Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
0

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Σα σκυτάλη που περνάει από στόμα σε στόμα ή σαν μικρόβιο που μεταδίδει κωμική μανία η λέξη «murmel» ειπώθηκε θριαμβευτικά σε όλους τους τόνους και με όλους τους τονισμούς, μέσα σε μία αλυσίδα σπαρταριστών επεισοδίων, που αψηφούν κάθε απαίτηση της λογικής.

Όταν την κατηγορούσαν ότι τα κείμενά της είναι γεμάτα επαναλήψεις, εκείνη δεν κουραζόταν να τους εξηγεί _ σε κείνους, τους επικριτές της _ ότι δεν υφίσταται επανάληψη από τη στιγμή που ποικίλλει η έμφαση. Τη διαφορά αυτή την κατάλαβε η ίδια από πολύ μικρή ηλικία, όταν ζούσε με τις θείες της, οι οποίες συχνά έλεγαν τα ίδια πράγματα, αλλά πάντα με διαφορετικό τρόπο. «Δεν υπάρχει επανάληψη. Mόνο επιμονή», ήταν ένα από τα μαθήματα που δίδαξε στους συγγραφείς του εικοστού αιώνα η Γερτρούδη Στάιν, αμερικανίδα που έκανε το Παρίσι δεύτερη πατρίδα της και τον πειραματισμό στη γραφή πρωταρχική αποστολή της.


Η νουβέλα «Murmel Murmel» του Ντίτερ Ροτ, που κυκλοφόρησε το 1974, οδηγεί την έννοια της επανάληψης στα άκρα. Στις 178 σελίδες του βιβλίου αναπαράγεται ασταμάτητα η ίδια λέξη: murmel. Εμμονικό και αυτάρεσκο παιχνίδι; Άσκηση σημειολογίας; Σαρκαστικό σχόλιο στην απουσία νοήματος; Η λέξη «murmel» στα γερμανικά σημαίνει «βώλος», ενώ ως ρήμα, «murmeln», σημαίνει «μουρμουρίζω». Όταν το κάνω αυτό, όταν δηλαδή μουρμουρίζω, οι λέξεις καθίστανται αδιευκρίνιστες, μοιάζουν όλες ίδιες, χάνουν το νόημά τους, μετατρέπονται σε ήχο, συχνά ενοχλητικό για τους άλλους που προσπαθούν αλλά αδυνατούν να κατανοήσουν τον ήχο αυτό. Ο Ροτ, δαιμόνιος και ανατρεπτικός καλλιτέχνης της δεκαετίας του εξήντα και του εβδομήντα, πειραματίστηκε εντατικά με το βιβλίο ως έργο τέχνης που αιφνιδιάζει τις προσδοκίες του αναγνώστη-θεατή, ενώ διακρίθηκε για τη δημιουργία έργων από φθαρτά ή φαγώσιμα υλικά – ένα πορτρέτο του καλλιτέχνη από σοκολάτα και σπόρους για πουλιά, ή ένα κουνέλι από περιττώματα, εικόνες από τυρί κ.ο.κ. Σε μια έκθεσή του, τα έργα που παρουσιάστηκαν ήταν κέικ σε σχήμα μοτοσυκλετιστή: τα περισσότερα κατέληξαν στο στομάχι των επισκεπτών.

Άνθρωποι με επιτηδευμένη σίξτις εμφάνιση, κακόγουστες περούκες και γκροτέσκο μακιγιάζ που τους καθιστά οικείους και ταυτόχρονα αποκρουστικούς, σαν να ταξίδεψαν από το παρελθόν αλλά στην πορεία απέκτησαν μια κέρινη πατίνα α λα Mαντάμ Τυσώ.


Είναι ανεξάντλητη η φαντασία και το ιδιότυπο χιούμορ του Ροτ, που ερωτοτροπεί με τη φάρσα και υπονομεύει κάθε ψευδαίσθηση μονιμότητας και σοβαροφάνειας της τέχνης.


Η εκλεκτική συγγένεια του ελβετού εικαστικού με τον Χέρμπερτ Φριτς – καταξιωμένο ηθοποιό της Φόλκσμπύνε που τα τελευταία χρόνια διαπρέπει ως σκηνοθέτης μαύρων κωμωδιών – αναδύεται ιδιαίτερα ζωηρή και απολαυστική στην παράσταση που είδαμε το περασμένο Σάββατο στο Ολύμπια, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.


