Γιατί «μετράει» και σήμερα ο Παπαδιαμάντης;

Γιατί «μετράει» και σήμερα ο Παπαδιαμάντης; Facebook Twitter
0

Μιλήσαμε με την καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γεωργία Φαρίνου – Μαλαματάρη για το βιβλίο της «Το σχοίνισμα της γραφής - Παπαδιαμαντ(ολογ)ικές μελέτες» για τη σημασία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και τις μελέτες της ετών που συγκέντρωσε σ' αυτήν την έκδοση.

— Ένα δοκιμιακό βιβλίο το οποίο συγκεντρώνει εργασίες για τον Παπαδιαμάντη δεν αφορούν αποκλειστικά την ακαδημαϊκή κοινότητα ή θεωρείτε ότι αποτελεί μια προσπάθεια εκλαϊκευμένης δοκιμιογραφίας για ένα ευρύτερο κοινό;

Οι εργασίες πρωτοπαρουσιάστηκαν σε διάφορες εκδηλώσεις, μερικές ακαδημαϊκές, άλλες σε ευρύτερα ακροατήρια όπως του Ιδρύματος Ωνάση και στη Στοά Βιβλίου. Στη γραπτή, επεξεργασμένη τους μορφή απευθύνονται σε συγκεκριμένο κοινό. Χωρίς να είναι εκλαϊκευτικές, πάντως, νομίζω πως μπορούν άνετα να διαβαστούν από έναν στοιχειωδώς πεπαιδευμένο άνθρωπο.

— Θα λέγατε ότι ο Παπαδιαμάντης έχει κατακτήσει την απόλυτη αναγνώριση στην ελληνική γραμματεία ή υπάρχουν αχαρτογράφητες και αφώτιστες πλευρές που ένα βιβλίο σαν το δικό σας βοηθάει στην πλήρη αποδοχή της σημασίας του;

Η ερώτηση σας έχει δύο σκέλη. Το πρώτο είναι αν ο Παπαδιαμάντης είναι αναγνωρισμένος συγγραφέας του Νεοελληνικού λογοτεχνικού κανόνα. Και η απάντηση είναι αναμφίβολα ναι. Νομίζω μάλιστα ότι ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου που είναι αφιερωμένο στην πρόσληψη του Παπαδιαμάντη από την εποχή του έως τις μέρες μας δείχνει αυτό το παράδοξο. Ότι ο άνθρωπος που δεν είχε κατορθώσει να εκδώσει ένα βιβλίο όσο ζούσε, ήταν από την αρχή αντικείμενο κριτικού ενδιαφέροντος και τιμών. Και ότι δεν σταμάτησε ποτέ να διαβάζεται. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος θα έλεγα ότι μερικώς αχαρτογράφητη περιοχή είναι ακόμη το μεταφραστικό του έργο στις εφημερίδες καθώς και το ζήτημα της γενικότερης παρουσίας του στον τύπο. Ο μεταφραστής Παπαδιαμάντης και γενικότερα ο Παπαδιαμάντης των εφημερίδων, με όλες τις ιδιότητες, είναι ένα ενδιαφέρον ζητούμενο, στο πλαίσιο μάλιστα του έντονου ερευνητικού ενδιαφέροντος για τις σχέσεις λογοτεχνίας και τύπου που παρατηρείται στις μέρες μας διεθνώς.

Ο άνθρωπος που δεν είχε κατορθώσει να εκδώσει ένα βιβλίο όσο ζούσε, ήταν από την αρχή αντικείμενο κριτικού ενδιαφέροντος και τιμών. Έκτοτε, δεν σταμάτησε ποτέ να διαβάζεται.

— Οπότε η εκδοτική σας πρόταση μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για περισσότερη εμβάθυνση στο έργο του Παπαδιαμάντη και της εποχής του;

Για εμβάθυνση δεν ξέρω! Απλώς το Σχοίνισμα της γραφής δείχνει τη δική μου εξελισσόμενη σχέση με τον Παπαδιαμάντη μετά την αφηγηματολογία. Θίγονται ζητήματα πρόσληψης, ειδών, μεταφραστικά, πολισμικά, δια-καλλιτεχνικά. Ίσως κάποια από αυτές τις προσεγγίσεις αποτελέσει ερέθισμα για τον αναγνώστη να δει τον Παπαδιαμάντη από μια άλλη γωνία. Η ερμηνεία άλλωστε είναι μια διαρκής διαδικασία.

— Πόσο γνωστό είναι το έργο του στην ευρωπαϊκή βιβλιογραφία;

