LIVE!

«Ψιλά γράμματα» της Ιωάνας Καρυστιάνη: Αναζητώντας τον χαμένο πολιτικό χρόνο

Ιωάννα Καρυστιάνη Facebook Twitter
Η Ιωάννα Καρυστιάνη έγραψε ένα μυθιστόρημα, που διαβάζεται απνευστί, για την αντιφατικότητα της ανθρώπινης ζωής, την αβεβαιότητα, τη δυσπιστία, τις διαψεύσεις. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
0

«ΕΙΣΑΙ ΠΟΥΣΤΗΣ ΓΙΕ ΜΟΥ;» Με αυτή την ερωτηματική πρόταση ανοίγει το νέο μυθιστόρημα της Ιωάννας Καρυστιάνη «Ψιλά Γράμματα». Τη λέει από τη θέση του συνοδηγού ο πατέρας του κεντρικού ήρωα του μυθιστορήματος, που κάθεται στη θέση του οδηγού ενός Fiat Punto, τη Μεγάλη Παρασκευή του 2005. Ίσως είναι από τις τελευταίες ερωτήσεις του πατέρα στον γιο του, απρογραμμάτιστη και αυθόρμητη. Μετά από λίγες ώρες ο πατέρας θα πεθάνει.

Για μια στιγμή, ο αναγνώστης παγιδεύεται και αναζητάει την απάντηση μέσα στην πλοκή. Γρήγορα καταλαβαίνει όμως ότι απάντηση δεν υπάρχει και ότι τελικά δεν είναι αυτό το θέμα ούτε και ο στόχος του μυθιστορήματος και επομένως της συγγραφέως.

Η Ιωάννα Καρυστιάνη έγραψε ένα μυθιστόρημα, που διαβάζεται απνευστί, για την αντιφατικότητα της ανθρώπινης ζωής, την αβεβαιότητα, τη δυσπιστία, τις διαψεύσεις.

Ο τίτλος «Ψιλά Γράμματα» ίσως είναι αυτός που μας οδηγεί στην καρδιά του μυθιστορήματος. Η αλήθεια βρίσκεται στα ψιλά γράμματα, σε αυτά που μας λέει ο ήρωας/αντιήρωας του μυθιστορήματος στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου μετά από ένα ντόμινο καταρρεύσεων, τόσο του δικού του όσο και άλλων χαρακτήρων:

«Δοκίμασα να αρκεστώ στο μικρομεσαίο μου μερτικό καθημερινότητας, να μοιάσω με την πλειοψηφία των πιο νορμάλ, να γίνω και λίγο ζαμανφουτίστας, όμως δεν μου είπε πολλά η πραγματικότητα, δεν ήξερα πώς να κινηθώ άνετα σ’ αυτήν».

Υπάρχει κάτι το κωμικοτραγικό στον Τσιούλη που δεν γίνεται ποτέ τραγικό, ακόμη και τη στιγμή της κατάρρευσης. Μου θυμίζει πολύ γκογκολικούς ήρωες ή ανθρώπους χωρίς ιδιότητες. «Ώρες-ώρες αναλογίζομαι πόσα θυελλώδη συναισθήματα στερήθηκα», μονολογεί ο Μιχάλης, «στον ξύπνιο μου εννοώ. Γιατί στα όνειρα και τι δεν βλέπω, και τι δεν μου συμβαίνει, ξυπνώ και το σώμα μου, τρόπος του λέγειν, έχει τους μώλωπες της νύχτας».

Ο Μιχάλης Τσιούλης του Πολυχρόνη και της Όλγας, το γένος Λαλέ, είναι ο βασικός ήρωας στα «Ψιλά Γράμματα». Γεννημένος το 1952 στο Αγρίνιο, σε μια μικροαστική οικογένεια δασκάλων, μεγαλώνει με όνειρα να πετάξει, κυριολεκτικά, ψηλά.

Δεν θα πετάξει ποτέ, παρόλο που θα γίνει μηχανικός αεροσκαφών, θα συναρμολογεί εξαρτήματα, θα γίνει σχολαστικός με τα ρουλεμάν και θα γνωρίζει όλους τους τύπους αεροπλάνων και ελικοπτέρων.

