Για το βιβλιοπωλείο Πολιτεία έχουν γραφτεί πολλοί ύμνοι ως τώρα και τίποτε στον ορίζοντα δεν δείχνει πως η καλή του φήμη μπορεί να κλυδωνιστεί. Πρώτα απ' όλα, παραμένει ένα από τα πιο ενημερωμένα βιβλιοπωλεία που διαθέτουμε. Όπου επιτρέπεται κάνει γενναίες εκπτώσεις, αλλά δεν βάζει ό,τι κι ό,τι στους πάγκους με τις προσφορές. Μολονότι δαιδαλώδες, μπορείς άνετα να προσανατολιστείς στους χώρους του. Οι δε πωλητές του θεωρούνται κινητές βιβλιοθήκες, έχουν άποψη για το τι κυκλοφορεί κα είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν, από τους φοιτητές που ετοιμάζουν το διδακτορικό τους μέχρι τους ρεπόρτερ που θέλουν να πιάσουν τον σφυγμό της αγοράς άκοπα, μ' ένα τηλεφώνημα. Στο ξεκίνημά του, στα μέσα της δεκαετίας του '80, ήταν μια τρύπα στη Στοά της Όπερας. Σήμερα απλώνεται σε τέσσερα καταστήματα επί της Ασκληπιού, μεταξύ Ακαδημίας και Σόλωνος, διαθέτει επτά εξειδικευμένα τμήματα απ' όπου μπαινοβγαίνουν πάνω από 100.000 τίτλοι τον χρόνο, απασχολεί σε σταθερή βάση 65 άτομα και μέσω της ιστοσελίδας του politeianet.gr δεν δραστηριοποιείται απλώς στο ηλεκτρονικό εμπόριο, αλλά προσφέρει κι ένα τεράστιο βιβλιογραφικό αρχείο που κάθε μέρα ανανεώνεται.
«Η Πολιτεία είναι τόπος μαγικός! Θα βρεις φίλους και γνωστούς, όλα τα βιβλία που ψάχνεις κι όλα τα βιβλία που δεν ήξερες ότι έψαχνες, και είναι από τα λίγα βιβλιοπωλεία που αντιμετωπίζουν με σεβασμό όχι μόνο τους πελάτες, αλλά και τους εκδότες με τους οποίους συνεργάζονται» λέει η Πόπη Γκανά των εκδόσεων Μελάνι. «Πέντε τέτοια βιβλιοπωλεία να υπήρχαν ακόμα, θα 'χαμε λύσει το πρόβλημά μας» υπερθεματίζει ο συγγραφέας και εκδότης του Τόπου, Άρης Μαραγκόπουλος: «Η Πολιτεία αποτελεί υπόδειγμα. Δεν πόνταρε στους περιστασιακούς αναγνώστες των μπεστ-σέλερ, δεν έγινε δωρατζίδικο ή σούπερ-μάρκετ και οι προμηθευτές του ξέρουν πως δεν θα τους κρεμάσουν, θα εισπράξουν τα συμφωνηθέντα στην ώρα τους. Καλύπτει όλη την γκάμα των βιβλίων και είναι φανερό πως οι άνθρωποι εκεί μέσα διαβάζουν, ενημερώνονται. Πας στο τμήμα με τα δοκίμια και ο πωλητής μπορεί να σου δώσει ό,τι ζητήσεις, απ' όλες τις επιστήμες! Πας στο τμήμα λογοτεχνίας για ένα μυθιστόρημα του Χένρι Τζέιμς και κανείς δεν θα συμβουλευτεί το κομπιούτερ, έχουν υπ' όψη τους και τον οίκο που το εξέδωσε και τον μεταφραστή. Αναζητάς την τελευταία ποιητική συλλογή του Αναγνωστάκη κι αν δεν υπάρχει, κάποιος θα πεταχτεί ως τη Νεφέλη να τη φέρει. Είναι σπουδαίο αυτό που δημιούργησε ο Λιβέριος! Είχε, βέβαια, και την Αναστασέα κοντά του. Ποιο άλλο βιβλιοπωλείο θα μπορούσε να βγάλει συγγραφέα από τα σπλάχνα του;»
Ο Λιβέριος δεν θεωρούσε τη βιτρίνα απαραίτητη. Από την εμπειρία του στη Στοά, άλλωστε, είχε δει πως η βιτρίνα πυροδοτεί παράπονα, πιέσεις, παρεξηγήσεις και ο ίδιος ήθελε να γλιτώσει απ' αυτό το χτικιό. Ήμασταν ίσως το μόνο βιβλιοπωλείο χωρίς βιτρίνα, αλλά η ανάπτυξή μας ήταν αλματώδης.
Τη Νίκη Αναστασέα του «Αυτή η αργή μέρα προχωρούσε» (βραβείο Διαβάζω 1998 για πρωτοεμφανιζόμενο πεζογράφο) και του «Πολύ χιόνι έξω από το σπίτι» (Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2012), συνταξιούχο πλέον, αλλά εξαρχής συνοδοιπόρο του Λιβέριου σ' αυτή την περιπέτεια τη γνωρίζουμε. Για τον ίδιο τον Νίκο Λιβέριο, όμως, πέρα από το ότι δεν μεγαλοπιάστηκε και ότι είναι κύριος στις συναλλαγές του, ξέρουμε ελάχιστα. Ο διευθύνων σύμβουλος της Α.Ε. που είναι πια η Πολιτεία, αν και διαθέσιμος να δώσει πληροφορίες, δεν φωτογραφίζεται, δεν δίνει συνεντεύξεις, εξακολουθεί να κρατάει χαμηλό προφίλ. Στην εποχή της Google, ωστόσο, έτσι και κανείς επιμείνει, θα ανακαλύψει ίχνη του σε δημοσιεύματα, όπως σε αυτό των «Νέων» από τις 16 Μαΐου 1974: σε ένα άρθρο που αναφέρεται στην «εξάρθρωση» από τη χούντα της επαναστατικής οργάνωσης ΕΚΚΕ και της σπουδαστικής παράταξης ΑΑΣΠΕ, με τη σύλληψη δεκάδων μελών και στελεχών τους ως καθοδηγητών των γεγονότων του Πολυτεχνείου λίγους μήνες νωρίτερα...
Πέρα από τον Ν. Λιβέριο –«γεν. 1953 εις Κάιρον, φοιτητής ΑΣΟΕΕ»–, ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν κι ο ηθοποιός Γιώργος Κοτανίδης, από τους συνιδρυτές του Ελεύθερου Θεάτρου, ο οποίος ζωντάνεψε εκείνα τα χρόνια στο βιβλίο του «Όλοι μαζί τώρα!». Όπως λέει σήμερα ο ίδιος, «σε αντίθεση με άλλους –βάζω και τον εαυτό μου μέσα–, ο Λιβέριος, όσο ξύλο κι αν έφαγε τότε, δεν μίλησε. Βασανίστηκε πολύ, αλλά δεν είπε λέξη! Στο ΕΚΚΕ αισθανόμασταν πολύ περήφανοι γι' αυτόν. Ήταν γενναίος, ευγενικός, είχε χιούμορ, ουδέποτε επεδίωξε να εξαργυρώσει τη δράση του με κάποια δημόσια θέση κι έψαξε μέσα από τη δημιουργικότητα τον δρόμο του – πολύ αποτελεσματικά, όπως αποδείχτηκε».
