Για τη διάσωση της μνήμης: Τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας κλείνουν 30 χρόνια

Για τη διάσωση της μνήμης: Τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας κλείνουν 30 χρόνια Facebook Twitter
Αντάρτισσες του ΕΛΑΣ (Φωτογραφικό Αρχείο ΑΣΚΙ)
0

«Η ιστορία του ανθρώπινου είδους μοιάζει όλο και περισσότερο σαν μια κούρσα ταχύτητας μεταξύ μάθησης και καταστροφής», είχε πει κάποτε ο Τζορτζ Όργουελ. Δεν ξέρω αν η ομάδα των ιστορικών, πολιτικών επιστημόνων και στελεχών της αριστεράς που με πρωτεργάτη τον Φίλιππο Ηλιού ίδρυσαν τον Ιανουάριο του '92 τη μη κερδοσκοπική αστική εταιρεία «Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας» (ΑΣΚΙ) γνώριζε αυτό το ρητό, δηλωμένος της στόχος πάντως ήταν, και παραμένει, η διαφύλαξη και διάθεση ενός πολύ σημαντικού αρχειακού υλικού για την ιστορία όχι μόνο της αριστεράς αλλά και της Ελλάδας γενικότερα.

Σε αυτό περιλαμβάνεται το τμήμα του αρχείου του ΚΚΕ που μετά τη διάσπασή του 1968 περιήλθε στην κατοχή του ΚΚΕ εσωτερικού, το αρχείο του Ραδιοφωνικού Σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα - Φωνή της Αλήθειας» (1947-1968) καθώς επίσης τα αρχεία του ΚΚΕ εσωτερικού (1968-1986), του κόμματος της ελληνικής αριστεράς (1986-1989) και, βέβαια, της προδικτατορικής ΕΔΑ (1952-1967).

Τη χρονιά που ιδρύθηκαν τα ΑΣΚΙ ο Ψυχρός Πόλεμος είχε μόλις τελειώσει και μαζί του η ΕΣΣΔ, επίσης είχε περάσει μόλις μία τριετία αφότου είχαν καταστραφεί οι περίφημοι «φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων», με τον υποφαινόμενο να έχει δει δημοσιευμένο σε εφημερίδα, μεταξύ άλλων, και τον δικό του, παρά το νεαρό της ηλικίας του, απόδειξη ότι αστυνομία και ΕΥΠ συνέχιζαν να φακελώνουν πολίτες και μετά τη χούντα – με βάση δε τις πρόσφατες αποκαλύψεις περί τηλεφωνικών παρακολουθήσεων πολιτικών και άλλων δημόσιων προσώπων, το κατ’ επιλογή φακέλωμα φαίνεται ότι δεν έπαψε ουσιαστικά ποτέ, απλώς άλλαξε μορφή.

Σήμερα τα ΑΣΚΙ αποτελούν μια πλούσια και διαρκώς ανανεούμενη πηγή για την ιστορία των πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων από τις απαρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, έχοντας κύρια αποστολή τη διάσωση της ιστορικής μνήμης, δεν περιορίζονται όμως στο παρελθόν.

Σε εκείνη, λοιπόν, την κρίσιμη χρονική συγκυρία, η πρωτοβουλία για τη δημιουργία των ΑΣΚΙ ήταν «ένα μεγάλο στοίχημα για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης ενάντια στη λήθη και στην άγνοια, για την κατάκτηση του δικαιώματος του πολίτη να γνωρίζει την ιστορία του, ήταν, παράλληλα, ένα εγχείρημα πολλαπλών ρήξεων: ρήξη με τη λογική του περίκλειστου και απόρρητου κομματικού αρχείου, ρήξη με την αντίληψη ότι η εμπεριστατωμένη γνώση της Ιστορίας είναι ένα προνόμιο για λίγους, ρήξη επίσης με την υπαγωγή της ιστορικής γνώσης σε αναγνώσεις βασισμένες στις ανάγκες και στις προτεραιότητες του παρόντος», με τη λογική του πολιτικού κόστους κοντολογίς, διαβάζω.

Τριάντα χρόνια ΑΣΚΙ: Η ιστορία μάς αφορά! Facebook Twitter
Περιοδικό «Αντίσταση», Παρίσι, 10/1967. Από την ενότητα «Ο αγώνας για δημοκρατία και ελευθερία» της έκθεσης των ΑΣΚΙ «Όλα είναι δυνατά! 4 στιγμές στον 20ό αιώνα».

