«Είμαι το τέρας που σας μιλά»: Η σοκαριστική ομιλία του τρανς φιλόσοφου Πωλ Μπ. Πρεθιάδο στο συνέδριο των ψυχαναλυτών

Το διεμφυλικό σώμα Facebook Twitter
Το κείμενο του Πρεθιάδο δεν είναι μόνο θεωρητικό, δεν είναι αποκλειστικά φιλοσοφικό και επιστημολογικό. Βασίζεται πολύ στην αυτοβιογραφία, καθώς ο συγγραφέας περιγράφει τη δική του μετάβαση. Φωτ.: ΑΠΕ
0

Ο φιλόσοφος, συγγραφέας και εικαστικός επιμελητής Πωλ Μπ. Πρεθιάδο, «διεμφυλικός άντρας, με μη δυαδικό σώμα», είναι σήμερα για τους queer, τους transgender, τους μη-δυαδικούς, για τις σπουδές φύλου, σώματος και σεξουαλικών πολιτικών, ό,τι ήταν ο Ζαν Ντελέζ και ο Φελίξ Γκουαταρί για τη γενιά του ’68 (ιδιαίτερα με το κοινό έργο τους Αντι-Οιδίπους, 1972).

Ο Πρεθιάδο, με το βιβλίο του «Είμαι το τέρας που σας μιλά», ουσιαστικά ένα μανιφέστο που στηρίζεται στην επεισοδιακή ομιλία του στο συνέδριο της Σχολής του Φροϊδικού Αιτίου στο Παρίσι το Νοέμβριο του 2019, ζήτησε από τους ψυχαναλυτές και, φυσικά, από την ψυχανάλυση να εγκαταλείψουν «την απαρχαιωμένη επιστημολογία της έμφυλης διαφοράς» και να αναζητήσουν ένα νέο παράδειγμα.

Για τον Πρεθιάδο, η επιστημολογική «μετάβαση» της ψυχανάλυσης (κατά το «μετάβαση φύλου») επιβάλλεται από τα νέα δεδομένα. Τα queer και τρανσφεμινιστικά κινήματα, τα κινήματα MeToo, Black Lives Matter, τα κινήματα των αυτοχθόνων, προκαλούν αυτές τις νέες ουσιαστικές μετατοπίσεις.

«Δεν μπορείτε να συνεχίσετε να μιλάτε για το οιδιπόδειο σύμπλεγμα ή για το όνομα του πατέρα σε μια κοινωνία που αναγνωρίζει για πρώτη φορά στην ιστορία τις γυναικοκτονίες, μια κοινωνία όπου τα θύματα της πατριαρχικής βίας μιλούν και καταγγέλλουν τους πατεράδες, τους συζύγους, τους διευθυντές, τους συντρόφους τους», είπε ο Πρεθιάδο στο συνέδριο των ψυχαναλυτών. «Δεν μπορείτε πια να υποστηρίζετε την καθολικότητα της έμφυλης διαφοράς και τη σταθερότητα της ετεροφυλοφιλικής και ομοφυλοφιλικής ταυτότητας σε μια κοινωνία όπου είναι νόμιμο να αλλάζει κανείς φύλο ή να αυτοπροσδιορίζεται ως μη δυαδικό άτομο, σε μια κοινωνία όπου υπάρχουν ήδη χιλιάδες παιδιά που γεννιούνται σε μη ετεροφυλόφιλες και μη-δυαδικές κοινωνίες».

«Η ελευθερία είναι μια πόρτα εξόδου. Η ελευθερία ‒όπως το νέο όνομα με το οποίο με αποκαλείτε σήμερα ή το ελαφρώς τριχωτό πρόσωπο που βλέπετε μπροστά σας‒ είναι κάτι που κατασκευάζεται».

Η ομιλία του Πρεθιάδο προκάλεσε τεράστιο σάλο μεταξύ των 3.500 ψυχαναλυτών του συνεδρίου της Σχολής Φροϊδικού Αιτίου, που, όπως είναι γνωστό, ιδρύθηκε από τον Ζακ Λακάν το 1981.

Στον σύντομο πρόλογο που έγραψε ο Πρεθιάδο για την έκδοση της ομιλίας του μεταφέρει την εικόνα των συνέδρων όταν τους ζήτησε να αναλάβουν τις ευθύνες τους μπροστά στον σημερινό μετασχηματισμό της επιστημολογίας, του σεξ και του φύλου: η μισή αίθουσα ξέσπασε σε γέλια, ενώ άλλοι άρχισαν να ουρλιάζουν ή του ζητούσαν να φύγει. Η «δουλειά» όμως είχε γίνει. Λίγες μέρες μετά την ομιλία οι ψυχαναλυτικές ενώσεις διασπάστηκαν.

preciado
KANTE KΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Πωλ Μπ. Πρεθιάδο, Είμαι το τέρας που σας μιλά, Μτφρ.: Αναστασία Μελία Ελευθερίου, Εκδόσεις Αντίποδες, Σελ. 114