Σε ανάλογους πολιτικούς χώρους κινούνταν και η Νίκη Αναστασέα. Απ' τη μεριά της, ένα μέρος της δικτατορίας το είχε περάσει στο Λονδίνο, στην ίδια παρέα με τον Γιώργο Βότση και τον Περικλή Κοροβέση, κι όταν επέστρεψε στην Αθήνα, μία από τις πρώτες δουλειές της ήταν στο μεγάλο ξενόγλωσσο βιβλιοπωλείο της Πανεπιστημίου «Η φωλιά του βιβλίου». Ποιοι άλλοι εργάζονταν εκεί; Ένας νεαρός που έμελλε να διακριθεί στον εκδοτικό χώρο, ο Θανάσης Καστανιώτης, ο γιος του ιδιοκτήτη Θωμάς Κακουλίδης και, για ένα φεγγάρι, ο Νίκος Λιβέριος. Στις αρχές της δεκαετίας του '80 ο Κακουλίδης φεύγει για ν' ανοίξει δικό του βιβλιοπωλείο στη Στοά της Όπερας και η Αναστασέα τον ακολουθεί. Το '85, όμως, ο Κακουλίδης αποχωρεί και πάλι και η επιχείρηση –καθιερωμένο στέκι της εξωκοινουβευτικής Αριστεράς, καθώς στέγαζε και τις εκδόσεις του ΕΚΚΕ «Να υπηρετούμε τον λαό»– περνά με τα χρέη της στα χέρια του Λιβέριου. Από κει αρχίζει η ιστορία της Πολιτείας.
Σήμερα μοιάζει σχεδόν απίστευτο, αλλά στην αυγή της Μεταπολίτευσης η ιδιότητα του βιβλιοπώλη –όπως και του εκδότη– μικρή σχέση είχε με την ιδιότητα του έμπορα. Ειδικά για τη νεολαία, το βιβλίο ήταν ένα παράθυρο στον κόσμο των ιδεών, της γνώσης, τρόπος απόλαυσης αλλά κι εργαλείο πολιτικό, όχι μέσο ατομικού πλουτισμού και κοινωνικής αναρρίχησης. Στην Πολιτεία υιοθετήθηκε από την αρχή μια συστηματική πολιτική εκπτώσεων και η έγνοια τόσο του Λιβέριου όσο και της Αναστασέα ήταν να εφοδιάζονται με ό,τι εκδιδόταν όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και στην περιφέρεια. «Φέρναμε τα πάντα» λέει η τελευταία. «Δεν ήταν, άλλωστε, και τόσο πολλά. Η ποιότητα των τίτλων, όμως, είχε ανεβεί. Διανοούμενοι που επί χούντας ζούσαν στη Γαλλία ή στην Ιταλία έφερναν αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας επιστρέφοντας! Η κίνηση στο βιβλιοπωλείο ήταν τόσο μεγάλη, που γρήγορα διαπιστώσαμε πως η Στοά δεν μας χώραγε. Κι έτσι, το '88 αποφασίσαμε να μεταφερθούμε στο υπόγειο της Ασκληπιού».
Εν όψει της μετακόμισης, στο κάδρο μπαίνει ένα «Ν» ακόμη, ο σημερινός διευθυντής της Πολιτείας, Νίκος Βενιέρης. Υπεύθυνος στα φοιτητικά του χρόνια του βιβλιοπωλείου της Β' Πανελλαδικής μαζί με τον Δημήτρη Τρίμη (μετέπειτα μέλος της δημοσιογραφικής ομάδας του «Ιού»), ο Βενιέρης είχε δουλέψει ως πωλητής στις εκδόσεις Οδυσσέας και στο αθηναϊκό παράρτημα του Παρατηρητή και ήδη, στις αρχές της δεκαετίας του '80, είχε απογοητευτεί από τα αναδυόμενα ήθη στη βιβλιαγορά. «Ξεκινώντας, θεωρούσα δεδομένο ότι έπρεπε να έχω ξεκοκαλίσει κάθε βιβλίο που πρότεινα στους βιβλιοπώλες, μη τυχόν με ρωτήσουν σχετικά, αλλά στην πορεία συνειδητοποίησα ότι αρκετοί, είτε πωλούσαν βιβλία είτε τυριά, το ίδιο τους έκανε. Βλέποντας, δε, πώς παιζόταν το παιχνίδι των ανατιμήσεων από