«Ηλέκτρα»: Για τη γυναίκα που δεν κατέβηκε στον λαό – του ανήκε

«Ηλέκτρα»: Για τη γυναίκα που δεν κατέβηκε στον λαό – του ανήκε Facebook Twitter
Γυναίκες στην αντίσταση
0


ΤΕΤΟΙΕΣ ΜΕΡΕΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ
 ογδόντα ένα χρόνια, για την ακρίβεια στις 28 Ιουλίου 1944,  ένα γυναικείο σώμα, φρικτά παραμορφωμένο από κακώσεις κι εγκαύματα, μεταφερόταν στο νεκροτομείο από το σφαγείο που λειτουργούσε στο επιταγμένο ξενοδοχείο Κρυστάλ, στην περιοχή της Βικτώριας. Ήταν το σώμα της Ηλέκτρας Αποστόλου, μιας από τις πιο μαχητικές αγωνίστριες της αντίστασης, η οποία είχε συλληφθεί από γκεσταπίτες την προηγούμενη μέρα κι είχε βγει από το Κρυστάλ πτώμα με τον αριθμό 59.953… 

Γι’ αυτήν τη γυναίκα που θύμιζε Καρυάτιδα, «με το περήφανο ανάστημα» και τον «αρμονικό, σχεδόν θριαμβευτικό βηματισμό», θα ’γραφε αργότερα η Διδώ Σωτηρίου (1909-2004) τη μυθιστορηματική βιογραφία «Ηλέκτρα», θεωρώντας χρέος της να τιμήσει την παλιά φίλη της, που δολοφονήθηκε παραμονές της απελευθέρωσης. Και το 2014, δέκα χρόνια μετά τον θάνατο της Σωτηρίου, αυτό το μάλλον ξεχασμένο κείμενό της, με αφορμή την επανέκδοσή του από τον Κέδρο, παρουσιάστηκε από τη Μάρω Δούκα, τον ιστορικό Μενέλαο Χαραλαμπίδη και τον ανιψιό της Σωτηρίου Νίκο Μπελογιάννη σε μια επετειακή εκδήλωση.

Η Ηλέκτρα Αποστόλου «από τότε που κατάλαβε πως πρέπει ν’ αγωνίζεται για έναν καλύτερο κόσμο, τράβηξε ίσια, ολόισια στο σκοπό της. Ό,τι έβλαφτε αυτόν, έβλαφτε και την ίδια».

Γόνος εύπορης αστικής οικογένειας, γεννημένη το 1912 στο Νέο Ηράκλειο και μαθήτρια της Γερμανικής Σχολής, η Ηλέκτρα Αποστόλου «από τότε που κατάλαβε πως πρέπει ν’ αγωνίζεται για έναν καλύτερο κόσμο, τράβηξε ίσια, ολόισια στο σκοπό της. Ό,τι έβλαφτε αυτόν, έβλαφτε και την ίδια». Όπως γράφει η Διδώ Σωτηρίου, «δεν ήταν εύκολο να μεγαλώνεις με νταντάδες και γκουβερνάντες κι ύστερα να τα παρατήσεις όλα και να μοιράζεσαι το πικρό ψωμί του λαού, τη φασολάδα, την αναπαραδιά, τη γύμνια, την παράγκα, τον δίχως ανάσα μόχθο του. Μα η Ηλέκτρα δεν τα κατάγραφε και δεν τα ’νιωθε όλ’ αυτά σαν ηρωικές πράξεις ενός “εκλεκτού” ανθρώπου που ξεχώριζε από τους άλλους θνητούς. Της φαίνονταν αυτονόητα, φυσικά, ένα χρέος που την πλημμύριζε χαρά. Δεν “κατέβαινε” αυτή στο λαό· του ανήκε, ήταν πνευματικό γέννημά του. Το παρελθόν της δεν το νοσταλγούσε ποτέ. Είναι ζήτημα αν το σκεφτόταν καν».

Το βιβλίο δεν είναι διαθέσιμο αυτή τη στιγμή
Το βιβλίο δεν είναι διαθέσιμο από τον εκδότη. 

Η Ηλέκτρα Αποστόλου οργανώθηκε από μικρή πρώτα στην ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας) κι έπειτα στο ΚΚΕ, και στα είκοσι δύο της συμμετείχε με την ελληνική αντιπροσωπεία στο Αντιπολεμικό και Αντιφασιστικό Συνέδριο Γυναικών στο Παρίσι, καθώς και στο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς Νέων. Επί Μεταξά πέρασε μια διετία στις φυλακές Αβέρωφ όπου βασανίστηκε, κι όταν αποφυλακίστηκε πέρασε στην παρανομία, αναλαμβάνοντας γραμματέας του γραφείου της ΟΚΝΕ Μακεδονίας-Θράκης. Το 1939 συνελήφθη ξανά και επτά ημερών λεχώνα στάλθηκε εξορία στην Ανάφη, όπου τη βρήκε όχι μόνο η έναρξη της Κατοχής αλλά και η −σοκαριστική για την ίδια− είδηση ότι ο άντρας της, ο κομμουνιστής γιατρός Γιάννης Σιδερίδης, φυλακισμένος κι αυτός στην Κέρκυρα, είχε υπογράψει δήλωση μετανοίας. «Φρόντισε να μην πέσεις πιο χαμηλά», θα του μηνύσει, κόβοντας έπειτα κάθε γέφυρα επικοινωνίας…