Ο Πρεθιάδο εμφανίστηκε ενώπιον των συνέδρων της Σχολής του Φροϊδικού Αιτίου ως «τέρας», παραπέμποντας στον πίθηκο Κόκκινο Πέτερ, ήρωα στο διήγημα του Φραντς Κάφκα Αναφορά σε μια Ακαδημία (1917). Στο διήγημα αυτό ο πίθηκος, ο οποίος είχε αιχμαλωτιστεί και ενταχθεί σε τσίρκο, μαθαίνει τη γλώσσα των ανθρώπων και εξανθρωπίζεται. Έτσι μπορεί να εμφανίζεται ενώπιον μιας ακαδημίας επιστημόνων για να τους εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο αυτός, ο πρώην πίθηκος, αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη εξέλιξη. Αν δεν ήθελε να πεθάνει στο κλουβί του τσίρκου, έπρεπε να μπει στο «κλουβί της ανθρώπινης υποκειμενικότητας».

«Έτσι απευθύνομαι κι εγώ σήμερα σε σας, τους ακαδημαϊκούς της ψυχανάλυσης, μέσα από το κλουβί του διεμφυλικού άντρα», είπε ο Πρεθιάδο. «Εγώ, ένα σώμα που σημαδεύεται από τον ιατρικό και νομικό λόγο ως τρανσέξουαλ, που τοποθετείται, με βάση τις περισσότερες θεωρίες σας, πέραν της νεύρωσης, στα όρια σχεδόν της ψύχωσης, ανίκανος να επιλύσω, όπως λέτε, ένα οιδιπόδειο σύμπλεγμα με αποτελεσματικό τρόπο ή δέσμιος του φθόνου του πέους».

Και όπως ο καφκικός Κόκκινος Πέτερ έμαθε τη γλώσσα των ανθρώπων, ο Πρεθιάδο έμαθε τη γλώσσα του Φρόιντ και του Λακάν, «τη γλώσσα της αποικιακής πατριαρχίας», για να απευθυνθεί στους ψυχαναλυτές. «Είμαι το τέρας που σηκώνεται από το ντιβάνι και παίρνει τον λόγο όχι ως ασθενής αλλά ως πολίτης, ως ένας τερατώδης ίσος σας».

Το κείμενο του Πρεθιάδο δεν είναι μόνο θεωρητικό, δεν είναι αποκλειστικά φιλοσοφικό και επιστημολογικό. Βασίζεται πολύ στην αυτοβιογραφία, καθώς ο συγγραφέας περιγράφει τη δική του μετάβαση.

Γεννήθηκε στο 1970 στο Μπούργκος («μια καθολική πόλη της Ισπανίας του Φράνκο») ως Μπεατρίς Πρεθιάδο. Έζησε, όπως γράφει ο ίδιος, έως τα τριάντα οκτώ χρόνια του ως γυναίκα, στη συνέχεια αυτοπροσδιοριζόταν ως μη δυαδικό άτομο και κατόπιν «αφομοιώθηκε στον κόσμο των αντρών, χωρίς να ταυτίζεται απόλυτα με αυτό το φύλο».

Από τις 16 Νοεμβρίου 2016 έχει διαβατήριο με αρσενικό όνομα και φύλο, Πωλ Μπ. Πρεθιάδο. Το Μπ. παραπέμπει στο γενέθλιο Μπεατρίς, και έτσι τον γνωρίσαμε κι εμείς στην Αθήνα, όταν είχε έρθει ως επιμελητής της Ντοκουμέντα.

Τη δύναμη για επιβίωση ο Πρεθιάδο δεν την βρήκε στην όποια «υποστήριξη» της ψυχανάλυσης ή της ψυχολογίας. «Τη χρωστάω στα φεμινιστικά, πανκ, αντιρατσιστικά και λεσβιακά βιβλία» γράφει. Και ανακαλεί τη στιγμή που σε ηλικία δεκαεπτά ετών, το 1987, βρίσκει σε ένα βιβλιοπωλείο της Μαδρίτης την ισπανική μετάφραση του βιβλίου της Μονίκ Βιτίγκ Το λεσβιακό σώμα. Ροζ εξώφυλλο, με πρόωρα κιτρινισμένες σελίδες, γράφει. Και σαν να μην έφτανε ο τίτλος, στο εξώφυλλο ο Ισπανός εκδότης αναπαρήγαγε μια παράγραφο: «το λεσβιακό σώμα, τα κολπικά υγρά, οι εκκρίσεις, το σάλιο, η μύξα, τα δάκρυα…».

«Η ελευθερία είναι ένα τούνελ που σκάβουμε με τα χέρια μας», γράφει ο Πρεθιάδο. «Η ελευθερία είναι μια πόρτα εξόδου. Η ελευθερία ‒όπως το νέο όνομα με το οποίο με αποκαλείτε σήμερα ή το ελαφρώς τριχωτό πρόσωπο που βλέπετε μπροστά σας‒ είναι κάτι που κατασκευάζεται».

