«Η αδελφή μου»: Ο αποχαιρετισμός του Σταύρου Ζουμπουλάκη στον άνθρωπο που αγάπησε περισσότερο

Σταύρος Ζουμπουλάκης "Η αδελφή μου" Facebook Twitter
Όσοι παρακολουθούν τα γραπτά του Ζουμπουλάκη -για την πίστη, τη θρησκεία, τον Παπαδιαμάντη, την πολιτική ζωή - συνδέουν πια τ' όνομά του με το όνομα της αδερφής του. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
0

ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 2012, έπειτα από δεκατέσσερα γόνιμα χρόνια στο τιμόνι του μακροβιότερου λογοτεχνικού περιοδικού της χώρας, της "Νέας Εστίας", ο Σταύρος Ζουμπουλάκης αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα του αποχαιρετισμού. Λίγες βδομάδες αργότερα, ο γνωστός δοκιμιογράφος αποχαιρετούσε και τον άνθρωπο που είχε αγαπήσει περισσότερο ίσως στη ζωή του, αυτόν που του χάραξε το πεπρωμένο,  τον μόνο μάλλον που αγάπησε πραγματικά, όπως ομολογεί: την Γιούλα, την αδελφή του. Μια δική της νεανική φωτογραφία κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου του, «Η αδελφή μου» (Πόλις).

Δυο χρόνια μεγαλύτερη, η Γιούλα Ζουμπουλάκη πέθανε από καρκίνο στα 60 της, αλλά διέσχισε τη ζωή της πάσχοντας από βαριάς μορφής επιληψία. Απόφοιτη της σχολής Κατσέλη, με συμμετοχές στο Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη και στους Δεσμούς της Ασπασίας Παπαθανασίου, μ' ένα μικρό ρόλο στην "Παραγγελιά" του Τάσιου και παρουσία στην τηλεοπτική "Κυρία Ντορεμί", αποφάσισε να εγκαταλείψει το θέατρο γύρω στα μέσα της δεκαετίας του ΄80. "Καταλάβαινε πως δεν άντεχε να τα βγάλει πέρα"…. Η αρρώστια της αντιστεκόταν σε κάθε φαρμακευτική αγωγή. Η επιληψία την είχε χτυπήσει στα 18 της, με τη μορφή κάποιας στιγμιαίας απώλειας της συνείδησης. Σιγά σιγά ήρθαν οι σπασμοί στα χέρια κι έπειτα οι μεγάλες, ασταμάτητες, επιληπτικές κρίσεις.

Εκθέτοντας σε κοινή θέα τον καημό του,  ο Ζουμπουλάκης έδωσε τροφή για σκέψη πάνω στον πόνο, την αρρώστια, την χριστιανική αγάπη, τον κλονισμό της πίστης, τις μικροαστικές αντιλήψεις, τα νεοπλουτίστικα κλισέ και, ξεγυμνώνοντας  τον εαυτό του, ξαναζωντάνεψε μια γυναίκα που βίωνε την οδύνη απολαμβάνοντας πάντα τις χαρές των μικρών πραγμάτων.

Άλλοι δηλητηριάζονται από τέτοια αδικία, το παράπονό τους γίνεται χολή. Η Γιούλα, πλάσμα χαρισματικό, πανέξυπνο, γεμάτο θετική ενέργεια, μέχρι που έσβησε, ακτινοβολούσε καλοσύνη. Ήταν μια αγία, σύμφωνα με  τον αδελφό της. Ωστόσο, «σε  τούτον τον κόσμο της δύναμης, της αποτελεσματικότητας, της επιτυχίας, είναι πολύ κακό παράδειγμα ένας άγιος άνθρωπος. Η επαφή με τον άνθρωπο της αγιότητας είναι απειλητική, γιατί φανερώνει ποιος τελικά είσαι εσύ».

cover
Σταύρος Ζουμπουλάκης, Η αδέρφη μου, εκδόσεις Πόλις. Το βιβλίο είναι εξαντλημένο από τον εκδότη. 

Όσοι παρακολουθούν τα γραπτά του Ζουμπουλάκη -για την πίστη, τη θρησκεία, τον Παπαδιαμάντη, την πολιτική ζωή- συνδέουν πια τ' όνομά του με το δικό της. Αυτό ακριβώς επιθυμούσε κι εκείνος όταν, επιστρέφοντας σπίτι από την κηδεία, άρχισε να γράφει την οικογενειακή τους ιστορία, να εκθέτει δημοσίως βάσανα που έμειναν κουκουλωμένα, να βάζει σε τάξη τα συναισθήματά του, να καταφεύγει και πάλι στο έργο της Σιμόν Βέιλ κι όσων φιλοσόφων μίλησαν στην ψυχή του, να παλεύει με το πένθος δημιουργικά. Ήθελε ν' αποτυπωθεί σε βιβλίο το όνομα της αδελφής του, «ακόμη και σαν εκδίκηση για όλους αυτούς που την υποτίμησαν ή την περιφρόνησαν,  οχυρωμένοι πίσω από τα αγαθά και τις γελοίες επιτυχίες τους».

