ΦΩΤΙΕΣ ΤΩΡΑ

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Είναι ανεξάντλητη η φαντασία και το ιδιότυπο χιούμορ του Ροτ, που ερωτοτροπεί με τη φάρσα και υπονομεύει κάθε ψευδαίσθηση μονιμότητας και σοβαροφάνειας της τέχνης.
0

Όταν την κατηγορούσαν ότι τα κείμενά της είναι γεμάτα επαναλήψεις, εκείνη δεν κουραζόταν να τους εξηγεί _ σε κείνους, τους επικριτές της _ ότι δεν υφίσταται επανάληψη από τη στιγμή που ποικίλλει η έμφαση. Τη διαφορά αυτή την κατάλαβε η ίδια από πολύ μικρή ηλικία, όταν ζούσε με τις θείες της, οι οποίες συχνά έλεγαν τα ίδια πράγματα, αλλά πάντα με διαφορετικό τρόπο. «Δεν υπάρχει επανάληψη. Mόνο επιμονή», ήταν ένα από τα μαθήματα που δίδαξε στους συγγραφείς του εικοστού αιώνα η Γερτρούδη Στάιν, αμερικανίδα που έκανε το Παρίσι δεύτερη πατρίδα της και τον πειραματισμό στη γραφή πρωταρχική αποστολή της.

Η νουβέλα «Murmel Murmel» του Ντίτερ Ροτ, που κυκλοφόρησε το 1974, οδηγεί την έννοια της επανάληψης στα άκρα. Στις 178 σελίδες του βιβλίου αναπαράγεται ασταμάτητα η ίδια λέξη: murmel. Εμμονικό και αυτάρεσκο παιχνίδι; Άσκηση σημειολογίας; Σαρκαστικό σχόλιο στην απουσία νοήματος; Η λέξη «murmel» στα γερμανικά σημαίνει «βώλος», ενώ ως ρήμα, «murmeln», σημαίνει «μουρμουρίζω». Όταν το κάνω αυτό, όταν δηλαδή μουρμουρίζω, οι λέξεις καθίστανται αδιευκρίνιστες, μοιάζουν όλες ίδιες, χάνουν το νόημά τους, μετατρέπονται σε ήχο, συχνά ενοχλητικό για τους άλλους που προσπαθούν αλλά αδυνατούν να κατανοήσουν τον ήχο αυτό. Ο Ροτ, δαιμόνιος και ανατρεπτικός καλλιτέχνης της δεκαετίας του εξήντα και του εβδομήντα, πειραματίστηκε εντατικά με το βιβλίο ως έργο τέχνης που αιφνιδιάζει τις προσδοκίες του αναγνώστη-θεατή, ενώ διακρίθηκε για τη δημιουργία έργων από φθαρτά ή φαγώσιμα υλικά – ένα πορτρέτο του καλλιτέχνη από σοκολάτα και σπόρους για πουλιά, ή ένα κουνέλι από περιττώματα, εικόνες από τυρί κ.ο.κ. Σε μια έκθεσή του, τα έργα που παρουσιάστηκαν ήταν κέικ σε σχήμα μοτοσυκλετιστή: τα περισσότερα κατέληξαν στο στομάχι των επισκεπτών.

Άνθρωποι με επιτηδευμένη σίξτις εμφάνιση, κακόγουστες περούκες και γκροτέσκο μακιγιάζ που τους καθιστά οικείους και ταυτόχρονα αποκρουστικούς, σαν να ταξίδεψαν από το παρελθόν αλλά στην πορεία απέκτησαν μια κέρινη πατίνα α λα Mαντάμ Τυσώ.

Είναι ανεξάντλητη η φαντασία και το ιδιότυπο χιούμορ του Ροτ, που ερωτοτροπεί με τη φάρσα και υπονομεύει κάθε ψευδαίσθηση μονιμότητας και σοβαροφάνειας της τέχνης.

