Η επιστροφή των (σπουδαίων) γυναικών στη λογοτεχνία

Η επιστροφή των (σπουδαίων) γυναικών στη λογοτεχνία Facebook Twitter
0

Αν η γραφή της Γουλφ είναι μια ατελείωτη κραυγή ή μια ποίηση που απλώνεται στο βασίλειο των κρυμμένων γυναικών, άλλο τόσο το Ένα δικό σου δωμάτιο προβάλλεται ως παντοτινό μανιφέστο της γυναικείας χειραφέτησης και βούλησης.

Ανάμεσα στα ευχάριστα γεγονότα της επιστροφής των σπουδαίων ξένων συγγραφέων συγκαταλέγεται, επομένως, και η νέα, μοντέρνα μετάφραση του θρυλικού βιβλίου της Βιρτζίνια Γουλφ από τη Βάσια Τζανακάρη (Μεταίχμιο), το οποίο διαβάζεται με την ίδια έκπληξη, αγωνία και εσωτερική έξαρση που δημιουργεί το επαναστατικό του εύρος.

Mονάχα η Γουλφ, άλλωστε, τόλμησε να επινοήσει την αδελφή του Σαίξπηρ, τη φανταστική πρωταγωνίστρια των δοκιμίων της, η οποία ενδεχομένως να είχε την ίδια αλλά και παραπάνω αναγνώριση από τον όμαιμό της ποιητή και συγγραφέα, αν διέθετε ένα δικό της δωμάτιο.

Αν, με άλλα λόγια, είχε ανάλογα κοινωνικά δικαιώματα και ευκαιρίες και την ίδια συγγραφική δύναμη, αυτήν που με τόσο εσωτερικό και εξωτερικό αγώνα διεκδίκησε η Γουλφ, η οποία για πρώτη φορά εδώ μιλάει με τόσο σθένος για τις ομότεχνές της: από την Άφρα Μπεν έως τις αδελφές Μπροντέ, την Τζορτζ Έλιοτ και την Τζέιν Όστεν.

    
Είναι αυτή η τελευταία που επανεκδίδεται, γίνεται έμπνευση για ταινίες και επανέρχεται με κάθε τρόπο, π.χ. με την πρόσφατη επανακυκλοφορία του δημοφιλέστερου έργου της Λογική και Ευαισθησία σε μετάφραση Αργυρώς Μαντόγλου (Μίνωας).

Η Μάριαν Ντάσγουντ στο διάσημο βιβλίο της Όστεν είναι το ακριβώς αντίθετο από την εσωστρεφή και μάλλον ντροπαλή αδελφή της Έλινορ, η οποία προσπαθεί να κρύψει τη δική της ερωτική απογοήτευση και τους χιλιάδες λόγους που το κοινωνικό περιβάλλον την έμαθε να σκοτώνει πάντα αυτά που αγαπά, ακόμα και τον μεγάλο έρωτα της ζωής της.

Η Όστεν, ακολουθώντας τη λογική της κωμωδίας των παρεξηγήσεων που δέσποζε στη βρετανική παράδοση, μιλάει ταυτόχρονα για την κενότητα των κοινωνικών συμβάσεων και τον φαρισαϊσμό των συντηρητικών ηθών της εποχής.


Στη γραμμή κοινωνικής αντίστασης ή μάλλον συμβολικής χειραφέτησης την οποία οικειοποιήθηκε η Μάργκαρετ Άτγουντ συγκαταλέγεται και η τρομερή Άλλη Γκρέις, δηλαδή η νέα πρωταγωνίστρια της σπουδαίας Καναδής συγγραφέως που ενέπνευσε την ομώνυμη σειρά του Netflix (το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τον Ψυχογιό, σε μετάφραση Αύγουστου Κορτώ).

Η Άτγουντ συνηθίζει να συνομιλεί ιδανικά με γυναίκες απ' όλο το φάσμα των συμβολικών και πραγματικών αναφορών –μάγισσες, γυναίκες των μύθων, φόνισσες των εξωφύλλων–, τις οποίες επανασυστήνει στο πλαίσιο ενός δικού της, αλλότριου, φανταστικού κόσμου.

Εν προκειμένω, η νεαρή υπηρέτρια Γκρέις Μαρξ που καταδικάζεται για φόνο υποστηρίζει πως υποφέρει από αμνησία και όλοι μένουν να παρακολουθούν το ταξίδι προς το παρελθόν με τη βοήθεια ενός γιατρού που αναλαμβάνει να φέρει στο φως την αλήθεια.


Το παιχνίδι της μνήμης δείχνει να απασχολεί και μια άλλη ιδανική συνομιλήτρια της Άτγουντ, την Αυστραλή Χάνα Κεντ, η οποία κάνει λόγο για άλλους είδους φόνισσες, μάγισσες, γυναίκες που ακροβατούν ανάμεσα στην επανάσταση και στην παρανομία:

Με το βιβλίο Οι Καλοί (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Ίκαρος), η Χάνα Κεντ επανέρχεται με ένα μυθιστόρημα βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα και συμβολισμούς, βγαλμένο από τα νοτισμένα από την υγρασία τοπία της Ιρλανδίας του 19ου αιώνα, παρουσιάζοντας την ιστορία τριών γυναικών που ένωσαν τις δυνάμεις τους για να σώσουν ένα παιδί, κόντρα σε μια κοινωνία γεμάτη φανατισμό και προκαταλήψεις.


Πρόκειται για ένα περιβάλλον αντίστοιχο της σκληρής, γεμάτης προκαταλήψεις κοινωνίας όπου δρούσε η σπουδαία ποιήτρια Μαρίνα Τσβετάγιεβα, η οποία τελικά εξοστρακίστηκε από το καθεστώς και κατέκτησε το Παρίσι.