Τα σπουδαία αυτά αρχειακά τεκμήρια περιλαμβάνουν πάνω από 5 εκατ. έγγραφα, τα οποία διαρκώς εμπλουτίζονται: ανάμεσά τους αρχεία του Μεσοπολέμου για την εγκατάσταση των προσφύγων και την αγροτική πολιτική, της Αντίστασης και του Εμφυλίου απ' όλο το πολιτικό φάσμα της εποχής (το αρχείο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, τμήμα του αρχείου του ΕΔΕΣ κ.ά.), αρχειακές συλλογές από τη Μέση Ανατολή και την Κυβέρνηση του Βουνού, τεκμήρια από τη δράση πολλών αντιδικτατορικών οργανώσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ένα «ψηφιακό μουσείο» για τη Μακρόνησο, αρχεία συνδικαλιστικών και κοινωνικών οργανώσεων διαφόρων εποχών, συλλογές τεκμηρίων για το Κυπριακό και αρχειακά τεκμήρια από τη δράση πολυάριθμων οργανώσεων της νεολαίας και του φοιτητικού κινήματος στη Μεταπολίτευση.

Στα ΑΣΚΙ έχουν κατατεθεί ακόμα σημαντικές προσωπικές συλλογές όπως τα αρχεία των Μιχάλη και Λεωνίδα Κύρκου, του Αντώνη Μπριλλάκη, του Μιχάλη Παπαγιαννάκη, του Αλέκου Αλαβάνου από τη θητεία του στην Ευρωβουλή, του Ορέστη Χατζηβασιλείου, τμήματα των αρχείων των Αλέξανδρου Σβώλου, Γιώργου Μυλωνά, Αλέξανδρου Ξύδη κ.ά., καθώς επίσης χιλιάδες πολύτιμα έντυπα, βιβλία, παράνομες εφημερίδες, προκηρύξεις, μία από τις μεγαλύτερες συλλογές παράνομου Τύπου (1936-1974) αλλά και σημαντικό τμήμα των βιβλιοθηκών των Ηλία Ηλιού, Φίλιππου Ηλιού, Άγγελου Ελεφάντη και Λεωνίδα Κύρκου.

Σήμερα τα ΑΣΚΙ αποτελούν μια πλούσια και διαρκώς ανανεούμενη πηγή για την ιστορία των πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων από τις απαρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, έχοντας κύρια αποστολή τη διάσωση της ιστορικής μνήμης, δεν περιορίζονται όμως στο παρελθόν. Ενισχύουν, παράλληλα, τη γνώση και την έρευνα για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία με δεκάδες έντυπες και ψηφιακές εκδόσεις, ένα περιοδικό με αναγνωρισμένη παρουσία, μια σειρά προσβάσιμα online ερευνητικά προγράμματα με μεγάλη επισκεψιμότητα, ψηφιακά θεματικά έργα, ημερίδες, συνέδρια, σεμινάρια, διαλέξεις, εργαστήρια, παρουσιάσεις βιβλίων και ερευνητικών έργων, εκθέσεις, ιστορικούς περίπατους, ραδιοφωνική εκπομπή («Στο Κόκκινο» 105.5 κάθε Κυριακή στις 13:00, σε επιμέλεια-παρουσίαση Μάνου Αυγερίδη, Βαγγέλη Καραμανωλάκη, Κωστή Καρπόζηλου και Χρήστου Τριανταφύλλου), ανοιχτό στο κοινό αναγνωστήριο που λειτουργεί με ραντεβού όπως και διάφορες συνεργασίες με επιστημονικούς φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

ΤΕΤΑΡΤΗ Τριάντα χρόνια ΑΣΚΙ: Η ιστορία μάς αφορά! Facebook Twitter
Φοιτητικές εκλογές, 16 Απριλίου 1986. Από την ενότητα «Η εποχή των μεγάλων αλλαγών» της έκθεσης των ΑΣΚΙ «Όλα είναι δυνατά! 4 στιγμές στον 20ό αιώνα».

Στο πλαίσιο αυτό συμμετέχει την περίοδο αυτή στο πρόγραμμα WIRE (Women in Resistance), το οποίο εστιάζει στον ρόλο των γυναικών στην Αντίσταση κατά τον Β' Παγκόσμιο. Επικεφαλής είναι το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και, πέραν των ΑΣΚΙ, συμμετέχουν τρία ακόμη ιδρύματα από Ιταλία, Πολωνία και Ισπανία. Τα άλλα δύο κεντρικά προγράμματα που τρέχουν στα ΑΣΚΙ αυτή την περίοδο, πέρα από το Φεστιβάλ, είναι το Ψηφιακό Μουσείο Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης στην Ελλάδα (1967-1974), που περιλαμβάνει αρκετό άγνωστο υλικό για τον αντιδικτατορικό αγώνα στην Ευρώπη, και το Αρχείο Αλβανικής Μετανάστευσης στο πλαίσιο του πρότζεκτ «Voicing the Albanian Experience in Greece».