Η εκλεκτική συγγένεια του ελβετού εικαστικού με τον Χέρμπερτ Φριτς – καταξιωμένο ηθοποιό της Φόλκσμπύνε που τα τελευταία χρόνια διαπρέπει ως σκηνοθέτης μαύρων κωμωδιών – αναδύεται ιδιαίτερα ζωηρή και απολαυστική στην παράσταση που είδαμε το περασμένο Σάββατο στο Ολύμπια, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Σα σκυτάλη που περνάει από στόμα σε στόμα ή σαν μικρόβιο που μεταδίδει κωμική μανία η λέξη «murmel» ειπώθηκε θριαμβευτικά σε όλους τους τόνους και με όλους τους τονισμούς, μέσα σε μία αλυσίδα σπαρταριστών επεισοδίων, που αψηφούν κάθε απαίτηση της λογικής.

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Σα σκυτάλη που περνάει από στόμα σε στόμα ή σαν μικρόβιο που μεταδίδει κωμική μανία η λέξη «murmel» ειπώθηκε θριαμβευτικά σε όλους τους τόνους και με όλους τους τονισμούς, μέσα σε μία αλυσίδα σπαρταριστών επεισοδίων, που αψηφούν κάθε απαίτηση της λογικής.

Mια λέξη είναι μια λέξη επειδή διαφέρει από τις άλλες λέξεις, υποστηρίζουν οι στρουκτουραλιστές γλωσσολόγοι. Αν αφαιρέσεις αυτή τη διαφορά, αν όλες οι λέξεις γίνουν ίδιες, τότε τι συμβαίνει; Mάλλον επέρχεται η παράνοια: ο άνθρωπος δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα, αγχώνεται, αισθάνεται εγκλωβισμένος, εκτροχιάζεται. Οι «τοίχοι» του σκηνικού αρχίζουν να αυξομειώνονται. Απειλούν να συνθλίψουν τα έντεκα μέλη του θιάσου που οπισθοχωρούν σα τρομαγμένα ποντικάκια, επαναλαμβανοντας μηχανικά τη λέξη «murmel» και χτυπώντας τα πόδια τους για να ξορκίσουν, με αυτή την πρωτόγονη τελετουργία, τον αόρατο εχθρό. Λίγο αργότερα, ένας άνδρας με το πρόσωπο κολλημένο στο πάτωμα σα να πρόκειται να το δαγκώσει αρχίζει να ουρλιάζει «murmel!», ενώ οι υπόλοιποι τον κοιτούν με περιέργεια. Η λέξη «τρώγεται» σιγά σιγά, μικραίνει, ο άνδρας την καταπίνει και «πνίγεται».

Άλλες παλι φορές, το murmel αποκτά ερεθιστικές ιδιότητες, γίνεται μια λέξη-κλειδί που απελευθερώνει τα σεξουαλικά ένστικτα. Στο άκουσμά της, πετάγονται, γελούν, και μετά αρχίζουν να γδύνονται και να τρίβονται μεταξύ τους. Σε άλλη σκηνή, πέφτει το παντελόνι ενός άνδρα ο οποίος επιδίδεται σε θωπεία των γεννητικών οργάνων του και ρωτά με νόημα ανασηκώνοντας τα φρύδια: «Murmel;».


Όλα αυτά φανταστείτε να τα εκτελούν άνθρωποι με επιτηδευμένη σίξτις εμφάνιση, κακόγουστες περούκες και γκροτέσκο μακιγιάζ που τους καθιστά οικείους και ταυτόχρονα αποκρουστικούς, σαν να ταξίδεψαν από το παρελθόν αλλά στην πορεία απέκτησαν μια κέρινη πατίνα α λα Mαντάμ Τυσώ.

