Λουκρητίου, «Περί φύσεως»: Το έργο που ενέπνευσε την Αναγέννηση

χαραγμένα λουλούδια Facebook Twitter
Έργο της Ευφροσύνης Δοξιάδη από τη σειρά «Χαραγμένα Λουλούδια» που παρουσιάστηκε στον Φωταγωγό το 2020.
0



ΤΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ είναι σίγουρα το Περί φύσεως του Λουκρητίου από τις εκδόσεις Gutenberg, το οποίο ουσιαστικά σήμανε την άνοιξη της Αναγέννησης, με τον πανεπιστημιακό, ακαδημαϊκό και βαθύ γνώστη του ελληνιστικού κόσμου Θεόδωρο Δ. Παπαγγελή να υπογράφει τα προλεγόμενα, τη μετάφραση και τις σημειώσεις.

Η περίφημη αυτή ποιητική σύνθεση των 7.415 στίχων, δηλαδή το μεγαλύτερο φιλοσοφικό ποίημα της ανθρωπότητας, γνωστή και ως De Rerum Natura, είναι ένα έργο των μέσων του πρώτου προχριστιανικού αιώνα, που απηχεί πλήρως τις οντολογικές και ηθικές αντιλήψεις της ελληνιστικής εποχής. Η φυσιοκρατία του προϋποθέτει τον υλισμό και την ενότητα των όντων, των φαινομένων και του κόσμου αλλά και την εξήγηση όλων των ανθρώπινων αντιδράσεων, όπως ο πόνος ή η χαρά, σύμφωνα με τα διδάγματα των θιασωτών του Κήπου.

Δεδομένου ότι τα περισσότερα πειστήρια της επικούρειας φιλοσοφίας καταστράφηκαν τον Μεσαίωνα ως επικίνδυνα ‒σώζονται μόνο μέσω του Διογένη του Λαέρτιου οι Κύριαι Δόξαι και κάποιες επιστολές του Επίκουρου‒, το Περί φύσεως του Ρωμαίου φιλοσόφου Τίτου Λουκρητίου Κάρου συνιστά πολύτιμο θησαυρό, αποκαλυπτικό της φιλοσοφίας μιας ολόκληρης σχολής, και όχι μόνο.

Μυθιστορηματικός είναι ο τρόπος που διασώθηκε το εν λόγω χειρόγραφο από την καταστροφική λαίλαπα, όπως μας αποκάλυψε και η Παρέγκλισις του Στίβεν Γκρίνμπλατ από το MIET, όπου ουσιαστικά ξεδιπλώνεται το χρονικό της διάσωσης από τον θηρευτή χειρογράφων Πότζο Μπρατσολίνι, ο οποίος το ανακάλυψε στο ράφι μιας μοναστηριακής βιβλιοθήκης, κατάλαβε τη σπουδαιότητά του και έβαλε να το αντιγράψουν. Η αντιγραφή, η μετάφραση και η διάδοση αυτού του χειρογράφου είναι που δημιούργησαν ουσιαστικά την Αναγέννηση, εμπνέοντας καλλιτέχνες σαν τον Μποτιτσέλι και φιλοσόφους σαν τον επίσης υλιστή Τζορντάνο Μπρούνο.

Ανάμεσα στις επιρροές καταγράφονται ποιητές, ανθρωπολόγοι κ.λπ., ενώ αναλύεται διεξοδικά γιατί το έργο, λόγω και της άμεσης σύνδεσής του με τις μετέπειτα θεωρίες του Δαρβίνου, θεωρήθηκε επικίνδυνο για τους πιστούς του δέκατου ένατου αιώνα.

ΛΟΥΚΡΗΤΙΟΣ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Λουκρήτιος Περί Φύσεως – Η κληρονομιά ενός επίμονου κηπουρού, Μεταφραση: Θεόδωρος Παπαγγελής,
Εκδόσεις: Gutenberg,
Σελ.: 643, Τιμή: €31,50

Όλο αυτό το χρονικό μάς το εξηγεί αναλυτικά στον κατατοπιστικότατο και εκτενέστατο πρόλογο-«οδοιπορικό», όπως χαρακτηριστικά το αποκαλεί ο Παπαγγελής με βαθιά γνώση της εποχής και του έργου αλλά και γενναίες δόσεις επικούρειου χιούμορ, καταγράφοντας, για παράδειγμα, τις διαφορές επικούρειας και στωικής φιλοσοφίας, αναλύοντας τι ακριβώς εννοεί ο Επίκουρος με τη θεωρία του περί ηδονής και τι με το «λάθε βιώσας» (το οποίο αποδίδει ως «ζήσε τη ζωή σου απαρατήρητος»).

Εξηγώντας αναλυτικά πώς οι θεωρίες αυτές ενσωματώθηκαν στο ποίημα του Λουκρητίου, φτάνει στον τρόπο που το έργο επέδρασε στις διαφορετικές φιλοσοφίες, ακόμα και στη σύγχρονη επιστημονική αθεΐα του Ρίτσαρντ Ντόκινς ή στον φλεγματικό σκεπτικισμό του Μπέρτραντ Ράσελ. Ανάμεσα στις επιρροές καταγράφονται ποιητές, ανθρωπολόγοι κ.λπ., ενώ αναλύεται διεξοδικά γιατί το έργο, λόγω και της άμεσης σύνδεσής του με τις μετέπειτα θεωρίες του Δαρβίνου, θεωρήθηκε επικίνδυνο για τους πιστούς του δέκατου ένατου αιώνα.

Γνωρίζοντας αδιανόητες λεπτομέρειες της επίδρασης του Περί Φύσεως σε φιλοσόφους, θεωρητικούς, ακόμα και σε κριτικούς λογοτεχνίας, όπως ο Χάρολντ Μπλουμ, ο Παπαγγελής αναλύει την επιρροή ανά τους αιώνες, ακόμα και στους μεταμοντέρνους του εικοστού αιώνα. Ο ίδιος υπογράφει, φυσικά, τη μετάφραση του έργου που ακολουθεί τα έξι βιβλία, όπως είναι γνωστά τα μέρη του ποιήματος του Λουκρητίου, και συνοδεύεται από εξίσου κατατοπιστικές σημειώσεις.

Αξίζει να σημειωθεί πως το Περί Φύσεως είχε εκδοθεί στα ελληνικά στην ιστορική μετάφραση του Κωνσταντίνου Θεοτόκη χάρη στην πρωτοβουλία του αξέχαστου ανθρώπου των γραμμάτων Φίλιππου Βλάχου και κατέστη έτσι κοινό κτήμα. Είναι ευχής έργο που κυκλοφορεί εκ νέου σε μια άκρως φροντισμένη έκδοση, την οποία σίγουρα ο τυπογράφος Φίλιππος Βλάχος πολύ θα χαιρόταν.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

Βιβλίο / «Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

«Κάποιες το λάτρεψαν, άλλες το σιχάθηκαν»: Το βιβλίο της Miranda July για την ερωτική περιπλάνηση μιας γυναίκας στη μέση ηλικία που χαρακτηρίστηκε ως «το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα για την περιεμμηνόπαυση», είναι η λογοτεχνική επιτυχία της χρονιάς.
THE LIFO TEAM
Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Βιβλίο / Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Τα πολυσυζητημένα ημερολόγια της Χάισμιθ αποκαλύπτουν κρυφές σκέψεις της συγγραφέως του «Ταλαντούχου κύριου Ρίπλεϊ», τους άγνωστους έρωτες και την εξάρτησή της από τη γραφή και το αλκοόλ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