ορισμένους, άρχισα να απομυθοποιώ τον χώρο όλο και περισσότερο. Το '82, λοιπόν, τα παρατάω κι αφοσιώνομαι στη μουσική. Με τον Λιβέριο ήμασταν φίλοι κι όταν μου πρότεινε να πάω να δουλέψω μαζί του και με τη Νίκη, δίστασα. Δεν ήθελα να διακινδυνεύσω τη σχέση μας. Όμως εκείνος επέμεινε – "εγώ το παίρνω το ρίσκο", μου είπε και μ' έπεισε. Θυμάμαι ότι ανοίγαμε Δευτέρα και ως την τελευταία στιγμή τα βιβλία ήταν ακόμη σε κούτες. Μέσα στο Σαββατοκύριακο, όμως, ήρθαν να μας βοηθήσουν πάνω από εξήντα άνθρωποι – φίλοι, πελάτες, κόσμος, όχι αστεία! Η συλλογικότητα τότε δεν ήταν κουβέντα του αέρα... Το υπόγειο ήταν τέσσερις φορές μεγαλύτερο, λέγαμε πως δεν θα γεμίσει ποτέ. Το στοκ από τη Στοά κάλυπτε μόλις το ένα έκτο των χώρων του. Σε λίγο καιρό, όμως, τίγκαρε κι αυτό ως τα μπούνια!».
Βιτρίνα στο μαγαζί δεν υπήρχε. «Ο Λιβέριος δεν τη θεωρούσε απαραίτητη» εξηγεί ο Βενιέρης. «Από την εμπειρία του στη Στοά, άλλωστε, είχε δει πως η βιτρίνα πυροδοτεί παράπονα, πιέσεις, παρεξηγήσεις και ο ίδιος ήθελε να γλιτώσει απ' αυτό το χτικιό. Ήμασταν ίσως το μόνο βιβλιοπωλείο χωρίς βιτρίνα, αλλά η ανάπτυξή μας ήταν αλματώδης. Στην αρχή, κάποιοι βιβλιοπώλες τρόμαξαν – λογικό. Γρήγορα, όμως, αντιλήφθηκαν πως δεν έχουν να κάνουν με αλεξιπτωτιστή, ούτε με κάποιον που θα φερθεί σαν ταύρος εν υαλοπωλείω. Ο Λιβέριος δεν λειτουργεί εν θερμώ. Όχι ότι είναι άνθρωπος που δεν παθιάζεται, αλλά ως επαγγελματίας, όποτε προκύπτουν προβλήματα, δεν ποντάρει στην πολεμική, κοιτάζει να βρεθεί λύση εποικοδομητική για όλους. Σημειωτέον, δεν ακολούθησε ποτέ πολιτική αποκλεισμών. Ακόμα κι όταν δεν έπαιρνε την επιθυμητή έκπτωση από έναν εκδότη, διακινούσε τα βιβλία του όπως και τα υπόλοιπα, σε χαμηλές τιμές, κι ας έμπαινε μέσα ο ίδιος. Κι αυτή του η συνέπεια, εκτιμήθηκε».
Στη διάρκεια της δεκαετίας του '90, όσο εδραιώνεται η φήμη της Πολιτείας, μεγαλώνουν και οι ανάγκες της για έμψυχο δυναμικό. Ο πρώτος που θα προσληφθεί είναι ένας απόφοιτος της Γεωπονικής, βιβλιοφάγος μ' εκπληκτική μνήμη και από τους καλύτερους πελάτες της Στοάς παλιότερα –«ντάνες αγόραζε!» θυμάται η Αναστασέα–, ο οποίος σήμερα διευθύνει όλο το λογοτεχνικό τμήμα στο υπόγειο: ο Στέφανος Τζίφος. «Δεν ήρθε ο Στέφανος να ζητήσει δουλειά, ο Λιβέριος του το πρότεινε» επισημαίνει ο Βενιέρης. «Από την αρχή ο Νίκος έψαχνε γνώστες του αντικειμένου, χωρίς όμως να "κλέβει" υπαλλήλους από τα άλλα μαγαζιά, τάζοντας μεγαλύτερους μισθούς. Ο Γιώτης Βρυώνης, για παράδειγμα, ήρθε στην Πολιτεία αφού έκλεισε η Δωδώνη, το ίδιο συνέβη και με τον Λάζαρο Ζήκο από τη Γνώση, ενώ και η Ραχήλ Πανοπούλου μόνη της έφυγε από το Θεμέλιο. Όσο για τον Παντελή Ροδοστόγλου, τον μπασίστα των Διάφανων Κρίνων, είχε πίσω του δώδεκα χρόνια εμπειρίας στο βιβλίο πριν έρθει σ' εμάς».
