«Μήδεια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά: Μια προσωπική ανάγνωση, μικρής αλλά ουσιαστικής κλίμακας

«Μήδεια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά: Μια προσωπική ανάγνωση, μικρής αλλά ουσιαστικής κλίμακας Facebook Twitter
Αν η Μήδεια είναι γυναίκα που διεκδικεί ανδρικά προνόμια σε μια πατριαρχική κοινωνία, τι σημαίνει η παρουσίασή της σήμερα από έναν άνδρα ηθοποιό; Φωτο: Μαριλένα Σταφυλίδου
0

Η Μήδεια δεν μοιάζει να έχει την καλύτερη γνώμη για το φύλο της.

«Το πιο πανάθλιο φυτό είν' η γυναίκα» λέει στον Χορό, επιδιώκοντας την συμπόνοια τους.

Και συνεχίζει περιγράφοντας με τα πιο μελανά χρώματα τη θέση υποταγής και ασφυξίας, την οποία επιφυλάσσει η αρχαία ελληνική κοινωνία στα θηλυκά μέλη της. Στο έλεος της πατρικής βούλησης αρχικά, της συζυγικής αργότερα, η κόρη στερείται κάθε δικαίωμα επιλογής, γνώμης, ή αντίδρασης. «Πήρε καλόν αφέντη; πήρε απάνθρωπο; Πολύ αργά. Ο χωρισμός δεν είναι λύση». Αναγκασμένη να υπομένει, να περιμένει, να κάνει τα στραβά μάτια, να δέχεται κάθε παραξενιά, να υπηρετεί και να φροντίζει «αυτόν τον ξένο που κοιμάται δίπλα της», έτσι κυλάει η ζωή της. Ο άνδρας έχει χιλιάδες διεξόδους, η γυναίκα καμία. Το σπίτι είναι βασίλειο και φυλακή της · ό,τι χειρότερο για τη Μήδεια, που μισεί την αφάνεια, φθονεί τη λάμψη των πολεμιστών, τη δόξα των γενναίων, και προτιμά χίλιες φορές τη μάχη από τη γέννα, το σπαθί από το δηλητήριο.


Όπως και αν την κοιτάξεις, η Μήδεια στέκεται στο μεταίχμιο. Βάρβαρη ή ελληνίδα; Μια ξένη, όπως επαναλαμβάνει ξανά και ξανά, που όμως ορκίζεται στους ίδιους θεούς και μιλάει την ίδια «γλώσσα» με τον Χορό των κορίνθιων γυναικών. Θνητή ή ημίθεη; Μια γυναίκα σαν όλες τις άλλες, όπως αρέσκεται να υποστηρίζει, ευάλωτη στον έρωτα και την προδοσία ή μια μορφή που ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα, λέαινα, Χάρυβδη και Ερινύα, αδίστακτη εγγονή του Ήλιου, που κατέχει την τέχνη των δηλητηρίων και ξέρει δόλια να σκορπά τον όλεθρο στους εχθρούς της;


Προκαλεί δέος αυτή η «Μήδεια»; Όχι, αλλά είναι τρυφερή και μελαγχολική. Είναι ένα ίχνος που απέμεινε στο πέρασμα του χρόνου. Μια αντανάκλαση και μια ανάμνηση.

Η ηρωίδα του Ευριπίδη οικειοποιείται και ταυτόχρονα σπάει τα στερεότυπα: υποκρίνεται την αδύναμη και τη χαμένη για να ξεγελάσει τον Κρέοντα, χύνει ψεύτικα δάκρυα μετάνοιας ενώπιον του Ιάσονα, καθησυχάζει τις ανασφάλειες των ανδρών επιβεβαιώνοντας την εικόνα που έχουν εκείνοι στο μυαλό τους για τις γυναίκες. Την επόμενη στιγμή, όμως, τα θρυμματίζει όλα. Φανερώνει το ασίγαστο μένος της, την απόλυτη άρνησή της να συμμορφωθεί με τις προσδοκίες των άλλων, καθώς και τη φλεγόμενη φιλοδοξία της να επαναπροσδιορίσει τα δεδομένα της γυναικείας φύσης: όσο περνάει από το χέρι της οι γυναίκες δεν θα θεωρούνται πια δειλές _ ούτε στον έρωτα, ούτε πουθενά αλλού. Για να το πετύχει αυτό _ κι εδώ έγκειται το αμάρτημα και η τραγικότητά της _ θα εκτοξευτεί με τόση βία, θα απελευθερώσει τόσο σκοτεινές δυνάμεις ώστε θα εξοντώσει το ίδιο το μητρικό ένστικτο, θα ακρωτηριάσει το πολυτιμότερο κομμάτι της: τα παιδιά της. Σαν άλλος Αγαμέμνων, που θυσίασε την Ιφιγένεια για χάρη του Τρωικού πολέμου, αυτή θα θυσιάσει τα τέκνα της στο βωμό της δικής της «ηρωικής» εκστρατείας. Το όνομά της θα κερδίσει μια θέση στην αιωνιότητα, θα προκαλεί για πάντα δέος αλλά μονάχα χάρη σε μια φρικτή διαστρέβλωση της έννοιας του ηρωισμού, ένα αδιανόητο έγκλημα.


Αν η Μήδεια είναι γυναίκα που διεκδικεί ανδρικά προνόμια σε μια πατριαρχική κοινωνία, τι σημαίνει η παρουσίασή της σήμερα από έναν άνδρα ηθοποιό; Έναν άνδρα αρρενωπό, που δεν καμώνεται τη γυναίκα αλλά χρησιμοποιεί το θηλυκό γένος για τον εαυτό του στο λόγο του, απλά και ανεπιτήδευτα; Το παιχνίδι αποκτά ενδιαφέρον. Αν η Μήδεια αποσταθεροποιεί την «τάξη» της «γυναίκας», τότε ο ηθοποιός αυτός (ο Γιώργος Γάλλος), με την ερμηνεία του, αποσταθεροποιεί την τάξη του «άνδρα». Ο ένας γίνεται το «αρνητικό» του άλλου και εκεί, όπως μας έμαθε η ψυχανάλυση, συναντιούνται. Οι οικείες ταξινομήσεις μοιραία υπονομεύονται _ πού τελειώνει το ένα φύλο και πού αρχίζει το άλλο;


Η παράμετρος αυτή της παράστασης είναι σημαντική, όχι όμως η μόνη καθοριστική. Στο κάτω κάτω «ξεχνάμε τα φύλα, όταν μας συνεπαίρνει το συναίσθημα» λέει ο Ολιβιέ Πυ για τον Άμλετ που παρουσιάζει φέτος στην Αβινιόν αποκλειστικά με άνδρες (ερασιτέχνες) ηθοποιούς.

Στην παράσταση του Δημήτρη Καραντζά, μας συνεπαίρνει η ένθερμη λιτότητα των ερμηνειών και η όμορφη αισθητική του συνόλου. Οι τρεις ηθοποιοί, άλλωστε, δεν ενσαρκώνουν αλλά αφηγούνται την ιστορία της βάρβαρης πριγκίπισσας από την Κολχίδα: πότε ως μάρτυρες ενός φοβερού γεγονότος που ανήκει στο παρελθόν και πότε ως «ρόλοι» που αναπαριστούν την ιστορία που έγραψε ο Ευριπίδης, σαγηνευτικά μεταφρασμένη από τον Μίνωα Βολανάκη. «Την ακούς; Την είδα! Δεν άκουσα να το ιστορούν, την είδα με τα μάτια μου!» είναι οι πρώτες φράσεις που εκστομίζουν ως εμπλεκόμενοι σχολιαστές, μια διάσταση στην οποία επιστρέφουν ανά διαστήματα, χρησιμοποιώντας επιπρόσθετα κείμενα για να πετύχουν το στόχο τους: πότε από το σενάριο του Παζολίνι, πότε από τη Μήδεια του Ανούιγ και πότε από το Μήδειας υλικό του Χάινερ Μύλερ.


Ντυμένοι πανομοιότυπα, με μαύρα κοστούμια, λευκά υποκάμισα και γραβάτες, φιγούρες διαχρονικής κομψότητας που προσπαθούν διαρκώς να ισορροπήσουν πάνω σε έναν συμπαγή φλοιό από κοκκαλωμένους κορσέδες – η «ρημαγμένη όχθη» του Μύλερ;– οι τρεις ηθοποιοί συνθέτουν μια εξαιρετικά εναρμονισμένη τριάδα, είτε λειτουργούν ως σύνολο είτε ο καθένας χωριστά. Φλογερός και ταυτόχρονα εγκρατής, ο Γιώργος Γάλλος, σπινθηροβόλος, ευέλικτος, ευθύβολος και ενίοτε αστείος ο Χρήστος Λούλης (Κρέων, Ιάσων, Παιδαγωγός, Αιγέας), απόλυτα δοσμένος και δοτικός ο Μιχάλης Σαράντης, Χορός κι αργότερα Αγγελιοφόρος, ο άνθρωπος που συγκλονίζεται από τα όσα ανείπωτα συνέβησαν.