Το τελευταίο αυτό έχει ξεχωριστή σημασία, καθώς πρόκειται για το πρώτο μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα που υποδέχτηκε (με πολλά εισαγωγικά σε πολλές περιπτώσεις) η χώρα μεταπολιτευτικά, με τις εμπειρίες, τις φωνές και την πολιτισμική παραγωγή της πολυπληθέστερης μεταναστευτικής κοινότητας στην Ελλάδα να παραμένουν θεσμικά περιθωριοποιημένες, παρά την αποφασιστική της συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη και στη διαμόρφωση της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας την τελευταία τριακονταετία.

Γιορτάζοντας φέτος τον Φλεβάρη τα τριαντάχρονά τους, τα ΑΣΚΙ διοργανώνουν ένα πολυμορφικό φεστιβάλ με τίτλο «Η Ιστορία μάς αφορά» στο Κέντρο Τεχνών του δήμου Αθηναίων, Πάρκο Ελευθερίας (πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ) από τις 9 έως τις 19/2. Στη διάρκεια των έντεκα αυτών ημερών θα πραγματοποιούνται καθημερινά εκδηλώσεις με ελεύθερη είσοδο: θεματικές συζητήσεις, εργαστήρια, προβολές ντοκιμαντέρ και ιστορικοί περίπατοι.

Οι εκδηλώσεις θα πλαισιώσουν μια κεντρική έκθεση με τίτλο «Όταν όλα είναι δυνατά! Τέσσερις στιγμές του 20ού αιώνα», η οποία θα περιλαμβάνει σπάνια τεκμήρια από τις συλλογές των ΑΣΚΙ. Η έκθεση, στην οποία θα υπάρχουν καθημερινά ξεναγήσεις, φιλοδοξεί να προτείνει «μια εναλλακτική αφήγηση της διαδρομής των ελληνικών πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων του 20ού αιώνα, αντιμετωπίζοντάς την όχι ως μια τελεολογική ιστορία διάψευσης και ήττας, όπως συχνά συμβαίνει, αλλά ως ένα πεδίο που μας επιτρέπει να σκεφτούμε τη δυναμική της συλλογικής δράσης, των πολιτικών ιδεών και των συλλογικών προσδοκιών».

Τριάντα χρόνια ΑΣΚΙ: Η ιστορία μάς αφορά! Facebook Twitter
Πανηγυρισμοί υποστηρικτών του ΠΑΣΟΚ μετά την ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων του 1981. Φωτογραφία: Νίκος Παναγιωτόπουλος © Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας/Μεταπολίτευση 1974-1989
Τριάντα χρόνια ΑΣΚΙ: Η ιστορία μάς αφορά! Facebook Twitter
Στιγμιότυπο από την κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του ΚΚΕ στην πλατεία Κοτζιά το 1981. Φωτογραφία: Νίκος Παναγιωτόπουλος © Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας/Μεταπολίτευση 1974-1989

Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων, που συντονίζει ο ιστορικός Μάνος Αυγερίδης, περιλαμβάνει ξεναγήσεις στην έκθεση και στο Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη-Στράτη, θεματικές για τις «άγνωστες πλευρές» της Μεταπολίτευσης, για τη λογοτεχνία και την αριστερά μετά το '73, για τις «μνήμες βασανιστηρίων - μια σκοτεινή ιστορία δίχως σύνορα», για τις προσφυγικές ιστορίες και την αριστερά, προσεγγίσεις στην Ιστορία «από τα κάτω», μια συζήτηση για τις πολλαπλές αναγνώσεις του παρελθόντος με αφορμή τα δέκα χρόνια Ιστορίας στο Κόκκινο, αφιέρωμα στα τριάντα χρόνια αλβανικής μετανάστευσης με τίτλο «Κοιτώντας τις φωτογραφίες των γονιών μου», εργαστήρια μεταξοτυπίας με την ομάδα Λούπες, ιστορικούς περιπάτους («Από τον Τρούμαν στον Βενιζέλο», «Φοιτητές στην πόλη», «Στα χνάρια της queer Αθήνας» από το Queer Athens), προβολές ντοκιμαντέρ («Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης», «Η σιωπή των άλλων») και παρουσίαση του νέου τεύχους του περιοδικού «Αρχειοτάξιο».

