«Μαγειρεύοντας για βασιλιάδες»: Η συναρπαστική ζωή του Antonin Carême, του πρώτου διάσημου σεφ

«Μαγειρεύοντας για βασιλιάδες»: Η συναρπαστική ζωή του Antonin Carême, του πρώτου διάσημου σεφ Facebook Twitter
Ο Καρέμ δεν περιορίστηκε μόνο στη ζαχαροπλαστική αλλά τον κέρδισε η μαγειρική, η οποία έμελλε να γίνει το διαβατήριο του για την αιωνιότητα.
0



ΕΙΝΑΙ ΙΣΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟ να αναφερθεί κανείς πρώτα στο συγγραφικό έργο και την πολύπλευρη προσωπικότητα του ίδιου του βιογράφου του Marie-Antoine ή καλύτερα του Antonin Carême, όπως προτιμούσε να τον αποκαλούν, για να μπορέσει να αντιληφθεί γιατί η συγκεκριμένη βιογραφία είναι έτσι δομημένη ώστε πολλά σημεία της να παραπέμπουν σε σενάριο.

Ο Βρετανός Ian Kelly είναι ηθοποιός, σεναριογράφος και συγγραφέας, με αρκετές ακόμα βιογραφίες ιστορικών προσώπων στο ενεργητικό του: για τον ωραίο Μπρουμέλ (Beau Brummell, The Ultimate Dandy), το 2005, για τον Καζανόβα (Casanova, Actor, Lover, Priest, Spy), το 2008, για τον ηθοποιό και δραματουργό του 189ου αιώνα, Samuel Foote (Mr Foote's Other Leg), το 2012, και για τη Vivienne Westwood, τη βιογραφία της οποίας έγραψε à quatre mains με τη διάσημη ακτιβίστρια και συνδημιουργό του κινήματος punk, fashion designer, το 2014. Είναι ο μόνος θεατρικός συγγραφέας στην ιστορία του West End που τα έργα του αναφέρονται σε θρυλικά, ιστορικά πρόσωπα. Πολύ συχνά, μάλιστα, προορίζονται ή καταλήγουν να αποτελέσουν μαγιά για σενάρια σε biopics ή για θεατρικά έργα.


Μπορούμε να υποθέσουμε πως αυτό ερμηνεύει και την πρόληψη (flashforward) που χρησιμοποιεί στο πρώτο κεφάλαιο του Μαγειρεύοντας για βασιλιάδες για να αφηγηθεί με τόσες πολλές λεπτομέρειες το τελευταίο δείπνο και την τελευταία μέρα της περιπετειώδους ζωής του πρώτου celebrity chef στην ιστορία της μαγειρικής.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως, δίνοντας στις δημιουργίες του ονόματα των διασήμων της εποχής του (α λα Ροσίλντ, Βικτόρ Ουγκό, Ζιροντέ, Λαμαρτίν, Μπουφόν, Μπουαλντιέ), δεν αποδίδει απλώς τιμές σε αυτές τις προσωπικότητες, ανυψώνει και τη συνταγή σε επώνυμο έργο και ταυτόχρονα επινοεί τους κανόνες ενός ante litteram star system. 


Ο Καρέμ έζησε στα παιδικά του χρόνια κάπως σαν τον Κοντορεβιθούλη του παραμυθιού. Και αυτός ήταν το τελευταίο από τα δεκαέξι παιδιά μιας πάμφτωχης οικογένειας*. Κι αυτόν τον παράτησε ο πατέρας του, πριν καν κλείσει τα δέκα του χρόνια, στα όρια του Παρισιού, που τότε ακόμα ήταν μια μικρή, περιφραγμένη πόλη. Και χωρίς αμφιβολία το Παρίσι, κατά την περίοδο της Τρομοκρατίας, τα πιο σκληρά χρόνια της γαλλικής επανάστασης, ήταν πολύ χειρότερο κι από το δάσος όπου εγκαταλείπεται ο Petit Poucet, ο ήρωας του Charles Perrault, εκατό περίπου χρόνια νωρίτερα, το 1697.