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με τη γενικότερη παρατήρηση ότι εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων που αναφέρονται κυρίως στην ποίηση, η νεοελληνική λογοτεχνία δεν είναι γνωστή στο εξωτερικό. Και δεν εννοώ μόνον τις λιγοστές μεταφράσεις της. Εννοώ ότι είναι άγνωστη η λογοτεχνική δραστηριότητα, ιδίως παλαιοτέρων εποχών. Για να περιοριστώ σε ένα ενδεικτικό παράδειγμα, στη βιβλιογραφία για τις μεταφράσεις του Τσβάιχ στον κόσμο η Ελλάδα εκπροσωπείται με τρεις τίτλους -και αυτούς με λάθη-, ενώ έχουμε περί τις 45 μεταφράσεις. Ίσως το διαδίκτυο βελτιώσει αυτή την κατάσταση. Ο Παπαδιαμάντης έχει μεταφραστεί, μπορεί να δει κανείς τον κατάλογο μεταφράσεων στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά που έχει καταρτίσει ο Φ. Α. Δημητρακόπουλος. Στο Γ' Διεθνές Συνέδριο Παπαδιαμάντη το 2011 ακούστηκαν αρκετά και για τις δυσκολίες στη μετάφρασή του σε ξένες γλώσσες και για την προβληματική ποιότητα ορισμένων μεταφράσεων. Ιδιαίτερα πρέπει να εξαρθεί η προσπάθεια της Denise Harvey που εγκατεστημένη στη Λίμνη Ευβοίας έχει μέχρι στιγμής εκδώσει τη μετάφραση της «Φόνισσας» και τον πρώτο τόμο μιας δίτομης Επιλογής διηγημάτων με τον τίτλο «The Bounded Garden». Φέτος το καλοκαίρι εξάλλου κυκλοφόρησε από τον ίδιο εκδοτικό οίκο και το «Ολόγυρα στη Λίμνη/Around the Lagoon» σε μια προσεγμένη δίγλωσση έκδοση με εισαγωγή και μετάφραση Πήτερ Μάκριτζ.

Η Σκιάθος και η μικροαστική Αθήνα του Παπαδιαμάντη στις οποίες διαδραματίζονται τα διηγήματά του δεν περιορίζονται στην ειδυλλιακή ή νατουραλιστική φωτογράφηση του 19ου, αλλά είναι χώροι όπου θίγονται ζητήματα που μας αφορούν όλους.

— Ποια θεωρείτε ότι αποτελούν τα στοιχεία εκείνα του Παπαδιαμάντη που μπορούν να προσελκύσουν τον σύγχρονο αναγνώστη και μάλιστα νεαρής ηλικίας σήμερα; Ο γλωσσικός πλούτος του έργου του, η ειρωνεία που χαρακτηρίζει το ύφος του ή τα ψυχογραφήματα των ηρώων και ηρωίδων του;

Αν θεωρήσουμε ότι ο Παπαδιαμάντης είναι μεγάλος συγγραφέας – κι εγώ θεωρώ ότι έχει γράψει αρκετά αριστοτεχνικά διηγήματα- τότε η εμβέλειά του δεν περιορίζεται σε μια εποχή. Ούτε είναι πρωτοβάθμιος ώστε να εντάσσεται σε ετικέτες του τύπου «Θρησκευτική και Οικογενειακή ζωή», όπως είχε γίνει παλαιότερα με τα «Νεοελληνικά Αναγνώσματα» ή σε καινούριου τύπου ετικέτες, όπως φοβάμαι ότι συμβαίνει σήμερα. Η Σκιάθος και η μικροαστική Αθήνα του Παπαδιαμάντη στις οποίες διαδραματίζονται τα διηγήματά του δεν περιορίζονται στην ειδυλλιακή ή νατουραλιστική φωτογράφηση του 19ου, αλλά είναι χώροι όπου θίγονται ζητήματα που μας αφορούν όλους. Ας αναφέρω μερικά όπως το περίπου ανέφικτο της επιλογής της χριστιανικής τελειότητας, να προτιμά κανείς άλλον από τον εαυτόν του, απέναντι στο ατομικό συμφέρονστους «Ελαφροϊσκιωτους», το πάθος από το οποίο δεν θέλει κανείς να απαλλαγεί, ακόμη και όταν γνωρίζει ότι καταστρέφεται στους«Έμπορους των Εθνών» και τη «Φαρμακολύτρια», η εξαχρείωση της μικρής κοινωνίας του χωριού και της πόλης από τον κομματισμό στους «Χαλασοχώρηδες» και το «Χωρίς στεφάνι», η εμπορευματοποίηση της θρησκείας και μάλιστα για την ικανοποίηση στοιχειωδών ανθρώπινων επιθυμιώνστο «Τ' αστεράκι» και στο «Οι παραπονεμένες». Επίσης να προσθέσουμε την παλίμψηστη δομή της Αθήνας γύρω από το Μοναστηράκι σε μια εποχή που επιζητείτο η απευθείας σύνδεση με τον αρχαίο πολιτισμό χωρίς ενδιάμεσα στον «Ξεπεσμένο Δερβίση» και στο «Αι Αθήναι ως ανατολική πόλις» και το βλέμμα προς τη γυναίκα, τον νόθο, τον ξένο που απογυμνώνει και αντικειμενικοποιεί στο «Χωρίς Στεφάνι», τη «Φωνή του δράκου» και την «Έρμη στα ξένα». Και όλα αυτά σε έναν εξαίσιο και αναγνωρίσιμο προσωπικό ρυθμό, «εν ανθηρώ Έλληνι λόγω», όπου συνυπάρχουν αρμονικά όλες οι φάσεις της ελληνικής μαζί με τα σπασμένα ελληνικά και τις φωνές από άλλες γλώσσες.

Το βιβλίο της Γεωργίας Φαρίνου Μαλαματάρη «Το σχοίνισμα της γραφής - Παπαδιαμαντ(ολογ)ικές μελέτες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