Η ροή της κίνησης είναι ασταμάτητη, η ζωντανή μουσική σπινθηροβόλα, το ένα επεισόδιο μπλέκεται αβίαστα με το επόμενο, και μόνο όταν ολοκληρωθεί η πρώτη και βασική ενότητα οι ηθοποιοί σταματούν για να αλλάξουν κοστούμια –τους βλέπουμε σα μαύρες σκιές πίσω από ένα «κίτρινο» παραβάν. Η αίσθηση που δημιουργεί το θέαμα του Φριτς είναι πραγματικά αλλόκοτη: ένα ψυχεδελικό όνειρο με άσχημη τριχοφυία, ένα burlesque σύμπαν, όπου συναντούνται το παράλογο του Ιονέσκο και οι Ronettes σε drag εκδοχή, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούνται όλα τα κλασικά κινησιολογικά μοτίβα της φάρσας: το πέσιμο από την άκρη της σκηνής, οι ξαφνικές είσοδοι και έξοδοι των ηθοποιών, τα χαστούκια, τα σεξουαλικά παιχνίδια κ.ο.κ.

Mπορεί να μην αποδεικνύονται όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας εξίσου δυνατοί – αμήχανο στάθηκε το μέρος με τους «χορευτές», αλλά και με τους «οργανοπαίκτες»– , σίγουρα όμως, μπορεί να πει κανείς πως η συνθήκη της «μίας και μοναδικής λέξης» γέννησε έναν παράξενο και ευρηματικό κόσμο με ιδιαίτερο χαρακτήρα και στυλ, από αυτούς που δεν συναντούμε συχνά στο θέατρο.

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Η ροή της κίνησης είναι ασταμάτητη, η ζωντανή μουσική σπινθηροβόλα, το ένα επεισόδιο μπλέκεται αβίαστα με το επόμενο, και μόνο όταν ολοκληρωθεί η πρώτη και βασική ενότητα οι ηθοποιοί σταματούν για να αλλάξουν κοστούμια
Θέατρο
0

ΦΩΤΙΕΣ ΤΩΡΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπομπ Γουίλσον

Απώλειες / Μπομπ Γουίλσον (1941-2025): Το προκλητικό του σύμπαν ήταν ένα και μοναδικό

Μεγάλωσε σε μια κοινότητα όπου το θέατρο θεωρούνταν ανήθικο. Κι όμως, με το ριζοσπαστικό του έργο σφράγισε τη σύγχρονη τέχνη του 20ού αιώνα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Υποκλίθηκε πολλές φορές στο αθηναϊκό κοινό – και εκείνο, κάθε φορά, του ανταπέδιδε την τιμή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Θέατρο / H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Ο «Οιδίποδας» του Γιάννη Χουβαρδά συνενώνει τον «Τύραννο» και τον «Επί Κολωνώ» σε μια παράσταση, παίρνοντας τη μορφή μιας πυρετώδους ανασκαφής στο πεδίο του ασυνείδητου - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Θέατρο / Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός προσπαθεί να παραμείνει συγκεντρωμένη μέχρι την κάθοδό της στο αργολικό θέατρο. Παρ’ όλα αυτά, βρήκε τον χρόνο να μας μιλήσει για τους γυναικείους ρόλους που τη συνδέουν με την Ελλάδα και για τη σημασία της σιωπής.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν: από το «La Distance» του Ροντρίγκες έως τη μεγάλη επιτυχία του Μπανούσι

Θέατρο / Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν

Οι θερμές κριτικές της «Liberation» και της «Le Monde» για το «ΜΑΜΙ» του Μπανούσι σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση είναι απλώς μια λεπτομέρεια μέσα στις απανωτές εκπλήξεις που έκρυβε το πιο γνωστό θεατρικό φεστιβάλ στον κόσμο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Κωνσταντίνος Ζωγράφος: Ο «Ορέστης» του Τερζόπουλου

Θέατρο / Κωνσταντίνος Ζωγράφος: «Ο Τερζόπουλος σου βγάζει τον καλύτερό σου εαυτό»

Ο νεαρός ηθοποιός που πέρυσι ενσάρκωσε τον Πυλάδη επιστρέφει φέτος ως Ορέστης. Με μια ήδη πλούσια διαδρομή στο θέατρο δίπλα σε σημαντικούς δημιουργούς, ετοιμάζει ένα νέο έργο εμπνευσμένο από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

The Review / «Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

Με αφορμή την παράσταση γι’ αυτόν τον αυθεντικό δημιουργό που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μεσουρανούσε, ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου σχολιάζουν τον αντίκτυπό του στο κοινό σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