Ο μικρός Καρέμ, όμως, παρότι δεν είχε ούτε ψωμί για να σημαδέψει με ψίχουλα τον δρόμο της διαφυγής του, είχε το άστρο που του επέτρεψε όχι απλώς να βάλει τις βάσεις της κλασικής γαλλικής κουζίνας, επηρεάζοντας γενιές και γενιές μαγείρων, και να φτάσει ψηλότερα από όσο θα μπορούσε να ονειρευτεί οποιοδήποτε μάγειρας τον 19ο αιώνα, αλλά και σε όλες τις επερχόμενες εποχές, ίσως.


Ο Ίαν Κέλι εξιστορεί πως στην αρχή βρίσκει δουλειά ως βοηθός-παιδί για τα θελήματα σε ένα ζαχαροπλαστείο, που για καλή του τύχη βρισκόταν απέναντι από την αυτοκρατορική βιβλιοθήκη (Bibliothèque impériale, σήμερα BNF) της οδού Ρισελιέ.

Έτσι, και ενώ σιγά-σιγά μυείται στην τέχνη της ζαχαροπλαστικής, μαθαίνοντας πώς να φτιάχνει πτι-φουρ κι ό,τι άλλο σχετίζεται με το φύλλο της σφολιάτας, παράλληλα μαγεύεται από τη γνώση που του αποκαλύπτεται στη συγκλονιστική αυτή βιβλιοθήκη. Διψάει να μάθει όσα περισσότερα μπορεί κι έτσι λύνει τα «μάγια» της κακής του μοίρας. Διαβάζει βιβλία λογοτεχνίας, αλλά τον συναρπάζει κυρίως η αρχιτεκτονική των αρχαίων πολιτισμών. Αντιγράφει, σκιτσάροντας με μανία γκραβούρες ανακτόρων και ναών.

Μερικά χρόνια αργότερα θα χρησιμοποιήσει όλα εκείνα τα αρχιτεκτονικά του σκίτσα ως πρότυπα για την παρασκευή των πολυώροφων και περίτεχνα διακοσμημένων γλυκισμάτων, που πέρασαν στην ιστορία της ζαχαροπλαστικής με τον όρο «pièces montées». Κατάλοιπά τους θεωρούνται σήμερα οι πανύψηλες και πολύ πιο απλουστευμένες, βέβαια, γαμήλιες τούρτες και η «πυραμίδα» από καραμελωμένα σου, το «croquembouche».

Ο Καρέμ όμως δεν περιορίζεται μόνο στη ζαχαροπλαστική. Σύντομα τον κερδίζει η μαγειρική, η οποία έμελλε να γίνει το διαβατήριό του για την αιωνιότητα. Καθοριστική και για τη δική του πορεία ήταν η «συνάντησή» του με τον οπορτουνιστή Ταλεϋράνδο – τον επαναστάτη του 1789, διπλωμάτη την εποχή Ναπολέοντα, αργότερα υπουργό του Λουδοβίκου 18ου και, μετά τα 70 του χρόνια, επί Λουδοβίκου Φίλιππου, πρεσβευτή της Γαλλίας στο Λονδίνο. Ο ευφυής διαπραγματευτής της γαλλικής διπλωματίας, αντιλαμβανόμενος πως η συνεργασία με τον φιλόδοξο και ταλαντούχο μάγειρα θα του προσέφερε ένα διαφορετικό διαπραγματευτικό εργαλείο, τον πήρε υπό την προστασία του.

Οι πόρτες για τις κουζίνες των ευγενών και των εστεμμένων ήταν πια ανοιχτές για τον Αντονέν Καρέμ, αρχίζοντας από τον διάδοχο της Αγγλίας και φτάνοντας στον Τσάρο Πασών των Ρωσιών, με διάφορες σημαίνουσες στάσεις, μεταξύ των οποίων και αυτή στο μέγαρο του βαρόνου James de Rothschild, από όπου ξεκινάει και το βιβλίο.


Ποια ήταν η συμβολή του Καρέμ στη μαγειρική; Θα μπορούσαμε να πούμε πως, δίνοντας στις δημιουργίες του ονόματα των διασήμων της εποχής του (α λα Ροσίλντ, Βικτόρ Ουγκό, Ζιροντέ, Λαμαρτίν, Μπουφόν, Μπουαλντιέ), δεν αποδίδει απλώς τιμές σε αυτές τις προσωπικότητες, ανυψώνει και τη συνταγή σε επώνυμο έργο και ταυτόχρονα επινοεί τους κανόνες ενός ante litteram star system.