«Μήδεια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά: Μια προσωπική ανάγνωση, μικρής αλλά ουσιαστικής κλίμακας Facebook Twitter
Ντυμένοι πανομοιότυπα, με μαύρα κοστούμια, λευκά υποκάμισα και γραβάτες, φιγούρες διαχρονικής κομψότητας που προσπαθούν διαρκώς να ισορροπήσουν πάνω σε έναν συμπαγή φλοιό από κοκκαλωμένους κορσέδες οι τρεις ηθοποιοί συνθέτουν μια εξαιρετικά εναρμονισμένη τριάδα. Φωτο: Μαριλένα Σταφυλίδου


Κι εκεί που η απειλή της μονοτονίας απειλεί προς στιγμήν να αναδυθεί, έρχεται η σκηνογραφική έκπληξη και κερδίζει τον θαυμασμό μας (εξαιρετική η δουλειά της Ελένης Μανωλοπούλου): το ξέσκισμα του σκηνικού «δαπέδου» αποκαλύπτει σταδιακά τον «ήλιο» επί της γης. Μέσα στο σκοτάδι απομένει μόνο ένας φωτεινός κύκλος να ρουφάει τα λόγια και τα βλέμματα, σαν «ανάποδη» μαύρη τρύπα, εφόσον τώρα πια η Μήδεια μόνο προς τα κάτω μπορεί να ανυψωθεί με το ανύπαρκτο άρμα της.


Προκαλεί δέος αυτή η «Μήδεια»; Όχι, αλλά είναι τρυφερή και μελαγχολική. Είναι ένα ίχνος που απέμεινε στο πέρασμα του χρόνου. Μια αντανάκλαση και μια ανάμνηση. «Πεθαίνουν τα πανάρχαια παραμύθια» λέει ο Χορός του Ευριπίδη και ίσως να μην πεθαίνουν ακριβώς αλλά να μεταμορφώνονται μέσα από την οπτική ενός νέου σκηνοθέτη και των συνεργατών του., μια ολοκληρωμένη πρόταση-πείραμα που ταίριαξε άψογα στον χώρο της Μικρής Επιδαύρου.

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Θέατρο / Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Τα «Κακά σκηνικά» είναι «μια κωμική κόλαση» αφιερωμένη στη ζοφερή ελληνική πραγματικότητα, μια απόδραση από τα χάλια της χώρας, του θεάτρου, του παγκόσμιου γεωπολιτικού γίγνεσθαι, ένα ξόρκι στην κατάθλιψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χρήστος Παπαδόπουλος: «Κάθε μορφή τέχνης χρειάζεται το εσωτερικό βάθος»

Θέατρο / Χρήστος Παπαδόπουλος: «Mε αφορά πολύ το "μαζί"»

Το «τρομερό παιδί» από τη Νεμέα που συμπληρώνει φέτος δέκα χρόνια στη χορογραφία ανοίγει το φετινό 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με τους Dance On Ensemble και το «Mellowing», μια παράσταση για τη χάρη και το σθένος της ωριμότητας.  
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κάνεις χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη σου ανάγκη

Χορός / «Κάνουμε χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη μας ανάγκη»

Με αφορμή την παράσταση EPILOGUE, ο διευθυντής σπουδών της σχολής της Λυρικής Σκηνής Γιώργος Μάτσκαρης και έξι χορευτές/χορεύτριες μιλούν για το δύσκολο στοίχημα τού να ασχολείται κανείς με τον χορό στην Ελλάδα σήμερα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαρία Κωνσταντάρου: «Ερωτεύτηκα αληθινά στα 58»

Οι Αθηναίοι / Μαρία Κωνσταντάρου: «Δεν παίζω πια γιατί δεν υπάρχουν ρόλοι για την ηλικία μου»

Μεγάλωσε χωρίς τη μάνα της, φώναζε «μαμά» μια θεία της, θυμάται ακόμα τις παιδικές της βόλτες στον βασιλικό κήπο. Όταν είπε πως θέλει να γίνει ηθοποιός, ο πατέρας της είπε «θα σε σφάξω». Η αγαπημένη ηθοποιός που έπαιξε σε μερικές από τις σημαντικότερες θεατρικές παραστάσεις αλλά και ταινίες της εποχής της είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Γιάννος Περλέγκας ανεβάζει τον «Κατσούρμπο» του Χορτάτση

Θέατρο / Γιάννος Περλέγκας: «Ο Κατσούρμπος μας είναι μια απόπειρα να γίνουμε πιο αθώοι»

Ο Γιάννος Περλέγκας σκηνοθετεί το έργο του Χορτάτση στο πλαίσιο του στο πλαίσιο του Κύκλου Ρίζες του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον συναντήσαμε στις πρόβες όπου μας μίλησε για την αξία του Κρητικού συγγραφέα και του έργου του και την ανάγκη για περισσότερη λαϊκότητα στο θέατρο. Κάτι που φιλοδοξεί να μας δώσει με αυτό το ανέβασμα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασίλης Παπαβασιλείου

Απώλειες / Βασίλης Παπαβασιλείου (1949-2025): Ένας σπουδαίος διανοητής του ελληνικού θεάτρου

«Αυτό, λοιπόν, το οφείλω στο θέατρο: τη σωτηρία από την κακομοιριά μου»: Ο σκηνοθέτης, μεταφραστής, ηθοποιός και δάσκαλος Βασίλης Παπαβασιλείου πέθανε σε ηλικία 76 ετών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