Το φεστιβάλ «30 Χρόνια ΑΣΚΙ: Η Ιστορία μάς αφορά» θα πραγματοποιηθεί από τις 9 έως τις 19 Φεβρουαρίου 2023 στο Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων, Πάρκο Ελευθερίας (πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ). Η είσοδος στην έκθεση και η συμμετοχή σε όλες τις εκδηλώσεις του φεστιβάλ είναι δωρεάν.
Facebook: Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας - Contemporary Social History Archives

askiweb.eu

email: [email protected]

Τηλ. επικοινωνίας: 210 3223062

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο σκανδαλώδης, πολυτελής και θαυμαστός κόσμος της Μαρίας Αντουανέτας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο σκανδαλώδης, πολυτελής και θαυμαστός κόσμος της Μαρίας Αντουανέτας

Είδωλο της ποπ κουλτούρας, fashion icon, influencer προτού καν εφευρεθεί ο όρος, εξακολουθεί να επηρεάζει τη μόδα με την απαράμιλλη γοητεία της. Μια έκθεση στο μουσείο V&A, η πρώτη για τη Γαλλίδα βασίλισσα στο Ηνωμένο Βασίλειο, μας το υπενθυμίζει.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ζαφείρης Γκούσιος: Ο κοινωνικός ονειροπόλος που πυροβόλησε τον πρώτο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τι σκεφτόταν ο άνθρωπος που πυροβόλησε τον πρώτο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας;

Ο Ζαφείρης Γκούσιος, που αυτοχαρακτηριζόταν «κοινωνικός ονειροπόλος», το 1927 αποπειράται να δολοφονήσει τον Παύλο Κουντουριώτη. Το πώς και το γιατί μέσα από τον Τύπο της εποχής.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μετέφρασε το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Τον κατηγόρησαν και τον κυνήγησαν ανελέητα. Αυτοκτόνησε

Ιστορία / Μετέφρασε το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Τον κυνήγησαν ανελέητα. Αυτοκτόνησε

Αυτή είναι η ιστορία του Ιωάννη Συκουτρή, ενός μεγάλου πνευματικού Έλληνα που κατηγορήθηκε ως άθεος για τη μετάφραση του «Συμποσίου» του Πλάτωνα εξ αιτίας της αναφοράς του στις «γενετήσιες σχέσεις στην αρχαία Ελλάδα».
ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ
Ο άλυτος γρίφος της Ιερουσαλήμ

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο άλυτος γρίφος της Ιερουσαλήμ

Η απροσδόκητη κατάκτησή της από τους Ισραηλινούς στον πόλεμο των έξι ημερών. Ο Νταγιάν, ο Σαρόν και ο Χουσέιν της Ιορδανίας. Η Ιντιφάντα, ο PLO και η συντριβή τους. Το Τείχος, το Ορος του Ναού και οι υπόγειες σήραγγες. Μια συναρπαστική σύνοψη της ιστορίας μιας εκρηκτικής πόλης από τον Σάιμον Σίμπαγκ Μοντεφιόρε.
Ρήνεια: Το νησί των νεκρών απέναντι από τη Δήλο

Ιστορία μιας πόλης / Ρήνεια, η άλλη Δήλος

Ένα νησί που δεν προοριζόταν για ζωή αλλά για θάνατο. Απέναντι από τη λαμπρή Δήλο, η Ρήνεια κουβαλά τα πιο σιωπηλά –και ίσως πιο ανθρώπινα– μυστικά του Αιγαίου. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την αρχαιολόγο Ζώζη Παπαδοπούλου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Ιστορία μιας πόλης / Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Στη μέση των Κυκλάδων, σ’ ένα νησί χωρίς μόνιμους κατοίκους, η γη κρύβει ακόμη φωνές. Αν ξέρεις πού να κοιτάξεις, η Δήλος αρχίζει να σου μιλά για θεούς που λατρεύτηκαν, εμπορικές αυτοκρατορίες που γεννήθηκαν, λαούς που ήρθαν και έφυγαν, και τελετές που παραμένουν μυστήριο. Το νησί αυτό υπήρξε κάποτε το κέντρο του κόσμου – και ακόμη κρατά μυστικά. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την αρχαιολόγο Ζώζη Παπαδοπούλου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και φεμινίστρια Λιλίκα Νάκου επισκέφθηκε το –υπό κρατική διαχείριση– πορνείο των Βούρλων τον Φλεβάρη του 1936, συνομίλησε με τις «γυναίκες της αμαρτίας» και μετέφερε τις εντυπώσεις της.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