Σα σκυτάλη που περνάει από στόμα σε στόμα ή σαν μικρόβιο που μεταδίδει κωμική μανία η λέξη «murmel» ειπώθηκε θριαμβευτικά σε όλους τους τόνους και με όλους τους τονισμούς, μέσα σε μία αλυσίδα σπαρταριστών επεισοδίων, που αψηφούν κάθε απαίτηση της λογικής.

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Η ροή της κίνησης είναι ασταμάτητη, η ζωντανή μουσική σπινθηροβόλα, το ένα επεισόδιο μπλέκεται αβίαστα με το επόμενο, και μόνο όταν ολοκληρωθεί η πρώτη και βασική ενότητα οι ηθοποιοί σταματούν για να αλλάξουν κοστούμια

Mια λέξη είναι μια λέξη επειδή διαφέρει από τις άλλες λέξεις, υποστηρίζουν οι στρουκτουραλιστές γλωσσολόγοι. Αν αφαιρέσεις αυτή τη διαφορά, αν όλες οι λέξεις γίνουν ίδιες, τότε τι συμβαίνει; Mάλλον επέρχεται η παράνοια: ο άνθρωπος δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα, αγχώνεται, αισθάνεται εγκλωβισμένος, εκτροχιάζεται. Οι «τοίχοι» του σκηνικού αρχίζουν να αυξομειώνονται. Απειλούν να συνθλίψουν τα έντεκα μέλη του θιάσου που οπισθοχωρούν σα τρομαγμένα ποντικάκια, επαναλαμβανοντας μηχανικά τη λέξη «murmel» και χτυπώντας τα πόδια τους για να ξορκίσουν, με αυτή την πρωτόγονη τελετουργία, τον αόρατο εχθρό. Λίγο αργότερα, ένας άνδρας με το πρόσωπο κολλημένο στο πάτωμα σα να πρόκειται να το δαγκώσει αρχίζει να ουρλιάζει «murmel!», ενώ οι υπόλοιποι τον κοιτούν με περιέργεια. Η λέξη «τρώγεται» σιγά σιγά, μικραίνει, ο άνδρας την καταπίνει και «πνίγεται».

Άλλες παλι φορές, το murmel αποκτά ερεθιστικές ιδιότητες, γίνεται μια λέξη-κλειδί που απελευθερώνει τα σεξουαλικά ένστικτα. Στο άκουσμά της, πετάγονται, γελούν, και μετά αρχίζουν να γδύνονται και να τρίβονται μεταξύ τους. Σε άλλη σκηνή, πέφτει το παντελόνι ενός άνδρα ο οποίος επιδίδεται σε θωπεία των γεννητικών οργάνων του και ρωτά με νόημα ανασηκώνοντας τα φρύδια: «Murmel;».


Όλα αυτά φανταστείτε να τα εκτελούν άνθρωποι με επιτηδευμένη σίξτις εμφάνιση, κακόγουστες περούκες και γκροτέσκο μακιγιάζ που τους καθιστά οικείους και ταυτόχρονα αποκρουστικούς, σαν να ταξίδεψαν από το παρελθόν αλλά στην πορεία απέκτησαν μια κέρινη πατίνα α λα Mαντάμ Τυσώ.


Η ροή της κίνησης είναι ασταμάτητη, η ζωντανή μουσική σπινθηροβόλα, το ένα επεισόδιο μπλέκεται αβίαστα με το επόμενο, και μόνο όταν ολοκληρωθεί η πρώτη και βασική ενότητα οι ηθοποιοί σταματούν για να αλλάξουν κοστούμια –τους βλέπουμε σα μαύρες σκιές πίσω από ένα «κίτρινο» παραβάν. Η αίσθηση που δημιουργεί το θέαμα του Φριτς είναι πραγματικά αλλόκοτη: ένα ψυχεδελικό όνειρο με άσχημη τριχοφυία, ένα burlesque σύμπαν, όπου συναντούνται το παράλογο του Ιονέσκο και οι Ronettes σε drag εκδοχή, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούνται όλα τα κλασικά κινησιολογικά μοτίβα της φάρσας: το πέσιμο από την άκρη της σκηνής, οι ξαφνικές είσοδοι και έξοδοι των ηθοποιών, τα χαστούκια, τα σεξουαλικά παιχνίδια κ.ο.κ.


