«Μήδεια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά: Μια προσωπική ανάγνωση, μικρής αλλά ουσιαστικής κλίμακας

«Μήδεια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά: Μια προσωπική ανάγνωση, μικρής αλλά ουσιαστικής κλίμακας Facebook Twitter
Αν η Μήδεια είναι γυναίκα που διεκδικεί ανδρικά προνόμια σε μια πατριαρχική κοινωνία, τι σημαίνει η παρουσίασή της σήμερα από έναν άνδρα ηθοποιό; Φωτο: Μαριλένα Σταφυλίδου
0

Η Μήδεια δεν μοιάζει να έχει την καλύτερη γνώμη για το φύλο της.

«Το πιο πανάθλιο φυτό είν' η γυναίκα» λέει στον Χορό, επιδιώκοντας την συμπόνοια τους.

Και συνεχίζει περιγράφοντας με τα πιο μελανά χρώματα τη θέση υποταγής και ασφυξίας, την οποία επιφυλάσσει η αρχαία ελληνική κοινωνία στα θηλυκά μέλη της. Στο έλεος της πατρικής βούλησης αρχικά, της συζυγικής αργότερα, η κόρη στερείται κάθε δικαίωμα επιλογής, γνώμης, ή αντίδρασης. «Πήρε καλόν αφέντη; πήρε απάνθρωπο; Πολύ αργά. Ο χωρισμός δεν είναι λύση». Αναγκασμένη να υπομένει, να περιμένει, να κάνει τα στραβά μάτια, να δέχεται κάθε παραξενιά, να υπηρετεί και να φροντίζει «αυτόν τον ξένο που κοιμάται δίπλα της», έτσι κυλάει η ζωή της. Ο άνδρας έχει χιλιάδες διεξόδους, η γυναίκα καμία. Το σπίτι είναι βασίλειο και φυλακή της · ό,τι χειρότερο για τη Μήδεια, που μισεί την αφάνεια, φθονεί τη λάμψη των πολεμιστών, τη δόξα των γενναίων, και προτιμά χίλιες φορές τη μάχη από τη γέννα, το σπαθί από το δηλητήριο.


Όπως και αν την κοιτάξεις, η Μήδεια στέκεται στο μεταίχμιο. Βάρβαρη ή ελληνίδα; Μια ξένη, όπως επαναλαμβάνει ξανά και ξανά, που όμως ορκίζεται στους ίδιους θεούς και μιλάει την ίδια «γλώσσα» με τον Χορό των κορίνθιων γυναικών. Θνητή ή ημίθεη; Μια γυναίκα σαν όλες τις άλλες, όπως αρέσκεται να υποστηρίζει, ευάλωτη στον έρωτα και την προδοσία ή μια μορφή που ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα, λέαινα, Χάρυβδη και Ερινύα, αδίστακτη εγγονή του Ήλιου, που κατέχει την τέχνη των δηλητηρίων και ξέρει δόλια να σκορπά τον όλεθρο στους εχθρούς της;


Προκαλεί δέος αυτή η «Μήδεια»; Όχι, αλλά είναι τρυφερή και μελαγχολική. Είναι ένα ίχνος που απέμεινε στο πέρασμα του χρόνου. Μια αντανάκλαση και μια ανάμνηση.

Η ηρωίδα του Ευριπίδη οικειοποιείται και ταυτόχρονα σπάει τα στερεότυπα: υποκρίνεται την αδύναμη και τη χαμένη για να ξεγελάσει τον Κρέοντα, χύνει ψεύτικα δάκρυα μετάνοιας ενώπιον του Ιάσονα, καθησυχάζει τις ανασφάλειες των ανδρών επιβεβαιώνοντας την εικόνα που έχουν εκείνοι στο μυαλό τους για τις γυναίκες. Την επόμενη στιγμή, όμως, τα θρυμματίζει όλα. Φανερώνει το ασίγαστο μένος της, την απόλυτη άρνησή της να συμμορφωθεί με τις προσδοκίες των άλλων, καθώς και τη φλεγόμενη φιλοδοξία της να επαναπροσδιορίσει τα δεδομένα της γυναικείας φύσης: όσο περνάει από το χέρι της οι γυναίκες δεν θα θεωρούνται πια δειλές _ ούτε στον έρωτα, ούτε πουθενά αλλού. Για να το πετύχει αυτό _ κι εδώ έγκειται το αμάρτημα και η τραγικότητά της _ θα εκτοξευτεί με τόση βία, θα απελευθερώσει τόσο σκοτεινές δυνάμεις ώστε θα εξοντώσει το ίδιο το μητρικό ένστικτο, θα ακρωτηριάσει το πολυτιμότερο κομμάτι της: τα παιδιά της. Σαν άλλος Αγαμέμνων, που θυσίασε την Ιφιγένεια για χάρη του Τρωικού πολέμου, αυτή θα θυσιάσει τα τέκνα της στο βωμό της δικής της «ηρωικής» εκστρατείας. Το όνομά της θα κερδίσει μια θέση στην αιωνιότητα, θα προκαλεί για πάντα δέος αλλά μονάχα χάρη σε μια φρικτή διαστρέβλωση της έννοιας του ηρωισμού, ένα αδιανόητο έγκλημα.


Αν η Μήδεια είναι γυναίκα που διεκδικεί ανδρικά προνόμια σε μια πατριαρχική κοινωνία, τι σημαίνει η παρουσίασή της σήμερα από έναν άνδρα ηθοποιό; Έναν άνδρα αρρενωπό, που δεν καμώνεται τη γυναίκα αλλά χρησιμοποιεί το θηλυκό γένος για τον εαυτό του στο λόγο του, απλά και ανεπιτήδευτα; Το παιχνίδι αποκτά ενδιαφέρον. Αν η Μήδεια αποσταθεροποιεί την «τάξη» της «γυναίκας», τότε ο ηθοποιός αυτός (ο Γιώργος Γάλλος), με την ερμηνεία του, αποσταθεροποιεί την τάξη του «άνδρα». Ο ένας γίνεται το «αρνητικό» του άλλου και εκεί, όπως μας έμαθε η ψυχανάλυση, συναντιούνται. Οι οικείες ταξινομήσεις μοιραία υπονομεύονται _ πού τελειώνει το ένα φύλο και πού αρχίζει το άλλο;


Η παράμετρος αυτή της παράστασης είναι σημαντική, όχι όμως η μόνη καθοριστική. Στο κάτω κάτω «ξεχνάμε τα φύλα, όταν μας συνεπαίρνει το συναίσθημα» λέει ο Ολιβιέ Πυ για τον Άμλετ που παρουσιάζει φέτος στην Αβινιόν αποκλειστικά με άνδρες (ερασιτέχνες) ηθοποιούς.

Στην παράσταση του Δημήτρη Καραντζά, μας συνεπαίρνει η ένθερμη λιτότητα των ερμηνειών και η όμορφη αισθητική του συνόλου. Οι τρεις ηθοποιοί, άλλωστε, δεν ενσαρκώνουν αλλά αφηγούνται την ιστορία της βάρβαρης πριγκίπισσας από την Κολχίδα: πότε ως μάρτυρες ενός φοβερού γεγονότος που ανήκει στο παρελθόν και πότε ως «ρόλοι» που αναπαριστούν την ιστορία που έγραψε ο Ευριπίδης, σαγηνευτικά μεταφρασμένη από τον Μίνωα Βολανάκη. «Την ακούς; Την είδα! Δεν άκουσα να το ιστορούν, την είδα με τα μάτια μου!» είναι οι πρώτες φράσεις που εκστομίζουν ως εμπλεκόμενοι σχολιαστές, μια διάσταση στην οποία επιστρέφουν ανά διαστήματα, χρησιμοποιώντας επιπρόσθετα κείμενα για να πετύχουν το στόχο τους: πότε από το σενάριο του Παζολίνι, πότε από τη Μήδεια του Ανούιγ και πότε από το Μήδειας υλικό του Χάινερ Μύλερ.


Ντυμένοι πανομοιότυπα, με μαύρα κοστούμια, λευκά υποκάμισα και γραβάτες, φιγούρες διαχρονικής κομψότητας που προσπαθούν διαρκώς να ισορροπήσουν πάνω σε έναν συμπαγή φλοιό από κοκκαλωμένους κορσέδες – η «ρημαγμένη όχθη» του Μύλερ;– οι τρεις ηθοποιοί συνθέτουν μια εξαιρετικά εναρμονισμένη τριάδα, είτε λειτουργούν ως σύνολο είτε ο καθένας χωριστά. Φλογερός και ταυτόχρονα εγκρατής, ο Γιώργος Γάλλος, σπινθηροβόλος, ευέλικτος, ευθύβολος και ενίοτε αστείος ο Χρήστος Λούλης (Κρέων, Ιάσων, Παιδαγωγός, Αιγέας), απόλυτα δοσμένος και δοτικός ο Μιχάλης Σαράντης, Χορός κι αργότερα Αγγελιοφόρος, ο άνθρωπος που συγκλονίζεται από τα όσα ανείπωτα συνέβησαν.

«Μήδεια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά: Μια προσωπική ανάγνωση, μικρής αλλά ουσιαστικής κλίμακας Facebook Twitter
Ντυμένοι πανομοιότυπα, με μαύρα κοστούμια, λευκά υποκάμισα και γραβάτες, φιγούρες διαχρονικής κομψότητας που προσπαθούν διαρκώς να ισορροπήσουν πάνω σε έναν συμπαγή φλοιό από κοκκαλωμένους κορσέδες οι τρεις ηθοποιοί συνθέτουν μια εξαιρετικά εναρμονισμένη τριάδα. Φωτο: Μαριλένα Σταφυλίδου


Κι εκεί που η απειλή της μονοτονίας απειλεί προς στιγμήν να αναδυθεί, έρχεται η σκηνογραφική έκπληξη και κερδίζει τον θαυμασμό μας (εξαιρετική η δουλειά της Ελένης Μανωλοπούλου): το ξέσκισμα του σκηνικού «δαπέδου» αποκαλύπτει σταδιακά τον «ήλιο» επί της γης. Μέσα στο σκοτάδι απομένει μόνο ένας φωτεινός κύκλος να ρουφάει τα λόγια και τα βλέμματα, σαν «ανάποδη» μαύρη τρύπα, εφόσον τώρα πια η Μήδεια μόνο προς τα κάτω μπορεί να ανυψωθεί με το ανύπαρκτο άρμα της.


Προκαλεί δέος αυτή η «Μήδεια»; Όχι, αλλά είναι τρυφερή και μελαγχολική. Είναι ένα ίχνος που απέμεινε στο πέρασμα του χρόνου. Μια αντανάκλαση και μια ανάμνηση. «Πεθαίνουν τα πανάρχαια παραμύθια» λέει ο Χορός του Ευριπίδη και ίσως να μην πεθαίνουν ακριβώς αλλά να μεταμορφώνονται μέσα από την οπτική ενός νέου σκηνοθέτη και των συνεργατών του., μια ολοκληρωμένη πρόταση-πείραμα που ταίριαξε άψογα στον χώρο της Μικρής Επιδαύρου.

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπομπ Γουίλσον

Απώλειες / Μπομπ Γουίλσον (1941-2025): Το προκλητικό του σύμπαν ήταν ένα και μοναδικό

Μεγάλωσε σε μια κοινότητα όπου το θέατρο θεωρούνταν ανήθικο. Κι όμως, με το ριζοσπαστικό του έργο σφράγισε τη σύγχρονη τέχνη του 20ού αιώνα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Υποκλίθηκε πολλές φορές στο αθηναϊκό κοινό – και εκείνο, κάθε φορά, του ανταπέδιδε την τιμή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Θέατρο / H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Ο «Οιδίποδας» του Γιάννη Χουβαρδά συνενώνει τον «Τύραννο» και τον «Επί Κολωνώ» σε μια παράσταση, παίρνοντας τη μορφή μιας πυρετώδους ανασκαφής στο πεδίο του ασυνείδητου - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Θέατρο / Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός προσπαθεί να παραμείνει συγκεντρωμένη μέχρι την κάθοδό της στο αργολικό θέατρο. Παρ’ όλα αυτά, βρήκε τον χρόνο να μας μιλήσει για τους γυναικείους ρόλους που τη συνδέουν με την Ελλάδα και για τη σημασία της σιωπής.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν: από το «La Distance» του Ροντρίγκες έως τη μεγάλη επιτυχία του Μπανούσι

Θέατρο / Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν

Οι θερμές κριτικές της «Liberation» και της «Le Monde» για το «ΜΑΜΙ» του Μπανούσι σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση είναι απλώς μια λεπτομέρεια μέσα στις απανωτές εκπλήξεις που έκρυβε το πιο γνωστό θεατρικό φεστιβάλ στον κόσμο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Κωνσταντίνος Ζωγράφος: Ο «Ορέστης» του Τερζόπουλου

Θέατρο / Κωνσταντίνος Ζωγράφος: «Ο Τερζόπουλος σου βγάζει τον καλύτερό σου εαυτό»

Ο νεαρός ηθοποιός που πέρυσι ενσάρκωσε τον Πυλάδη επιστρέφει φέτος ως Ορέστης. Με μια ήδη πλούσια διαδρομή στο θέατρο δίπλα σε σημαντικούς δημιουργούς, ετοιμάζει ένα νέο έργο εμπνευσμένο από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

The Review / «Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

Με αφορμή την παράσταση γι’ αυτόν τον αυθεντικό δημιουργό που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μεσουρανούσε, ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου σχολιάζουν τον αντίκτυπό του στο κοινό σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