Μόνο «δυστοπικός» δεν ήταν ο καημένος ο Όργουελ

Μόνο «δυστοπικός» δεν ήταν ο καημένος ο Όργουελ Facebook Twitter
Ο Τζορτζ Όργουελ σημειώνει πάντως ότι και η ίδια η συγγραφή μπορεί να είναι «ένας τρομακτικός, εξοντωτικός αγώνας, σα να περνάς μια μακρά και επώδυνη ασθένεια».
0



ΘΑ ΗΤΑΝ ΑΔΥΝΑΤΟΝ σε μια χρονιά σαν κι αυτή να μην πεταγόταν κάθε τόσο στη δημόσια συζήτηση σαν ελατήριο το όνομα του Όργουελ (ή ο όρος «οργουελικό») αναφορικά με την δυστοπία που μας βρήκε φέτος – πανδημία συνδυασμένη με καθεστώς επιτήρησης και ελέγχου. Προσωπικά πάντως, δεν αναζήτησα στο «1984», αλλά σε κάποια από τα πολλά άρθρα, δοκίμια και "ταξιδιωτικά" (με την πιο αυστηρή δημοσιογραφική έννοια) που είχε προλάβει να γράψει, στοιχεία που έχουν να κάνουν με τις απανωτές κρίσεις και διαταραχές – υγειονομικές, κοινωνικοπολιτικές, ψυχοσυναισθηματικές – που βιώνουμε συλλογικά φέτος.


Και ήταν παρήγορο, με έναν τρόπο, να διαβάζεις για γεγονότα και καταστάσεις που μοιάζουν περιέργως οικεία και καίρια παρότι συνέβησαν πριν από ογδόντα και πλέον χρόνια (συχνά υπό την απειλητική σκιά του φασισμού και του ναζισμού που απλωνόταν στην Ευρώπη), όπως τα είδε και τα έγραψε ο Τζορτζ Όργουελ. Που σημαίνει: ευφυία στην παρατήρηση, διορατικότητα, κοινωνική ευαισθησία, ενσυναίσθηση (παρότι δεν ήταν τόσο δόκιμος ο όρος στην εποχή του), διαρκή συνειδητοποίηση της κοινωνικής (και φυλετικής) ανισότητας, βαθιά δυσανεξία προς τις πρακτικές του ολοκληρωτισμού και προσήλωση σ' έναν ιδεατό δημοκρατικό σοσιαλισμό.

Ήταν παρήγορο, με έναν τρόπο, να διαβάζεις για γεγονότα και καταστάσεις που μοιάζουν περιέργως οικεία και καίρια παρότι συνέβησαν πριν από ογδόντα και πλέον χρόνια.


Όπως γράφει στο δοκίμιο «Η χώρα μου Δεξιά ή Αριστερά», ο Όργουελ εκνευριζόταν συχνά με «κάποιους αριστερούς διανοούμενους που είναι τόσο "διαφωτισμένοι" ώστε τους είναι αδύνατον να κατανοήσουν τα πιο κοινά αισθήματα», και ίσως γι' αυτό όταν ήταν νεαρός ακόμα στο Παρίσι, αντί να ζητήσει ιδιωτική φροντίδα, επέλεξε να συρθεί με βρογχοπνευμονία και σαράντα πυρετό σ' ένα άθλιο δημόσιο νοσοκομείο όπου έμεινε για κανένα μήνα παρακολουθώντας φτωχά, ευάλωτα, γέρικα κορμιά να σβήνουν τριγύρω του. Χρόνια μετά, θα έγραφε γι' αυτή του την εμπειρία στο αφήγημα «Πώς πεθαίνουν οι φτωχοί»:


«...Οι άνθρωποι μιλάνε για τις φρίκες του πολέμου, όμως ποιο από τα τρομερά όπλα που έχουν εφευρεθεί μπορεί να προσεγγίσει καν την σκληρότητα κάποιων από τις πιο κοινές ασθένειες; Εξ ορισμού σχεδόν, ο "φυσιολογικός" θάνατος σημαίνει κάτι αργό, δυσώδες και οδυνηρό. Ακόμα κι έτσι πάντως, έχει διαφορά αν είσαι τυχερός και σου συμβεί στο ίδιο σου το σπίτι και όχι σε ένα δημόσιο ίδρυμα. Αυτό το έρημο γέρικο κουφάρι που μόλις είχε σβήσει δίπλα μου σαν το κερί, ήταν τόσο ασήμαντο ώστε στο νεκροκρέβατο να μην έχει κανέναν στο προσκέφαλό του... Όσο ευγενικό και ικανό κι αν είναι το προσωπικό ενός νοσηλευτικού ιδρύματος, σε κάθε θάνατο που συμβαίνει μέσα σ' ένα νοσοκομείο υπάρχει πάντα κάποια σκληρή και άθλια λεπτομέρεια, κάτι πολύ μικρό ίσως που όμως αφήνει πίσω του φριχτές αναμνήσεις, και προκαλείται από την βιασύνη, τον συνωστισμό και την απρόσωπη διάσταση που χαρακτηρίζουν αυτά τα μέρη όπου καθημερινά πεθαίνουν άνθρωποι ανάμεσα σε αγνώστους...».

Στο δοκίμιο «Γιατί γράφω» σημειώνει πάντως ότι και η ίδια η συγγραφή μπορεί να είναι «ένας τρομακτικός, εξοντωτικός αγώνας, σα να περνάς μια μακρά και επώδυνη ασθένεια». Ή σαν ένα διαρκές lockdown, σύμφωνα με το σπαρταριστό πορτραίτο ενός έγκλειστού γραφιά στις «Εξομολογήσεις ενός βιβλιοκριτικού»:

«Σ' ένα κρύο αλλά συγχρόνως αποπνικτικό δωμάτιο γεμάτο αποτσίγαρα και μισοάδειες κούπες τσαγιού, ένας άντρας κάθεται φορώντας την σκοροφαγωμένη ρόμπα του, προσπαθώντας να βρει χώρο για την γραφομηχανή του ανάμεσα στους σωρούς των σκονισμένων χαρτιών που κατακλύζουν το ξεχαρβαλωμένο τραπέζι. Δεν μπορεί να τα πετάξει επειδή το καλάθι των σκουπιδιών έχει ήδη ξεχειλίσει και επιπλέον, υπάρχει περίπτωση κάπου ανάμεσα στους απλήρωτους λογαριασμούς και στις αναπάντητες επιστολές να κρύβεται μια επιταγή για δύο γκινέες, την οποία είναι βέβαιος ότι έχει ξεχάσει να εξαργυρώσει στην τράπεζα. Υπάρχουν επίσης διάφορα γράμματα με διευθύνσεις που θα έπρεπε να έχει καταχωρήσει στην ατζέντα του, την οποία όμως δεν μπορεί να βρει, και η σκέψη και μόνο της αναζήτησής της, ή της αναζήτησης οποιουδήποτε πράγματος, του προκαλεί έντονες τάσεις αυτοκτονίας. Είναι γύρω στα 35, αλλά μοιάζει πενηντάρης. Είναι φαλακρός, έχει κιρσούς στα πόδια και φορά γυαλιά, ή μάλλον θα τα φορούσε αν δεν τα έχανε διαρκώς. Υπό κανονικές συνθήκες, υποφέρει απλά από ελλιπή σίτιση, κάποιες φορές όμως, αν υπήρξε τυχερός το προηγούμενο βράδυ, μπορεί επίσης να υποφέρει κι από χανγκόβερ. Είναι ήδη εντεκάμιση το πρωί και σύμφωνα με το πρόγραμμά του, θα έπρεπε να έχει ξεκινήσει την δουλειά του πριν από δύο ώρες...».


Ακόμα και ένα ταξιδιωτικό κομμάτι – από τα «Ημερολόγια του Μαρόκου» – περιέχει μια καταγραφή ενός «αντανακλαστικού» αντισημιτισμού που ισχύει ατόφιος και στις μέρες μας, καθώς γράφει τις εντυπώσεις του από το γκέτο και την αγορά των Εβραίων του Μαρακές στα τέλη της δεκαετίας του '30:


«Καθώς οι Εβραίοι ζουν κι αυτοί σε κλειστές και αυτάρκεις κοινότητες, εξασκούν τις ίδιες τέχνες με τους Άραβες, εκτός από την γεωργία. Οπωροπώληδες, αγγειοπλάστες, αργυροχόοι, σιδηρουργοί, χασάπηδες, δερματοποιοί, ράφτες, νερουλάδες, επαίτες, αχθοφόροι – όπου κι αν κοιτάξεις βλέπεις μόνο Εβραίους. Δεκατρείς χιλιάδες απ' αυτούς βρίσκονται συγκεντρωμένοι σε μερικά στρέμματα γης. Ευτυχώς δεν είναι εδώ ο Χίτλερ. Ίσως βρίσκεται καθ' οδόν όμως. Κι εδώ ακούς πάντως τις συνήθεις σκοτεινές φήμες για τους Εβραίους, όχι μόνο από τους Άραβες αλλά και από τους φτωχότερους των Ευρωπαίων.