Από κει έγραψε τον Δικό μου Πούσκιν που κυκλοφορεί από τον Ίκαρο σε μετάφραση Φώτου Λαμπρινού. Ένα έργο αναφοράς για την αλλοτινή Ρωσία που προσπάθησαν να διαγράψουν από το φαντασιακό της συγγραφέως οι σκληροί εκφραστές του σοβιετικού ρεαλισμού.

Διαβάζοντας τον Πούσκιν κρυφά «μέσα στην ντουλάπα», όπως έγραφε η ίδια, αντιλήφθηκε από πολύ νωρίς ότι είναι η μοίρα του ποιητή και του συγγραφέα να διαχωρίζεται από τον όχλο και τη μάζα, κάτι που ένιωθε κι εκείνη βαθιά μέχρι την τραγική της αυτοχειρία.

Η ανάγνωση του Πούσκιν θα την οδηγήσει στον κόσμο της μεταφοράς και της ποίησης, αυτήν που την έκανε να πλάθει αριστοτεχνικούς στίχους και να ατενίζει αλλιώς τη θάλασσα από τις ακτές του ιταλικού Νέρβι – με τη μεγαλειώδη ρωσική ψυχή της να αφήνεται στην αλμυρή μεσογειακή αύρα.


Σαν εκείνες τις ακτές που αντίκρισε ο Κιτς μια άλλη εποχή, τον οποίο παρακολουθεί, ανάμεσα σε άλλους, η Άλι Σμιθ στο δικό της Φθινόπωρο - Κουαρτέτο των εποχών (μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος, Καστανιώτης), καθώς πηγαινοέρχεται με άνεση μέσα στους αιώνες και τις περιοχές της αναπόλησης και της μνήμης.

Μέσα από ένα μοναδικό stream of consciousness, η Σκωτζέζα συγγραφέας ξεδιπλώνει πληθώρα αναφορών για έναν κόσμο που χάνεται με το πέρας του καλοκαιριού και περιμένει να ξαναγεννηθεί σαν μια άνοιξη που δεν έχει έρθει ακόμα.

Αν όμως οι εποχές συμπαρασύρουν τόσες δραστηριότητες και έννοιες, τι ακριβώς συμβαίνει με τις συμβολικές εποχές του σήμερα; Ένα συμβολικό μυθιστόρημα πάνω στο προσφιλές στη Σμιθ θέμα της ταυτότητας, που τώρα, στη Βρετανία του Brexit, προτάσσεται ως επιτακτικότερο από ποτέ.


Αν οι Σκωτζέζοι και οι Αγγλοσάξονες μαγεύονται από τις περιπαιχτικές τακτικές της Άλι Σμιθ, αντίστοιχα εκστασιάζονται από το ρεαλιστικό σθένος της Ρέιτσελ Κασκ, η οποία συντάραξε κοινό και κριτικούς με τη σχεδόν αυτοβιογραφική τριλογία της που τώρα εκδίδεται, επιτέλους, από τον Gutenberg και τη σειρά «Aldina».

Ήδη κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος, το Περίγραμμα, σε μετάφραση Αθηνάς Δημητριάδου, ενώ θα ακολουθήσουν η Μετάβαση και το Κύδος.

Τα περισσότερα έντυπα έχουν αφιερώσει αμέτρητες σελίδες στο φαινόμενο Κασκ, ενώ η βρετανική «Guardian» υποδέχτηκε το έργο ως «εμβληματικό έργο της αγγλικής λογοτεχνίας».

Το περίφημο autofiction δείχνει εν προκειμένω να αυτοϋπονομεύεται, καθώς η Φέι, το alter ego της Κασκ, έρχεται στην Ελλάδα να διδάξει σε ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής, όπου συναντά, μεταξύ άλλων, ομοτέχνους της (κάπου αναφέρεται και η μορφή της δικής μας Αμάντας Μιχαλοπούλου) και ουσιαστικά προσπαθεί να βρει τη δική της φωνή στα διάσπαρτα αφηγήματα των άλλων:

«Και απ' αυτούς τους δύο τρόπους ζωής –να ζεις στον παρόντα χρόνο και να ζεις έξω από αυτόν– ποιος ήταν ο πιο αληθινός;» ρωτάει με γνήσια απορία και περίσσιο αυτοσαρκασμό η συγγραφέας.


Πέρα για πέρα αληθινός, πάντως, ακόμα και μέσα στη μυθοπλαστική του δεινότητα, είναι ο συγκλονιστικός Γαλατάς της Άνα Μπερνς, (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Aldina/Gutenberg) που δίνει τον τόνο της γυναικείας έκφρασης σε μια σειρά που επιχειρεί δυναμικό άνοιγμα στις νέες φωνές.

Η βραβευμένη με Μπούκερ Ιρλανδή συγγραφέας μιλάει ουσιαστικά για τη χώρα της και συγκεκριμένα για την πόλη της, το Μπέλφαστ, την πολυτάραχη δεκαετία του '70, χωρίς ωστόσο να τα κατονομάζει, χρησιμοποιώντας τη συμβολική δύναμη που έχει η λογοτεχνία.

Όχι τυχαία, ο Στερν και ο Μπέκετ, που αμφότεροι φαίνονται να την εμπνέουν, βρέθηκαν να συνιστούν το μέτρο σύγκρισης για ένα βιβλίο που επαινέθηκε όσο λίγα.

Όμορφη η μεταγραφή του στα ελληνικά σε μια υποδειγματική έκδοση, της οποίας το εξώφυλλο κοσμεί το έργο «The Reader» του ζωγράφου Γιάννη Βαλυράκη.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM