ΠΛΗΝ ΤΗΣ ΡΕΝΑΣ ΔΟΥΡΟΥ, η οποία απαλλάχθηκε, κανένας άλλος πολιτικός δεν λογοδότησε ποτέ για το Μάτι, ενώ η σχετική δικογραφία, όταν πήγε στη Βουλή, αρχειοθετήθηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Αυτή είναι μια συζήτηση που δεν έγινε ποτέ, ενισχύοντας την εδραιωμένη πλέον πεποίθηση της πλειοψηφίας των πολιτών ότι οι πολιτικοί μένουν ατιμώρητοι και οι ισχυροί στο απυρόβλητο. Χωρίς τον φόβο της Δικαιοσύνης η πολιτική (όπως και κάθε άλλη) εξουσία είναι ανεξέλεγκτη. Η δικαστική απόφαση για την πολύνεκρη πυρκαγιά στο Μάτι αποδεικνύει για άλλη μια φορά γιατί η πολιτική εξουσία στην Ελλάδα δεν φοβάται τη Δικαιοσύνη, καθώς κανένας υπουργός δεν ελέγχθηκε από αυτήν, παρότι έγιναν και μηνύσεις εναντίον τους.
Στις 23 Ιουλίου 2018 τίποτα στον κρατικό μηχανισμό δεν λειτούργησε όπως έπρεπε να λειτουργήσει. Η Πολιτική Προστασία αποδείχθηκε κάτι παραπάνω από ανεπαρκής, παρά τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις περί ετοιμότητάς της. Το ίδιο και η Πυροσβεστική, για την οποία οι κάτοικοι του Ματιού έχουν καταγγείλει ότι εκείνη τη μέρα έδειξε υπερβάλλοντα ζήλο για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις γνωστού μεγαλοεπιχειρηματία, ενώ υποβάθμισε την επικίνδυνη πυρκαγιά που απειλούσε τον οικισμό τους. Έχουν καταγγείλει, επίσης, αναφέροντας στοιχεία (ηχητικά ντοκουμέντα), ότι υπήρξε παρέμβαση του τότε αναπληρωτή υπουργού, Νίκου Τόσκα, στο έργο της Πυροσβεστικής.
Το θέατρο που παίχθηκε εκείνο το βράδυ της 23ης Ιουλίου στη σύσκεψη των αρμόδιων υπουργών με τον πρωθυπουργό, όταν όλα είχαν καεί και υπήρχαν δεκάδες νεκροί που αποσιωπούνταν, είναι ένα ηθικής τάξης ζήτημα το οποίο αξιολογήθηκε αναλόγως.
Το Λιμενικό και το υπουργείο Ναυτιλίας, όπως και το υπουργείο Άμυνας, δεν έδωσαν καμία εντολή για τη διάσωση όσων είχαν βρεθεί στη θάλασσα και κολυμπούσαν για να σωθούν περιμένοντας βοήθεια από τις αρχές, που δεν ήρθε ποτέ, με αποτέλεσμα να πνιγούν εννέα άνθρωποι και οι υπόλοιποι να διασωθούν από ψαράδες και ιδιώτες. Η αστυνομία κατηύθυνε λάθος πολλά αυτοκίνητα που περνούσαν από τη λεωφόρο Μαραθώνος, στέλνοντάς τα μέσα στο Μάτι που καιγόταν, με αποτέλεσμα να καούν περαστικοί που δεν είχαν καμία σχέση με το Μάτι.
Η εκκένωση (η απόφαση για την οποία ήταν αρμοδιότητα συγκεκριμένων πολιτικών προσώπων) δεν διατάχθηκε ποτέ, παρότι πέρασαν δύο ώρες από το ξέσπασμα της πυρκαγιάς μέχρι το ολοκαύτωμα του Ματιού και η απόσταση από τη Μαραθώνος ήταν πολύ μικρή. Επιπλέον, η υποδειγματική εκκένωση της κατασκήνωσης του δήμου Αθηναίων απέδειξε ότι ήταν μια εφικτή διαδικασία η οποία μπορούσε να ξεκινήσει εγκαίρως και να είναι αποτελεσματική, και κυρίως απέδειξε ότι χρόνος υπήρχε για όσους είχαν την προνοητικότητα και την οργάνωση που όφειλαν να διαθέτουν τόσο η Πολιτική Προστασία όσο και η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Στο Μάτι δεν λειτουργούσε ακόμα ούτε το «112» που έπρεπε να υπάρχει χρόνια πριν και έχει σώσει ζωές από τότε που λειτουργεί. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο ψέλλιζε τότε διάφορες δικαιολογίες, όπως ότι το είχε δρομολογήσει και δεν πρόλαβε, αλλά όταν το «112» άρχισε να λειτουργεί, πολλά στελέχη του κόμματος, ακόμα και ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας, το λοιδορούσαν.
Οι ευθύνες στους κατοίκους και όχι στους πολιτικούς
Για όλα τα παραπάνω υπήρχαν σαφείς πολιτικές ευθύνες και ενδεχομένως για κάποιους και ποινικές, οι οποίες όμως ποτέ δεν διερευνήθηκαν για τους περισσότερους από αυτούς. Ο τότε υπουργός Εσωτερικών, Πάνος Σκουρλέτης, δεν λογοδότησε ποτέ για την τραγική ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού και τις μοιραίες παραλείψεις, σαν να μην είχε καμία ευθύνη ο ίδιος. Μία εβδομάδα μετά την πολύνεκρη πυρκαγιά, ωστόσο, ο Πάνος Σκουρλέτης δήλωνε (αναγνωρίζοντας εμμέσως την ευθύνη που δεν παραδέχθηκε ποτέ) ότι επιβάλλεται ο ανασχεδιασμός και η ισχυροποίηση της Πολιτικής Προστασίας, ενώ άφηνε (αβάσιμες, όπως αποδείχθηκε) αιχμές εναντίον των κατοίκων, λέγοντας πως «σε μεγάλο βαθμό ο οικιστικός λαβύρινθος της περιοχής έπαιξε ρόλο καθοριστικό».
Ο τότε αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Νίκος Τόσκας, ο οποίος τελικά παραιτήθηκε (αλλά δεν δικάστηκε ποτέ), είχε παρευρεθεί στη συνέντευξη Τύπου-παρωδία που δόθηκε τρεις μέρες μετά την πυρκαγιά, μαζί με τον τότε κυβερνητικό εκπρόσωπο Δημήτρη Τζανακόπουλο και τους αρχηγούς Αστυνομίας και Πυροσβεστικής, λέγοντας ότι, όσο και αν έψαχνε, δεν έβρισκε σημαντικά λάθη, με τους υπόλοιπους να συμφωνούν μαζί του, σαν να τα είχαν κάνει όλα σωστά. Σαν να μην είχαν κατευθυνθεί περαστικοί στην πυρκαγιά, σαν να μην είχαν πνιγεί αβοήθητοι άνθρωποι στη θάλασσα, σαν να είχε διαταχθεί η εκκένωση του Ματιού, σαν να υπήρχε πραγματική Πολιτική Προστασία.
Το θέατρο που παίχθηκε εκείνο το βράδυ της 23ης Ιουλίου στη σύσκεψη των αρμόδιων υπουργών με τον πρωθυπουργό, όταν όλα είχαν καεί και υπήρχαν δεκάδες νεκροί που αποσιωπούνταν, είναι ένα ηθικής τάξης ζήτημα το οποίο αξιολογήθηκε αναλόγως. Η τότε κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και τα κομματικά στελέχη όχι μόνο αρνούνταν να παραδεχτούν την καταστροφή και την ύπαρξη νεκρών εκείνο το βράδυ αλλά τα απέδιδαν σε προπαγάνδα των πολιτικών αντιπάλων τους και των ΜΜΕ, τα οποία κατηγορούσαν ότι ψεύδονταν όταν μιλούσαν για νεκρούς.
Βεβαίως, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ κρίθηκε πολιτικά γι’ αυτό, καθώς το Μάτι αναμφίβολα συνέβαλε καθοριστικά στην πολιτική αποδοκιμασία που εισέπραξε στις εκλογές του 2019. Οι υπουργοί και τα πολιτικά πρόσωπα που με τις πράξεις ή τις παραλείψεις τους, όμως, συνέβαλαν στο αποτέλεσμα εκείνο δεν ελέγχθηκαν ποτέ από τη Δικαιοσύνη, πλην της Ρένας Δούρου και τώρα του τότε γ.γ. Πολιτικής Προστασίας, Ιωάννη Καπάκη, που ανήκε στη συνεργαζόμενη με τον ΣΥΡΙΖΑ ομάδα «Πράττω» του Νίκου Κοτζιά.
Η απουσία λογοδοσίας και η απόπειρα συγκάλυψης
Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, καθώς ούτε η ΝΔ το ανέδειξε, ότι δικογραφία κατά υπουργών (Τόσκα και Σκουρλέτη) ήρθε στη Βουλή μετά από μηνύσεις συγγενών θυμάτων, αλλά η Βουλή, με πρόεδρο τον Νίκο Βούτση, αρνήθηκε να άρει την ασυλία τους και η υπόθεση μπήκε στο αρχείο. Αρνήθηκε δηλαδή η τότε πλειοψηφία να αφήσει τους υπουργούς της να τους ελέγξει η Δικαιοσύνη για τυχόν ποινικές ευθύνες.
Παρομοίως, δεν λογοδότησαν ποτέ οι αστυνομικοί που έστειλαν περαστικούς στη φωτιά και κάηκαν, ούτε οι λιμενικοί που δεν προσπάθησαν ποτέ να σώσουν όσους πνίγηκαν. Ο τότε επικεφαλής της Αστυνομίας επί ΣΥΡΙΖΑ μάλιστα, παρότι αρχικά είχε δεχθεί την κριτική της ΝΔ που ήταν τότε αντιπολίτευση, όταν αυτή έγινε κυβέρνηση, αναβαθμίστηκε στην πολιτική θέση του γενικού γραμματέα του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, προκαλώντας την οργή των συγγενών των θυμάτων. Παρόμοια οργή είχε προκαλέσει και η διατήρηση και αναβάθμιση στελεχών της Πυροσβεστικής που ήταν κατηγορούμενοι για το Μάτι, με χαρακτηριστική την περίπτωση μιας μητέρας θύματος, η οποία είχε στείλει επιστολή στον πρωθυπουργό παρακαλώντας τον να μην αναβαθμίσει αυτά τα στελέχη.
Αποδεδειγμένη απόπειρα συγκάλυψης υπήρξε και κατά τη διαδικασία διερεύνησης των αιτιών, την οποία έφερε στο φως με ντοκουμέντα ο ηρωικός πραγματογνώμονας Δημήτρης Λιότσιος, ο οποίος δέχθηκε εκβιασμούς και απειλές από υψηλόβαθμα στελέχη της Πυροσβεστικής για να ρίξει την ευθύνη αλλού και όχι στην ηγεσία της και σε πολιτικά πρόσωπα.
Το στέλεχος της Πυροσβεστικής που τον απείλησε τότε επικαλέστηκε μια υπουργό, φωτογραφίζοντας την Όλγα Γεροβασίλη που ήταν τότε στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και η οποία, αντί να καταφερθεί εναντίον εκείνου που την επικαλέστηκε, καταφέρθηκε εναντίον του πραγματογνώμονα και των δημοσιογράφων της «Καθημερινής» που αποκάλυψαν τα σχετικά ηχητικά ντοκουμέντα. Η Δικαιοσύνη δεν κάλεσε ποτέ το στέλεχος της Πυροσβεστικής να ονομάσει την υπουργό στην οποία αναφερόταν και καμία σχετική έρευνα δεν έγινε ποτέ, παρά το προκλητικό της υπόθεσης και την προφανή απόπειρα συγκάλυψης.