Περισσότερο αντιήρωας παρά ήρωας, ο Μιχάλης Τσιούλης δεν είναι φτιαγμένος με τα υλικά που εξασφαλίζουν καριέρα. «Άτυχος, ατάλαντος, άτολμος, αδέξιος και αφανής», ζει πάντα μοναχικά, ακόμη και όταν βρίσκεται σε παρέα. Αρχή του είναι «αναπνέω καλύτερα όταν οι άλλοι δεν μου δίνουν σημασία».

Στο Αγρίνιο δεν είχε εμφανιστεί ποτέ με κοπέλα, πράγμα που προκάλεσε την ερώτηση του πατέρα του λίγο πριν αυτός εγκαταλείψει τα εγκόσμια στο κάθισμα του Punto. Οι γυναίκες στη ζωή του είναι περισσότερο παρενθέσεις ή καλύτερα ατελείς προσπάθειες που τις επιβάλλουν μάλλον οι τρίτοι.

Ο Μιχάλης Τσιούλης ξέρει πως «υπάρχουν σημαδιακές ημέρες που μπάζουν τους ανθρώπους στη ροή τους, δεν γίνεται να πας κόντρα». Έτσι και με τις γυναίκες.

Ας πούμε με την Κούλα Παπαβασιλείου, λογίστρια και μοναχοκόρη λογιστών. Η παρένθεση, μία από τις πολλές, έκλεισε γρήγορα. «Μιχάλη, τα Σαββατόβραδα μαζί σου σκέτα Ψυχοσάββατα. Μιχάλη, εσύ το πας για μεγαλοστέλεχος της μοναξιάς, Μιχάλη, είσαι νεκρή φύση, Μιχάλη είσαι ταμάμ για να αδειάζεις τα βολτ από τις μπαταρίες των ενθουσιασμένων, ρε Μιχάλη, μου βγάζεις την πίστη μέχρι να σιγουρευτώ ότι είσαι παρών στα σεντόνια…»

Το αντίο της Κούλας έχει πολλή ειρωνεία: «Τα λογιστικά σου είναι τακτοποιημένα στο κίτρινο ντοσιέ στην εταζέρα δίπλα στην πόρτα».

Υπάρχει όμως μια γυναίκα που δεν είναι παρένθεση αλλά φαντασίωση. Ένα κορίτσι που το είχε δει φευγαλέα τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου 1973 στο Πολυτεχνείο και από το οποίο είχε κρατήσει ένα γκρίζο σκουφί με πορτοκαλιά φούντα. Μήπως και το σκουφί είναι μια φαντασίωση; Μήπως και η πορτοκαλιά φούντα;

Στον καθρέφτη του διάφανου πετεινόζουμου
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Ιωάννα Καρυστιάνη, Ψιλά Γράμματα, Εκδόσεις Καστανιώτη, Σελ.: 312

Ο Μιχάλης Τσιούλης έχει γεννηθεί, όπως ήδη είπαμε, το 1952. Είναι η χρονιά γέννησης και της Ιωάννας Καρυστιάνη. Η συγγραφέας δημιουργεί, λοιπόν, έναν συνομήλικό της ήρωα, με τον οποίο διατρέχει τον ίδιο χρόνο, όχι για να ανακαλέσει το παρελθόν, αφού η ανάκληση του παρελθόντος είναι ανέφικτη, αλλά για να δείξει, με ειρωνεία και πολύ χιούμορ, την αντιφατικότητα της ανθρώπινης ζωής.

Υπάρχει κάτι το κωμικοτραγικό στον Τσιούλη που δεν γίνεται ποτέ τραγικό, ακόμη και τη στιγμή της κατάρρευσης. Μου θυμίζει πολύ γκογκολικούς ήρωες ή ανθρώπους χωρίς ιδιότητες.