Η έξοδος του Πρεθιάδο, όπως λέει ο ίδιος, ήταν, μεταξύ άλλων, η τεστοστερόνη. «Η ορμόνη δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση αυτοσκοπό. Είναι ένας σύμμαχος στην προσπάθειά μου να επινοήσω ένα αλλού».

Η άλλη έξοδος ήταν «μια αυστηρή και ακαδημαϊκή μαθητεία στις ίδιες εκείνες γλώσσες με τις οποίες είχε αλυσοδεθεί το σώμα και η υποκειμενικότητά μου», γράφει.

Το Είμαι το τέρας που σας μιλά είναι, απ’ ότι μπορώ να ελέγξω, το πρώτο βιβλίο του Πρεθιάδο που κυκλοφορεί στα ελληνικά. (Εξαιρετική η μετάφραση της Αναστασίας Μελίας Ελευθερίου τόσο για την εξαιρετική απόδοση επιστημονικών και επιστημολογικών όρων όσο και για τον σεβασμό προς τη θερμή γλώσσα του συγγραφέα).

Ο Πρεθιάδο έγινε γνωστός μετά την έκδοση της διδακτορικής του διατριβής Πορνοτόπια, το Playboy και η επινόηση της πολυμεσικής σεξουαλικότητας (Pornotopie, Playboy et l’invention de la séxualité multimédia, 2010). Με πεδίο εφαρμογής το περιοδικό του Χιου Χέφνερ και του καταναλωτικού σεξουαλικού σύμπαντός του, ο Πρεθιάδο συσχετίζει εδώ, με μεγάλη πρωτοτυπία, χώρο, σεξουαλικότητα, ηδονή και τεχνολογία, δανειζόμενος τον τίτλο «Πορνοτόπια» από τη διάσημη μελέτη του Στίβεν Μάρκους για τη σεξουαλικότητα και την πορνογραφία στη βικτοριανή εποχή, που είχε κυκλοφορήσει το 1964.

Είχε βέβαια προηγηθεί το αυτοβιογραφικό, φιλοσοφικό δοκίμιό του Τέστο-τζάνκι: Σεξ, ναρκωτικά και βιοπολιτική (Testo-junkie: Sex, drogue et biopolitique, 2008) με θέμα την εμπειρία των 236 ημερών τεστοστερόνης και τη στοχαστική μεταγραφή της σε ένα δοκίμιο για τις «τεχνολογίες εξουσίας».

Στα τελευταία βιβλία του ανήκει το «Ένα διαμέρισμα στον Ουρανό» (Un appartement sur Uranus, 2019), για την πολιτική φιλοσοφία της σεξουαλικότητας, του νεοφασισμού και άλλων θεμάτων. Η λέξη «Ουρανός» στον τίτλο παραπέμπει στον Καρλ Χάινριχ Ούλριχ, τον Γερμανό νομικό και δημοσιογράφο του δέκατου ένατου αιώνα, από τους πρόδρομους για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Είχε χρησιμοποιήσει τη λέξη Urning (αγγλικά uranian, γαλλικά uraniste) για να «δηλώσει το δικαίωμα αυτού που αγαπά διαφορετικά».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο ιός ως συνωμοσία για να ξανακερδίσουμε τους/τις πρώην μας, ακόμα κι αν δεν βρεθούμε ποτέ ξανά μαζί

Paul B. Preciado / Ο ιός ως συνωμοσία για να ξανακερδίσουμε τους/τις πρώην μας, ακόμα κι αν δεν βρεθούμε ποτέ ξανά μαζί

Ο Paul B. Preciado, o 49χρονος συγγραφέας, φιλόσοφος, τρανς ακτιβιστής και ένας από τους διασημότερους επιμελητές σύγχρονης τέχνης στον κόσμο – ήταν ο υπεύθυνος του προγράμματος δημόσιων δράσεων στην πρόσφατη documenta 14 της Αθήνας – έμεινε εξαιτίας το ιού για μέρες κατάκοιτος στο Παρίσι πριν από το lockdown. Όταν σηκώθηκε από το κρεβάτι αντίκρυσε έναν διαφορετικό κόσμο και σκέφτηκε ότι μπορεί ο ιός να είναι μια συνομωσία για να ξανακερδίσουν όλοι οι «χαμένοι» τους/τις πρώην τους, ασχέτως αν ξαναβρεθούν ποτέ μαζί.
Κάνοντας έναν ειλικρινή απολογισμό της documenta 14

Εικαστικά / Κάνοντας έναν ειλικρινή απολογισμό της documenta 14

Τελικά μας άρεσε ή όχι; Ή απογοητευτήκαμε, επειδή περιμέναμε φαντασμαγορία; Μια απόπειρα ανασκόπησης τού τι είδαμε και γιατί αυτή η έκθεση γέννησε αντιφατικά αισθήματα στο αθηναϊκό κοινό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