Mπορεί να μην αποδεικνύονται όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας εξίσου δυνατοί – αμήχανο στάθηκε το μέρος με τους «χορευτές», αλλά και με τους «οργανοπαίκτες»– , σίγουρα όμως, μπορεί να πει κανείς πως η συνθήκη της «μίας και μοναδικής λέξης» γέννησε έναν παράξενο και ευρηματικό κόσμο με ιδιαίτερο χαρακτήρα και στυλ, από αυτούς που δεν συναντούμε συχνά στο θέατρο.

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Είναι ανεξάντλητη η φαντασία και το ιδιότυπο χιούμορ του Ροτ, που ερωτοτροπεί με τη φάρσα και υπονομεύει κάθε ψευδαίσθηση μονιμότητας και σοβαροφάνειας της τέχνης.

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Έλληνες σκηνοθέτες στην Πειραιώς 260

Θέατρο / 5 ελληνικές παραστάσεις που θα δούμε το καλοκαίρι στην Πειραιώς 260

Οι Έλληνες σκηνοθέτες, νέοι και καθιερωμένοι, στο πλούσιο πρόγραμμα της Πειραιώς 260 συνδυάζουν το κλασικό με το ασυνήθιστο, σε παραστάσεις που περιλαμβάνουν πολυαναμενόμενες επαναλήψεις, τραγωδία, όπερα και ποιητικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σύγχρονος χορός στην Πειραιώς 260

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / Σύγχρονος χορός στην Πειραιώς 260

H Πειραιώς 260 παίρνει φωτιά με όλες τις εκφάνσεις του σύγχρονου χορού, από χιπ-χοπ και street dance μέχρι πειραματικές χορογραφίες με έντονο ρυθμό και corps de ballet, που τονίζει τη δύναμη της διαφορετικότητας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαντάμα Μπατερφλάι: Σεξισμός, βία και η λατρεία του χρήματος στην ανάγνωση του Ολιβιέ Πι στο Ηρώδειο

Θέατρο / Μαντάμα Μπατερφλάι: Σεξισμός, βία και η λατρεία του χρήματος στην ανάγνωση του Ολιβιέ Πι στο Ηρώδειο

Ο διάσημος σκηνοθέτης και επί σειρά ετών διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν, Ολιβιέ Πι, έρχεται στο Ηρώδειο με τη σκηνοθεσία της εμβληματικής όπερας του Πουτσίνι.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια νύχτα στην Επίδαυρο» σε κείμενα Λένας Κιτσοπούλου-Γιάννη Αστερή και σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου στο Εθνικό Θέατρο-REX

Κριτική Θεάτρου / «Μια νύχτα στην Επίδαυρο»: Κριτική για τη μετα-θεατρική επιθεώρηση του Νίκου Καραθάνου

Η παράσταση δεν έχει να παρουσιάσει κάποιο σκηνοθετικό ή άλλο επίτευγμα, όμως πρόκειται για μια τρυφερή επιστολή αγάπης από τους ανθρώπους που κάνουν θέατρο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
8 παραστάσεις διεθνών δημιουργών που θα δούμε στην Πειραιώς 260 και στο Ηρώδειο

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 παραστάσεις διεθνών δημιουργών που θα δούμε στην Πειραιώς 260 και στο Ηρώδειο

Οι παραστάσεις από το εξωτερικό στην Πειραιώς 260, μια παράσταση από την Κύπρο και μια ακόμα στο Ηρώδειο φιλοδοξούν να κερδίσουν το κοινό και να το φέρουν σε επαφή με ρεύματα τάσεις και ιδέες από όλο τον πλανήτη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
grape: 14 ελληνικές παραστάσεις θεάτρου και χορού φιλοδοξούν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / grape: 14 ελληνικές παραστάσεις θεάτρου και χορού φιλοδοξούν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό

Οι ελληνικές παραστάσεις που θα δουν οι ξένοι curators στην πλατφόρμα που εγκαινιάζεται για πρώτη φορά στην ιστορία του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Ευαγγελάτου

Θέατρο / Κατερίνα Ευαγγελάτου: «Δίνω τον καλύτερο μου εαυτό για την καλλιτεχνική κοινότητα, με τρομερή αυταπάρνηση»

Η σκηνοθέτις και καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου κάνει έναν απολογισμό της πρώτης τριετίας της θητείας της, απαντά στην κακόβουλη κριτική και αποκαλύπτει τι θα δούμε στον «Ιππόλυτο» που ετοιμάζει για την Επίδαυρο.
ΝΙΚΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΑ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

THE GOOD LIFO ΔΗΜΟΦΙΛΗ