Περί πολιτικής και ποινικής ευθύνης υπουργών
Η γραμμή του ΣΥΡΙΖΑ περί ευθύνης υπουργών τότε, στην υπόθεση του Ματιού, δεν διαφέρει ιδιαίτερα από αυτήν που έχει σήμερα ο Κώστας Αχ. Καραμανλής και η ΝΔ για τα Τέμπη. Αυτό που λένε όλοι τους δηλαδή, και στις δύο περιπτώσεις, είναι ότι οι υπουργοί δεν είχαν ποινική ευθύνη για όσα έγιναν και ότι περίπου απλώς επέβλεπαν στα υπουργεία τους, ενώ η όποια ευθύνη, λένε, είναι μόνο πολιτική – παρότι και αυτήν ακόμα δυσκολεύονται να την παραδεχθούν.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο ραδιόφωνο του Σκάι, ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι πρέπει να υπάρχει διάκριση μεταξύ ποινικής και πολιτικής ευθύνης και ότι αυτήν τη διάκριση «η Νέα Δημοκρατία τη σέβεται απόλυτα» και το έχουν αποδείξει, όπως είπε, εξηγώντας τι εννοεί: «Όταν έγινε η τραγωδία στο Μάτι, ο ίδιος ο εισαγγελέας είπε ότι αν λειτουργούσε το “112” θα είχαν σωθεί ζωές. Πήγαμε εμείς και κινήσαμε ποινική διαδικασία κατά αυτών που δεν είχαν έτοιμο το “112”; Όχι. Γιατί πιστεύουμε σε αυτήν τη διάκριση», είπε.
Το «πλημμέλημα» του Ματιού
Εκτός από το γεγονός ότι τα πολιτικά πρόσωπα δεν λογοδότησαν ποτέ, η μεγαλύτερη απογοήτευση των συγγενών θυμάτων και των εγκαυματιών που επέζησαν με βαριές βλάβες ήταν ότι το Μάτι δικάστηκε ως πλημμέλημα, παρά την άκαρπη τελικά προσπάθειά τους για αναβάθμιση του κατηγορητηρίου ώστε να δικαστεί ως κακούργημα και τα σχετικά επίμονα αιτήματα του ανακριτή Αθανάσιου Μαρνέρη που απορρίπτονταν.
Οι εκπρόσωποι του συλλόγου «Συγγενών Θανόντων και Εγκαυματιών» από την πολύνεκρη πυρκαγιά στο Μάτι σε συνέντευξη τύπου που έδωσαν τον περασμένο Απρίλιο είχαν χαρακτηρίσει «επαίσχυντη» την πρωτόδικη απόφαση με την οποία μόνο 6 μόνο από τους κατηγορούμενους είχαν κριθεί ένοχοι, και αυτοί με ποινές εξαγοράσιμες προς 10 ευρώ την ημέρα. Οι δικαστές του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων τώρα, με τη νέα απόφαση, κήρυξαν ενόχους 10 από τους συνολικά 21 κατηγορουμένους, με 4 από αυτούς να οδηγούνται στη φυλακή, και αυτή είναι η ουσιαστική διαφορά.
«Αντί το σύστημα να αναλάβει τις ευθύνες του και να χαρακτηρίσει ως κακούργημα τη δολοφονία και τις βαριές σωματικές βλάβες 160 ψυχών, ουσιαστικά επιχείρησε να μετατρέψει όλους εμάς, τα θύματα, σε θύτες», είχε πει σε εκείνη τη συνέντευξη τύπου η πολυεγκαυματίας και πρόεδρος του Συλλόγου, Κάλλι Αναγνώστου. «Ένα έγκλημα, στο οποίο εάν αναγνώριζαν τα εγκληματικά λάθη τους από την πρώτη στιγμή και τιμωρούνταν οι υπεύθυνοι, όποιοι είναι, ενδεχομένως να μην υπήρχαν και όσες τραγωδίες ακολούθησαν ή θα ακολουθήσουν».
Σήμερα, όσοι έχασαν τους ανθρώπους τους και όσοι κουβαλάνε τα τραύματα εκείνης της πυρκαγιάς, δεν αισθάνονται ότι αποδόθηκε πραγματική δικαιοσύνη και με μεγάλη απογοήτευση δηλώνουν πως η ατιμωρησία στο Μάτι, ειδικά των πολιτικών, αποτελεί σαφή προειδοποίηση ότι και «στην επόμενη καταστροφή θα συμβούν τα ίδια».
