισθάνεται ότι χάνει τον έλεγχο της ζωής του, της οικογένειάς του ή της κοινωνικής του εικόνας και ενδέχεται να προσπαθήσει να τον ανακτήσει με καταστροφικό τρόπο. Στην υπόθεση Πισπιρίγκου έχει αναφερθεί επανειλημμένα ότι η απώλεια των παιδιών είχε ως στόχο να κρατήσει η θύτρια τον άντρα της. Ένας άλλος μηχανισμός στον οποίο μπορούμε να αναφερθούμε είναι η διαστρεβλωμένη σκέψη, που μπορεί να περιλαμβάνει παρανοϊκές ή καταθλιπτικές πεποιθήσεις όπως «το παιδί μου θα υποφέρει χωρίς εμένα» ή «αν φύγει, τελειώνω». Επίσης, μπορούμε να αναφερθούμε σε αμυντικούς μηχανισμούς όπως η διάσχιση και η προβολή, όπου το άτομο αποσυνδέεται από την πραγματικότητα ή προβάλλει τη δική του απελπισία στον άλλον ως «πηγή του κακού». Ένας ακόμα μηχανισμός είναι ο ακραίος συναισθηματικός εγκλωβισμός, όπου το άτομο αισθάνεται ότι δεν έχει διέξοδο και βιώνει ματαίωση ή καταρρέει κάτω από το βάρος της πίεσης, της ζήλιας, της εγκατάλειψης ή της ντροπής.

ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος
— Υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια που μπορεί να δείχνουν ότι ένας άνθρωπος βρίσκεται σε κατάσταση ψυχικής κατάρρευσης ή έχει βίαιες τάσεις; Μπορούμε ως κοινωνία ή ως οικογένεια να προλάβουμε τέτοιες τραγωδίες;
Σίγουρα υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια που δείχνουν ότι ένας άνθρωπος βρίσκεται σε κατάσταση ψυχικής κατάρρευσης ή παρουσιάζει βίαιες τάσεις. Αυτά τα σημάδια περιλαμβάνουν τις απότομες αλλαγές στη διάθεση, το έντονο άγχος και την κατάθλιψη. Επίσης, το άτομο εκφράζει σκοτεινές ή απελπιστικές σκέψεις, κάνει χρήση ουσιών ή και αλκοόλ και παρουσιάζει αδυναμία ελέγχου του θυμού. Η πρόληψη είναι δυνατή εφόσον η οικογένεια, οι φίλοι, το σχολείο και γενικότερα η κοινωνία είναι σε εγρήγορση και δείχνουν ενδιαφέρον. Το πρώτο βήμα είναι να παρατηρούμε χωρίς να κρίνουμε και να ενθαρρύνουμε το άτομο και την οικογένεια να ζητήσουν βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας.
— Τα ΜΜΕ συχνά προσεγγίζουν τέτοιες υποθέσεις με όρους σοκ και θεάματος. Πόσο επηρεάζει αυτό τη δημόσια αντίληψη για την ψυχική υγεία και τις έννοιες του καλού και του κακού;
Πολλές φορές τα ΜΜΕ παρουσιάζουν τέτοιες ιστορίες σαν «θέαμα» ή «σαπουνόπερα τρόμου» με συνέπεια ο κόσμος να χάνει την ουσία και να ενισχύεται το στίγμα της ψυχικής ασθένειας. Έτσι, το κοινό φοβάται την ψυχική ασθένεια, αντί να την κατανοεί. Και αυτό κάνει πιο δύσκολη την πρόληψη. Σίγουρα αυτοί οι άνθρωποι χρήζουν ψυχιατρικής και ψυχολογικής παρακολούθησης για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και πρέπει στο τέλος τα πορίσματα να ανακοινώνονται από τους ειδικούς που έχουν ασχοληθεί με τα περιστατικά, ώστε τα πορίσματα αυτά να είναι πραγματικά αξιόπιστα. Το να γίνονται διαρκώς αναλύσεις στις εκπομπές για χάρη της τηλεθέασης καταστρατηγεί την κατανόηση της πολυπλοκότητας της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
— Από την εμπειρία σας, ποια είναι εκείνα τα σκοτεινά σημεία της ανθρώπινης ψυχής που, αν μείνουν αβοήθητα ή αδιερεύνητα, μπορεί να οδηγήσουν σε ακραίες και βίαιες πράξεις; Μπορεί όντως κάθε άνθρωπος να φτάσει στα όριά του, υπό ορισμένες συνθήκες;
Μέσα σε κάθε άνθρωπο υπάρχουν «σκοτεινά σημεία», δηλαδή συναισθήματα, εμπειρίες ή σκέψεις που είναι δύσκολα, ντροπιαστικά ή επώδυνα, και πολλές φορές ούτε ο ίδιος δεν τα αναγνωρίζει. Το κυριότερο είναι ότι ο ίδιος δεν καταλαβαίνει τις δυσκολίες που έχει λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζει, με αποτέλεσμα κάποιες φορές η συμπεριφορά του να είναι επικίνδυνη για τον ίδιο και τους άλλους. Συναισθήματα όπως μοναξιά, θυμός, φόβος απόρριψης, ανασφάλεια, αίσθημα ανεπάρκειας ή τραύματα από την παιδική ηλικία, αν μείνουν αβοήθητα, κάποια στιγμή ίσως ξεσπάσουν με ακραίο τρόπο. Χωρίς να είναι απόλυτο, μπορούμε να πούμε ότι οι άνθρωποι κάτω από πολύ έντονες και δύσκολες συνθήκες μπορεί να φτάσουν στα άκρα. Δεν σημαίνει ότι όλοι θα το κάνουν, αλλά κανείς δεν είναι άτρωτος. Είναι σημαντικό να μιλάμε για τα δύσκολα, να ζητάμε βοήθεια και να μαθαίνουμε να καταλαβαίνουμε και να φροντίζουμε τον εαυτό μας, πριν οδηγηθούμε σε μια κατάσταση χωρίς επιστροφή.