Διόλου τυχαίο που οι πωλήσεις αισθηματικών μυθιστορημάτων του συρμού στην Πολιτεία είναι μικρότερες απ' ό,τι στις αλυσίδες, ενώ εκείνες που αντιστοιχούν στην ποίηση και τα δοκίμια είναι σαφώς μεγαλύτερος.
Είναι αλήθεια ότι στους υποψήφιους για δουλειά δίνονταν ερωτηματολόγια, σπαρμένα με παγίδες; «Καλά, αυτά είναι και λίγο μύθος» χαμογελάει ο Βενιέρης. «Όταν όμως εμφανίζονταν πολλοί για μια θέση, προκειμένου να δει ο Λιβέριος πού στέκεται ο καθένας, πέταγε και μια ερώτηση του τύπου "τι ξέρεις από τον Τόμας Μαν;". Αυτό που δεν είναι καθόλου μύθος, για τον ίδιο, είναι πως όταν ανέβαινε ο τζίρος της Πολιτείας, ανέβαιναν και οι μισθοί μας. Πού αλλού γίνονταν αυτά; Νιώθαμε δικαιωμένοι! Ακόμα και σήμερα η μισθοδοσία γίνεται με βάση τις τελευταίες συλλογικές συμβάσεις, προ κρίσης. Αρκεί να σου πω πως τριάντα πέντε με σαράντα άτομα έχουμε τόση προϋπηρεσία, ώστε δικαιούμαστε πέντε εβδομάδες άδεια. Όλοι, όμως, κάνουμε τα πάντα, από το ξεσκόνισμα ως την ανανέωση των παραγγελιών. Ούτε ταμίας υπάρχει, όλοι περνάμε από το ταμείο. Να κάτι που επίσης δεν συμβαίνει αλλού».
Εν τω μεταξύ, όλοι –του Λιβέριου συμπεριλαμβανομένου, παρόλο που την τελευταία δεκαετία δεν εξυπηρετεί πελάτες– εξακολουθούν να σκίζονται στο διάβασμα. Πώς αλλιώς θα σταθούν απέναντι σ' εκείνους που τους εμπιστεύονται; Η Γιώτα Κριτσέλη της Κίχλης, που ως φανατική αναγνώστρια έχει συνδεθεί με όλες τις φάσεις εξέλιξης του βιβλιοπωλείου, το πιστεύει ακράδαντα: «Το σημαντικότερο κεφάλαιο της Πολιτείας είναι οι άνθρωποί της. Στο πρόσωπο της Νίκης παλιότερα, του Στέφανου, της Ραχήλ, της Μέμας –Μεμούλας για τους συναδέλφους της–, του Γιώργου του Θωμόπουλου, στον οποίο οφείλω τη γνωριμία μου με συγγραφείς που αγνοούσα, του Μιχάλη ή του Νίκου Φρατζέτη, για να σταθώ μόνο στο τμήμα της λογοτεχνίας, συναντά κανείς συστηματικούς αναγνώστες, με γνώσεις, μεράκι, πάθος και κριτήριο. Στις συζητήσεις που γίνονται εκεί για τα νέα βιβλία ή για τα μαργαριτάρια κάποιων "φροντισμένων" κατά τα άλλα εκδόσεων ενίοτε παίρνουν μέρος πολλοί. Κι αυτό ακριβώς το αίσθημα συνενοχής, το αίσθημα του συνανήκειν στην κοινότητα των βιβλιόφιλων, σου