Υπήρξε ένας από τους πιο παραγωγικούς συγγραφείς βιβλίων (όχι μόνο μαγειρικών), με το κορυφαίο το έργο του Art de la cuisine française au XIXe siècle, που η συνεισφορά του στη γαλλική κουζίνα θεωρείται τεράστια. Πέρα από την προφανή αίγλη που προσέδωσε στο επάγγελμα του μάγειρα, χάρη στον Καρέμ η μαγειρική, στις αρχές του 19ου αιώνα, αποκτά κανόνες, συστηματοποιείται και αναδεικνύεται σε τέχνη.

«Μαγειρεύοντας για βασιλιάδες»: Η συναρπαστική ζωή του Antonin Carême, του πρώτου διάσημου σεφ Facebook Twitter


Με βάση τα πλούσια απομνημονεύματα του θρυλικού μάγειρα, ο Ian Kelly επιδιώκει αφενός να μεταφέρει στον αναγνώστη τη χλιδή των ανακτόρων των ευγενών και της αστικής πλουτοκρατίας, αλλά και να «δραματοποιήσει» την ακαταμάχητη ικανότητα του Carême να μαγειρεύει για τους σωστούς ανθρώπους στο σωστό μέρος, τη σωστή στιγμή. Ο Κέλι τονίζει ιδιαίτερα το χάρισμα του διορατικού μάγειρα να προβλέπει ποια πιάτα του θα άρεσαν στον βασιλιά Γεώργιο IV, ποια στους Ροσίλντ και ποια στους Ρομανόφ, αλλά και την ευελιξία του να αντεπεξέλθει στη μανία του Ναπολέοντα για γρήγορο φαγητό.


Φτάνοντας στην τελευταία σελίδα του Μαγειρεύοντας για βασιλιάδες, και αφού διάβασα προσεκτικά τις πενήντα τόσες σελίδες των συνταγών που ακολουθούν τη βιογραφία, τα συναισθήματά μου ήταν ανάμεικτα. Αφενός ήμουν ενθουσιασμένη γιατί είχα την αίσθηση πως παρακολούθησα από μια κλειδαρότρυπα τη ζωή ενός ήρωα της προσωπικής μου μυθολογίας, αφετέρου όμως αναρωτιόμουν αν ήταν λάθος του Ίαν Κέλι, που αντιμετωπίζοντας τον Αντονέν Καρέμ ως παρελθόν δεν κατάφερε να γεφυρώσει την απόσταση των δυο και κάτι αιώνων που μας χωρίζουν. Οι συνταγές του, ακόμα και σ' αυτό το τόσο «κοσμικό» βιβλίο, εξακολουθούν να αποτυπώνονται με τον ίδιο μουσειακό, για τα μάτια των σύγχρονων αναγνωστών, τρόπο που αποτρέπει να τις δοκιμάσουν.


Ίσως η ελληνική έκδοση να ήταν πιο προσιτή σε ένα ευρύτερο κοινό, αν υπήρχε κι ένας πιο εξειδικευμένος επιμελητής, που θα γνώριζε πώς να αποδώσει σωστά τους γαλλικούς μαγειρικούς και ζαχαροπλαστικούς όρους και να κάνει τις μετατροπές των μονάδων μέτρησης, αναδεικνύοντας έτσι το βιβλίο αυτό ακόμα και σε λειτουργικό εγχειρίδιο για τους φιλομαθείς μαγείρους της χώρας μας.

* Και μια ακόμα παράξενη, σημειολογική σύμπτωση στη ζωή του νεαρού μάγειρα, το επίθετο Carême δηλώνει τη «Σαρακοστή», τις σαράντα μέρες νηστείας που προηγούνται της Ανάστασης.

 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

 

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πολ Όστερ (1947-2024): Ο Mr. Vertigo των ονειρικών μας κόσμων

Σαν σήμερα  / Πολ Όστερ: «Οι χαμένες ευκαιρίες αποτελούν μέρος της ζωής στον ίδιο βαθμό με τις κερδισμένες»

Σαν σήμερα 30 Απριλίου, το 2024 πεθαίνει ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας και μετρ της σύμπτωσης, που κατάφερε να συνδυάσει την προοπτική των άπειρων φανταστικών κόσμων με το ατελείωτο κυνήγι των ευκαιριών και τη νουάρ ατμόσφαιρα με τα πιο ανήκουστα αυτοβιογραφικά περιστατικά.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