"Ναι, όπως στα λέω παλιόφιλε, μου πήραν την δουλειά μου και την έδωσαν σ' έναν Εβραίο! Αυτοί κυβερνάνε την χώρα στην πραγματικότητα. Αυτοί έχουν όλα τα λεφτά. Ελέγχουν τις τράπεζες, την οικονομία – τα πάντα".


"Μα δεν είναι γεγονός", αντιλέγω, "ότι ο μέσος Εβραίος είναι απλός εργάτης που αμείβεται με πενταροδεκάρες;"


"Αυτό είναι μόνο για βιτρίνα! Όλοι τους τοκογλύφοι είναι στην πραγματικότητα. Είναι πανούργοι οι Εβραίοι".


Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, καμιά διακοσαριά χρόνια πριν, έκαιγαν στην πυρά φτωχές ηλικιωμένες γυναίκες με την κατηγορία της μαγείας, όταν οι δύστυχες δεν μπορούσαν να κάνουν μαγικά ούτε για να εξασφαλίσουν στον εαυτό τους ένα πιάτο φαΐ...».

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η «Φάρμα των ζώων» ή ένα παραμύθι για την προδοσία της επανάστασης

Λέσχη Ανάγνωσης: Μεταμορφώσεις / Η «Φάρμα των ζώων» ή ένα παραμύθι για την προδοσία της επανάστασης

Το σύστημα εξουσίας που εγκαθίσταται στη φάρμα δίνει στα γουρούνια ανθρώπινα χαρακτηριστικά, μεταμορφώνοντας τον καταπιεσμένο σε νέο δυνάστη. Το βιβλίο του Όργουελ είναι μια διαχρονική ιστορία για τον κίνδυνο που περικλείει κάθε επανάσταση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντον Ντελίλο: «Άνθρωπος σε πτώση»

Το πίσω ράφι / «Άνθρωπος σε πτώση»: Το ρεαλιστικό έργο ενός από τους σπουδαιότερους εξερευνητές της μοντέρνας εποχής

Ο πολυβραβευμένος Ντον Ντελίλο γράφει για την ανάγκη των ανθρώπων να ανήκουν κάπου και να επικοινωνήσουν, όταν εισπράττουν από την Ιστορία οδύνη, απώλειες και χιλιάδες ερωτηματικά.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Αντώνης Καραμπατζός: Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση

The Book Lovers / Αντώνης Καραμπατζός: «Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον καθηγητή Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνη Καραμπατζό για το πώς το έργο του Τζότζεφ Κόνραντ, του Φίλιπ Ρόθ ή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη ανοίγουν δρόμους στο συναίσθημα, στις ανθρώπινες σχέσεις και στην ιστορία.
THE LIFO TEAM
Ο θάνατος τής πήγαινε πολύ

Βιβλίο / Κάντι Ντάρλινγκ: Η συγκινητική ιστορία του τρανς ειδώλου και μούσας του Άντι Γουόρχολ

Η Κάντι Ντάρλινγκ προκαλούσε ανέκαθεν συμπάθεια και θαυμασμό, όχι τόσο για τα επιτεύγματά της στη σκηνή και τη μεγάλη οθόνη, όσο για την ομορφιά και την εύθραυστη αύρα της.
THE LIFO TEAM
Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Teatro Grottesco»: Η γοτθική σκηνή της ζοφερής απελπισίας

Βιβλίο / «Teatro Grottesco»: Mια συλλογή σκοτεινών διηγημάτων από έναν μετρ του τρόμου

Κάποιοι ίσως τον γνωρίζουν από την πρώτη (και καλύτερη) σεζόν του «True Detective». Η βουτιά στις πλέον σκοτεινές πτυχές της υπαρξιακής φιλοσοφίας, η άκρως ζοφερή ατμόσφαιρα, η εικονοποιία που φλερτάρει με τη γοτθική αισθητική είναι χαρακτηριστικά του έργου του Τόμας Λιγκότι, η απουσία του οποίου από την ελληνική αγορά είναι τρανταχτή.
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΤΣΑΠΡΑΪ́ΛΗΣ
Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