χαρίζει τόσο ισχυρές συγκινήσεις που μόνο η αιφνίδια ανακάλυψη ενός "θησαυρού" στα ράφια μπορεί να τις συναγωνιστεί. Υπήρξαν στιγμές που ένιωσα σαν να γίνομαι ωτακουστής του παλαιοβιβλιοπώλη Μέντελ, όταν οι άνθρωποι της Πολιτείας, ανταποκρινόμενοι στο μάλλον νεφελώδες αίτημα κάποιου πελάτη, κατάφεραν να εντοπίσουν τελικά το βιβλίο που εκείνος είχε στο μυαλό του. Δεν θα ξεχάσω τη χαρά μου όταν με υποδέχτηκαν και ως εκδότρια πλέον, ανταλλάσσοντας μεταξύ τους επιμύθια από το "Οριζόντιο Ύψος" του Αργύρη Χιόνη. Όπως θυμάμαι ζωηρά και τη σκηνή όπου ο Μιχάλης με πήρε παράμερα και, δείχνοντάς μου παραδείγματα από ένα κακά μεταφρασμένο βιβλίο, μου είπε "Να τι θα πρέπει ν' αποφεύγεις πάση θυσία από δω και πέρα!"».
Η Πολιτεία δεν απέκτησε καφενείο κι ας της το ζητούσαν, δεν φιλοξενεί βιβλιοπαρουσιάσεις ή άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, δεν προωθεί εκδόσεις μέσω καμουφλαρισμένων διαφημιστικών πακέτων, ούτε διαθέτει υποκαταστήματα. Μόνο επί της Ασκληπιού απλώθηκε και η μοναδική φορά που πήρε δάνειο από τράπεζα ήταν, σύμφωνα με τον επικεφαλής του λογιστηρίου Δημήτρη Καμπύλη, για την αγορά του χώρου όπου στεγαζόταν η ιστορική Δωδώνη. Στην καρδιά της κρίσης, το 2012, ο τζίρος της έφτανε τα 7,5 εκατ., τα συσσωρευμένα κέρδη τις 900.000 και οι ζημίες για τη συγκεκριμένη χρονιά περιορίζονταν σε 46.000 ευρώ. Ο τελευταίος ισολογισμός για τη χρήση του 2013 δείχνει ότι ο τζίρος εκτινάχτηκε στα 8,9 εκατ. (ας είναι καλά οι πωλήσεις μέσω Διαδικτύου), το υπόλοιπο των αδιάθετων κερδών πλησίασε το 1 εκατ. και αντί για ζημίες υπήρξε πλεόνασμα 80.000 ευρώ. Ο κύκλος του ενεργητικού της Πολιτείας παραμένει υπερδιπλάσιος των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεών της. Κι ενώ τα χρήματα που διαθέτει ο κάθε πελάτης έχουν περιοριστεί (ο μέσος όρος απόδειξης έχει συρρικνωθεί κατά 40%), χάρη στο politeianet.gr το πελατολόγιο του βιβλιοπωλείου, εντός κι εκτός Ελλάδας, έχει παρουσιάσει θεαματική αύξηση. Ό,τι προκύπτει, πάντως, επενδύεται ξανά στην επιχείρηση. Ο Νίκος Λιβέριος, όπως μαθαίνουμε, εξακολουθεί να κυκλοφορεί με βέσπα και δεν έχει αποκτήσει δικό του σπίτι.