Κατάφερε πολύ περισσότερα. Μέσα σε εβδομήντα σελίδες, έδωσε μια σπαρακτική αυτοτοβιογραφία, ένα λιτό, διαυγές και στοχαστικό κείμενο, που τελειώνοντας το, νιώθεις λαχτάρα να το διαβάσεις ξανά. Εκθέτοντας σε κοινή θέα τον καημό του, ο Ζουμπουλάκης έδωσε τροφή για σκέψη πάνω στον πόνο, την αρρώστια, την χριστιανική αγάπη, τον κλονισμό της πίστης, τις μικροαστικές αντιλήψεις, τα νεοπλουτίστικα κλισέ και, ξεγυμνώνοντας  τον εαυτό του, ξαναζωντάνεψε μια γυναίκα που βίωνε την οδύνη απολαμβάνοντας πάντα τις χαρές των μικρών πραγμάτων.

Παπαδοπαίδι με καταγωγή από τη Λακωνία, μεγαλωμένος -«δόξα τω Θεώ, κυριολεκτικά στο δρόμο, παίζοντας μπάλα, κι όχι στα μουσεία, στα παιδικά θέατρα και στις αίθουσες συναυλιών», ο Σταύρος Ζουμπουλάκης ανακάλυψε τα βιβλία στα 14 του, χωρίς τίποτε να τον έχει προετοιμάσει για κάτι τέτοιο. Ήταν η κλίση του, που του φανερώθηκε απροειδοποίητα; Ήταν μια «μυστική προετοιμασία» για ν' αντιμετωπίσει την καταιγίδα που θα ξεσπούσε; Όπως και να 'χει, όταν αρρώστησε η Γιούλα, «είχε πια σχεδιαστεί της ζωής μου η περιοχή». Το κακό νέο δεν έπρεπε να βγει έξω από το σπίτι.

Ο ίδιος σαν καλό παιδί δεν το μοιράστηκε επί χρόνια με κανέναν, κι ας γύρευε επαφή, αποκλειστικά σχεδόν, με ομοιοπαθείς. Στράφηκε βαθύτερα στον εαυτό του, μολονότι λαχταρούσε να ήταν ένας «επιπόλαιος εξωστρεφής τύπος που καλοπερνάει, "ένας οποιοσδήποτε Ευτύχιος" που λέει και ο Χάκκας». Κινούνταν σαν κανονικός άνθρωπος, αλλά το μυαλό του ήταν αλλού.

«Θυμάμαι ζωηρά κάποιες πολιτικές συνεδριάσεις», γράφει, «τα δύο τρία πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης: πόσο ξένα και πόσο γελοία ηχούσαν στ' αυτιά μου τα ωραία λόγια, και εκείνα που έβγαιναν από το δικό μου στόμα, για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, όταν τη μέρα εκείνη ή την προηγούμενη, η αδελφή μου δεν ήταν καλά. Μόνο με τους άλλους πονεμένους είσαι αληθινός και λες ό,τι πραγματικά θέλεις να πεις».

Αναπόφευκτα, στράφηκε προς την πατρική κληρονομιά. Πώς επιτρέπεται ο Θεός της αγάπης να δείχνει τόση σκληρότητα; αναρωτιόταν. Σήμερα ο Ζουμπουλάκης είναι σίγουρος: δεν υπάρχει άλλο θεολογικό ερώτημα. Τα υπόλοιπα «είναι θεωρητικές διεργασίες». Σ' ένα άλλο σημείο, ανακαλώντας ένα προσκύνημα της αδελφής του στην Τήνο, ξεσπάει: «Μου γυρίζουν πάντα τα άντερα διάφοροι προοδευτικοί που χλευάζουν αυτούς τους απελπισμένους που σέρνονται στα γόνατα γυρεύοντας τη γιατρειά τους, όλοι αυτοί που αισθάνονται ανώτεροι…». Μπορεί να υπάρξει έλεος όταν περισσεύει ο εγωισμός; Μπορεί να υπάρξει πίστη χωρίς θεοδικία, πίστη ως ευθύνη και αγάπη για τον άλλο; Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, χάρη στην αδελφή του πάντα, άλλαξε προοπτική. Από το τι κάνει ο Θεός, άρχισε πάνω απ' όλα να κοιτάζει  τι κάνει ο άνθρωπος.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