«Ώρες-ώρες αναλογίζομαι πόσα θυελλώδη συναισθήματα στερήθηκα», μονολογεί ο Μιχάλης, «στον ξύπνιο μου εννοώ. Γιατί στα όνειρα και τι δεν βλέπω, και τι δεν μου συμβαίνει, ξυπνώ και το σώμα μου, τρόπος του λέγειν, έχει τους μώλωπες της νύχτας».

Στην αρχή του μυθιστορήματος συναντάμε κι έναν άλλον ήρωα που λειτουργεί αντιστικτικά προς τον Μιχάλη. Είναι ο αδελφός του Κίμων, λίγα χρόνια μεγαλύτερος και με όλα τα προσόντα που εξασφαλίζουν καριέρα.

Γεννημένος για βάθρο, φωνή ηγετική, τσάκιση στα μπατζάκια, κολλαρισμένο πουκάμισο, ψεκάδες 4711, έχει βάλει πλώρη για το διπλωματικό σώμα και το πετυχαίνει. «Στη διάπλαση των παίδων παίζουν ρόλο και οι νονές».

Και η νονά του Κίμωνα, Αλίκη Μπούρα, άτεκνη, έχει ως αποκλειστική απασχόλησή της τον βαφτισιμιό της.

Ο Κίμων δεν είναι πολύ παρών στη ζωή της οικογένειάς του. Δεν βρίσκεται καν στο πλάι της μητέρας τους Όλγας (ένας άλλος χαρακτήρας-κλειδί στο μυθιστόρημα, «φυγάς» από την Κρήτη) που πεθαίνει στα εξήντα της από καρκίνο. Είναι όμως πολύ παρών στο μυθιστόρημα, καθώς από αντίστιξη στον Μιχάλη γίνεται τελικά αδελφή ψυχή.

Το βάθρο του γκρεμίζεται, η βεβαιότητα δεν έχει γερά θεμέλια, το ντόμινο των καταρρεύσεων τον παρασύρει. Η συγγραφέας τον βλέπει με τρυφερότητα, ακόμη και στα χρόνια της αλαζονείας του, γιατί ξέρει ότι η ζωή κρύβει πολλά απρόοπτα στις στροφές της.

Ο πολιτικός χρόνος υπάρχει στο μυθιστόρημα της Καρυστιάνη. Αλλά η χούντα, το Πολυτεχνείο, το ΠΑΣΟΚ, είναι περισσότερο εξωτερικά σημεία αναγνώρισης της πλοκής, που δίνονται επίσης με ειρωνεία και χιούμορ.

Αναγνωρίζουμε, ας πούμε, την εποχή ΠΑΣΟΚ, κυρίως τη νοοτροπία της εποχής στη φράση «γενικά στη χώρα έπαιζε πολύ η μούντζα στα παλιά, ο αποχαιρετισμός στη φτώχεια, ο πρωτόγνωρος ενθουσιασμός για απόκτηση αναπαυτικού καναπέ και καινούργιου κοστουμιού, η πεποίθηση για οριστικό αντίο στα πράγματα από δεύτερο χέρι».

Εκείνο που βρίσκω όμως πιο σημαντικό από το πώς η Ιωάννα Καρυστιάνη χειρίζεται τον πολιτικό χρόνο είναι το πώς δημιουργεί την κοινωνική γεωγραφία. Ένα εκπληκτικό τοπίο μικροαστών και μικροαστικών συμπεριφορών, τελετουργιών της καθημερινής ζωής, λαϊκής σοφίας και θεσφάτων που ορίζονται από δευτερεύοντες χαρακτήρες. Για όλο αυτό το πλήθος η συγγραφέας επινοεί ονοματεπώνυμα που δεν είναι μόνο αληθοφανή αλλά είναι και ταυτότητες.

Το είπαμε ήδη ότι η ειρωνεία, ως αντιφραστικός λόγος, και το χιούμορ είναι τα όπλα της συγγραφέως. Το χιούμορ δεν υπάρχει μόνο στις καταστάσεις. Υπάρχει και στη γλώσσα. Και είναι επίτευγμα που, παρά την ειρωνεία, η Καρυστιάνη κατορθώνει πάντα να γράφει θερμά.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

LIVE!

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