Όσο κι αν μεγάλωσε η Πολιτεία, η προσήλωσή της στα ποιοτικά βιβλία δεν υποχώρησε. «Αντίθετα», επισημαίνει η κ. Κριτσέλη, «η άνεση του χώρου συνδυάστηκε με αξιοζήλευτη πληρότητα, ακόμα και για τα δεδομένα μεγάλων ευρωπαϊκών βιβλιοπωλείων, καθώς και με νέες ταξινομικές κατηγορίες στον χώρο της ιστορίας, της φιλοσοφίας και των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, χρήσιμες ακόμα και στους ειδήμονες! Σε μια χώρα που υστερεί τόσο πολύ σε δημόσιες βιβλιοθήκες, τέτοιου είδους υπηρεσίες, απαραίτητες για τη διαμόρφωση αναγνωστικής παιδείας, είναι ακόμα πιο πολύτιμες». Διόλου τυχαίο που οι πωλήσεις αισθηματικών μυθιστορημάτων του συρμού στην Πολιτεία είναι μικρότερες απ' ό,τι στις αλυσίδες, ενώ εκείνες που αντιστοιχούν στην ποίηση και τα δοκίμια είναι σαφώς μεγαλύτερος.
Μια φορά κι έναν καιρό, ο σκληρός πυρήνας των πελατών του βιβλιοπωλείου αποτελούνταν, σύμφωνα με τον Νίκο Βενιέρη, «από φοιτητές και, γενικά, από νέα παιδιά που διάβαζαν πολύ και ψάχνονταν». Από ένα σημείο κι έπειτα, «πολλοί άρχισαν να έρχονται στην Ασκληπιού για να βρουν βιβλία που αλλού δεν έβρισκαν». Σήμερα, «μπαίνουν οι πάντες και γυρεύουν απ' όλα». Όπως τονίζει ο ίδιος, «έστω και μία πώληση τον χρόνο να σημειώνει ένα βιβλίο, φροντίζουμε να το αντικαταστήσουμε» κι όπως φάνηκε από την τελευταία απογραφή τον περασμένο Ιανουάριο, στα ράφια υπάρχουν περίπου 80.000 διαφορετικοί τίτλοι – πάνω από 130.000 τόμοι συνολικά. Τώρα βρίσκεις στην Πολιτεία και ξενόγλωσσα βιβλία, ενώ η δημιουργία του σχολικού τμήματος έφερε το δυναμικό της αντιμέτωπο μ' ένα τελείως διαφορετικό κοινό. «Βλέπουμε πια πελάτες έτοιμους να βάλουν τα κλάματα – πονάνε που αγοράζουν, αλλά δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς...». Τα τελευταία χρόνια, επίσης, οι αγενείς πελάτες πολλαπλασιάστηκαν: «Το οικονομικό στρίμωγμα ανέδειξε περισσότερο την επιθετικότητα των ανθρώπων, για να μην πω ότι τη νομιμοποίησε. Ακόμα και στο τμήμα φιλοσοφίας, η συμπεριφορά ορισμένων, ειδικά προς τις γυναίκες συναδέλφους, είναι πολύ προσβλητική». Γεγονός παραμένει πως οι παραπάνω αποτελούν εξαίρεση. Ο Βενιέρης έχει να το λέει: «Προσωπικά, εδώ μέσα γνώρισα πολύ κόσμο και σφυρηλάτησα φιλίες που σε άλλο περιβάλλον ίσως να μη γίνονταν. Τι καλύτερο από το να συζητάς με ανθρώπους που βλέπεις επί δεκαετίες, να νιώθεις πως σ' εκτιμούν και πως σέβονται ακόμα και την κούρασή σου; Τα καλοκαίρια, στις διακοπές, όλο και κάποιος θα βρεθεί να μου πει "εσένα, κάπου σε ξέρω!". Ε, από την Πολιτεία με ξέρει, που είναι και πέρασμα και στέκι και χώρος αναφοράς». Από την Πολιτεία, θα συμπληρώναμε, που, πάνω απ' όλα ίσως, είναι φυτώριο αναγνωστών.
Πολιτεία, Ασκληπιού 1, Αθήνα, τηλ. 21 0360 0235
σχόλια