Η «Ηλέκτρα» της Σωτηρίου «ανοίγει» το 1942, με την εικόνα της Αποστόλου στο Τμήμα Μεταγωγών της Αθήνας να παίζει με την τρίχρονη πια κόρη της, ενώ έχει ήδη σχεδιάσει την απόδρασή της κι έχει ήδη φροντίσει σε τίνος χέρια θ’ αφήσει το παιδί. Μέσα από διαδοχικά φλας μπακ, με τη λιτή, διδακτική φωνή της, η Σωτηρίου ζωντανεύει τη διαδρομή αυτής της τυπικής, υποδειγματικής αγωνίστριας, της ταγμένης στην ιδεολογία της, σε μια αφήγηση που, σύμφωνα με τη Μάρω Δούκα, «θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το όχημα για ένα χρονικό της Κατοχής και της αντίστασης, καθώς μας προσφέρει εικόνες πείνας, βίας, φρίκης αλλά και απερίγραπτου μεγαλείου».

Διδώ Σωτηρίου: «Ηλέκτρα» Facebook Twitter
H Ηλέκτρα Αποστόλου «από τότε που κατάλαβε πως πρέπει ν’ αγωνίζεται για έναν καλύτερο κόσμο, τράβηξε ίσια, ολόισια στο σκοπό της. Ό,τι έβλαφτε αυτόν, έβλαφτε και την ίδια».

Η σύλληψη της Ηλέκτρας και η δολοφονία της «ήταν τεράστια απώλεια για την αντίσταση», κατά τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη. Κι αυτό επειδή, πέρα από τα άλλα της πόστα, εκείνη την περίοδο η Αποστόλου «ως υπεύθυνη του τομέα διαφώτισης, συντόνιζε το τεράστιο δίκτυο παράνομου Τύπου στην Αθήνα, στο οποίο υπάγονταν πέντε τυπογραφεία και δώδεκα γιάφκες. Έτσι εξηγείται και το ευρύτατο κύμα αντεκδικήσεων από την πλευρά της ΟΠΛΑ». Όπως άλλωστε φρόντισε να υπενθυμίσει ο ίδιος, «ήδη από το 1943, έτος-καμπή για το αντιστασιακό κίνημα, είχαν ξεκινήσει οι συγκρούσεις ανάμεσα στα ειδικά σώματα ασφαλείας και τα μέλη του ΕΑΜικού κινήματος, χωρίς να ενημερώνονται σχετικά οι γερμανικές αρχές».

Η Διδώ Σωτηρίου έπιασε να γράψει την «Ηλέκτρα» δεκάξι χρόνια μετά τον θάνατο της φίλης και συνταξιδιώτισσάς της σε αποστολές στο εξωτερικό, οπλισμένη με τη θερμή υποδοχή που είχαν επιφυλάξει οι κριτικοί στο παρθενικό της μυθιστόρημα «Οι νεκροί περιμένουν». «Το ξεκίνησε στο διαμέρισμα της Κοδριγκτώνος», έλεγε σ’ εκείνη την εκδήλωση ο Νίκος Μπελογιάννης (1951-2020), ο οποίος μεγάλωνε κοντά της τότε, αλλά «την άνοιξη του ’60 νοίκιασε εν είδει ερημητηρίου ένα δωμάτιο στην Αίγινα, κάτι που αποδείχτηκε ευεργετικό και για τους δυο μας». Το ίδιο διαμέρισμα της Κοδριγκτώνος δωρίστηκε από τη Σωτηρίου το ’95 στο υπουργείο Πολιτισμού και στεγάζει σήμερα τα γραφεία της Εταιρείας Συγγραφέων.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

H Μάρω Δούκα αφηγείται τη ζωή της στη LifO

Βιβλίο / H Μάρω Δούκα αφηγείται τη ζωή της στη LifO

«Εδώ και χρόνια, όποτε τελειώνω ένα βιβλίο, λέω, πάει, αυτό ήταν το τελευταίο μου. Έπειτα, πιάνω πάλι το νήμα. Μέχρι πότε; Όσο θα μ' ενθαρρύνει, ίσως, η συναναστροφή με τα παιδιά, χάρη στους αφανείς, τους ανεκτίμητους εκπαιδευτικούς που τα νοιάζονται». H συγγραφέας στην οποία απονεμήθηκε μόλις το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων μίλησε στη LifO το 2014
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM