Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Είναι ανεξάντλητη η φαντασία και το ιδιότυπο χιούμορ του Ροτ, που ερωτοτροπεί με τη φάρσα και υπονομεύει κάθε ψευδαίσθηση μονιμότητας και σοβαροφάνειας της τέχνης.
0

Όταν την κατηγορούσαν ότι τα κείμενά της είναι γεμάτα επαναλήψεις, εκείνη δεν κουραζόταν να τους εξηγεί _ σε κείνους, τους επικριτές της _ ότι δεν υφίσταται επανάληψη από τη στιγμή που ποικίλλει η έμφαση. Τη διαφορά αυτή την κατάλαβε η ίδια από πολύ μικρή ηλικία, όταν ζούσε με τις θείες της, οι οποίες συχνά έλεγαν τα ίδια πράγματα, αλλά πάντα με διαφορετικό τρόπο. «Δεν υπάρχει επανάληψη. Mόνο επιμονή», ήταν ένα από τα μαθήματα που δίδαξε στους συγγραφείς του εικοστού αιώνα η Γερτρούδη Στάιν, αμερικανίδα που έκανε το Παρίσι δεύτερη πατρίδα της και τον πειραματισμό στη γραφή πρωταρχική αποστολή της.

Η νουβέλα «Murmel Murmel» του Ντίτερ Ροτ, που κυκλοφόρησε το 1974, οδηγεί την έννοια της επανάληψης στα άκρα. Στις 178 σελίδες του βιβλίου αναπαράγεται ασταμάτητα η ίδια λέξη: murmel. Εμμονικό και αυτάρεσκο παιχνίδι; Άσκηση σημειολογίας; Σαρκαστικό σχόλιο στην απουσία νοήματος; Η λέξη «murmel» στα γερμανικά σημαίνει «βώλος», ενώ ως ρήμα, «murmeln», σημαίνει «μουρμουρίζω». Όταν το κάνω αυτό, όταν δηλαδή μουρμουρίζω, οι λέξεις καθίστανται αδιευκρίνιστες, μοιάζουν όλες ίδιες, χάνουν το νόημά τους, μετατρέπονται σε ήχο, συχνά ενοχλητικό για τους άλλους που προσπαθούν αλλά αδυνατούν να κατανοήσουν τον ήχο αυτό. Ο Ροτ, δαιμόνιος και ανατρεπτικός καλλιτέχνης της δεκαετίας του εξήντα και του εβδομήντα, πειραματίστηκε εντατικά με το βιβλίο ως έργο τέχνης που αιφνιδιάζει τις προσδοκίες του αναγνώστη-θεατή, ενώ διακρίθηκε για τη δημιουργία έργων από φθαρτά ή φαγώσιμα υλικά – ένα πορτρέτο του καλλιτέχνη από σοκολάτα και σπόρους για πουλιά, ή ένα κουνέλι από περιττώματα, εικόνες από τυρί κ.ο.κ. Σε μια έκθεσή του, τα έργα που παρουσιάστηκαν ήταν κέικ σε σχήμα μοτοσυκλετιστή: τα περισσότερα κατέληξαν στο στομάχι των επισκεπτών.

Άνθρωποι με επιτηδευμένη σίξτις εμφάνιση, κακόγουστες περούκες και γκροτέσκο μακιγιάζ που τους καθιστά οικείους και ταυτόχρονα αποκρουστικούς, σαν να ταξίδεψαν από το παρελθόν αλλά στην πορεία απέκτησαν μια κέρινη πατίνα α λα Mαντάμ Τυσώ.

Είναι ανεξάντλητη η φαντασία και το ιδιότυπο χιούμορ του Ροτ, που ερωτοτροπεί με τη φάρσα και υπονομεύει κάθε ψευδαίσθηση μονιμότητας και σοβαροφάνειας της τέχνης.

Η εκλεκτική συγγένεια του ελβετού εικαστικού με τον Χέρμπερτ Φριτς – καταξιωμένο ηθοποιό της Φόλκσμπύνε που τα τελευταία χρόνια διαπρέπει ως σκηνοθέτης μαύρων κωμωδιών – αναδύεται ιδιαίτερα ζωηρή και απολαυστική στην παράσταση που είδαμε το περασμένο Σάββατο στο Ολύμπια, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Σα σκυτάλη που περνάει από στόμα σε στόμα ή σαν μικρόβιο που μεταδίδει κωμική μανία η λέξη «murmel» ειπώθηκε θριαμβευτικά σε όλους τους τόνους και με όλους τους τονισμούς, μέσα σε μία αλυσίδα σπαρταριστών επεισοδίων, που αψηφούν κάθε απαίτηση της λογικής.

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Σα σκυτάλη που περνάει από στόμα σε στόμα ή σαν μικρόβιο που μεταδίδει κωμική μανία η λέξη «murmel» ειπώθηκε θριαμβευτικά σε όλους τους τόνους και με όλους τους τονισμούς, μέσα σε μία αλυσίδα σπαρταριστών επεισοδίων, που αψηφούν κάθε απαίτηση της λογικής.

Mια λέξη είναι μια λέξη επειδή διαφέρει από τις άλλες λέξεις, υποστηρίζουν οι στρουκτουραλιστές γλωσσολόγοι. Αν αφαιρέσεις αυτή τη διαφορά, αν όλες οι λέξεις γίνουν ίδιες, τότε τι συμβαίνει; Mάλλον επέρχεται η παράνοια: ο άνθρωπος δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα, αγχώνεται, αισθάνεται εγκλωβισμένος, εκτροχιάζεται. Οι «τοίχοι» του σκηνικού αρχίζουν να αυξομειώνονται. Απειλούν να συνθλίψουν τα έντεκα μέλη του θιάσου που οπισθοχωρούν σα τρομαγμένα ποντικάκια, επαναλαμβανοντας μηχανικά τη λέξη «murmel» και χτυπώντας τα πόδια τους για να ξορκίσουν, με αυτή την πρωτόγονη τελετουργία, τον αόρατο εχθρό. Λίγο αργότερα, ένας άνδρας με το πρόσωπο κολλημένο στο πάτωμα σα να πρόκειται να το δαγκώσει αρχίζει να ουρλιάζει «murmel!», ενώ οι υπόλοιποι τον κοιτούν με περιέργεια. Η λέξη «τρώγεται» σιγά σιγά, μικραίνει, ο άνδρας την καταπίνει και «πνίγεται».

Άλλες παλι φορές, το murmel αποκτά ερεθιστικές ιδιότητες, γίνεται μια λέξη-κλειδί που απελευθερώνει τα σεξουαλικά ένστικτα. Στο άκουσμά της, πετάγονται, γελούν, και μετά αρχίζουν να γδύνονται και να τρίβονται μεταξύ τους. Σε άλλη σκηνή, πέφτει το παντελόνι ενός άνδρα ο οποίος επιδίδεται σε θωπεία των γεννητικών οργάνων του και ρωτά με νόημα ανασηκώνοντας τα φρύδια: «Murmel;».


Όλα αυτά φανταστείτε να τα εκτελούν άνθρωποι με επιτηδευμένη σίξτις εμφάνιση, κακόγουστες περούκες και γκροτέσκο μακιγιάζ που τους καθιστά οικείους και ταυτόχρονα αποκρουστικούς, σαν να ταξίδεψαν από το παρελθόν αλλά στην πορεία απέκτησαν μια κέρινη πατίνα α λα Mαντάμ Τυσώ.

Η ροή της κίνησης είναι ασταμάτητη, η ζωντανή μουσική σπινθηροβόλα, το ένα επεισόδιο μπλέκεται αβίαστα με το επόμενο, και μόνο όταν ολοκληρωθεί η πρώτη και βασική ενότητα οι ηθοποιοί σταματούν για να αλλάξουν κοστούμια –τους βλέπουμε σα μαύρες σκιές πίσω από ένα «κίτρινο» παραβάν. Η αίσθηση που δημιουργεί το θέαμα του Φριτς είναι πραγματικά αλλόκοτη: ένα ψυχεδελικό όνειρο με άσχημη τριχοφυία, ένα burlesque σύμπαν, όπου συναντούνται το παράλογο του Ιονέσκο και οι Ronettes σε drag εκδοχή, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούνται όλα τα κλασικά κινησιολογικά μοτίβα της φάρσας: το πέσιμο από την άκρη της σκηνής, οι ξαφνικές είσοδοι και έξοδοι των ηθοποιών, τα χαστούκια, τα σεξουαλικά παιχνίδια κ.ο.κ.

Mπορεί να μην αποδεικνύονται όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας εξίσου δυνατοί – αμήχανο στάθηκε το μέρος με τους «χορευτές», αλλά και με τους «οργανοπαίκτες»– , σίγουρα όμως, μπορεί να πει κανείς πως η συνθήκη της «μίας και μοναδικής λέξης» γέννησε έναν παράξενο και ευρηματικό κόσμο με ιδιαίτερο χαρακτήρα και στυλ, από αυτούς που δεν συναντούμε συχνά στο θέατρο.

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Η ροή της κίνησης είναι ασταμάτητη, η ζωντανή μουσική σπινθηροβόλα, το ένα επεισόδιο μπλέκεται αβίαστα με το επόμενο, και μόνο όταν ολοκληρωθεί η πρώτη και βασική ενότητα οι ηθοποιοί σταματούν για να αλλάξουν κοστούμια
Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Θέατρο / Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Τα «Κακά σκηνικά» είναι «μια κωμική κόλαση» αφιερωμένη στη ζοφερή ελληνική πραγματικότητα, μια απόδραση από τα χάλια της χώρας, του θεάτρου, του παγκόσμιου γεωπολιτικού γίγνεσθαι, ένα ξόρκι στην κατάθλιψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χρήστος Παπαδόπουλος: «Κάθε μορφή τέχνης χρειάζεται το εσωτερικό βάθος»

Θέατρο / Χρήστος Παπαδόπουλος: «Mε αφορά πολύ το "μαζί"»

Το «τρομερό παιδί» από τη Νεμέα που συμπληρώνει φέτος δέκα χρόνια στη χορογραφία ανοίγει το φετινό 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με τους Dance On Ensemble και το «Mellowing», μια παράσταση για τη χάρη και το σθένος της ωριμότητας.  
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κάνεις χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη σου ανάγκη

Χορός / «Κάνουμε χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη μας ανάγκη»

Με αφορμή την παράσταση EPILOGUE, ο διευθυντής σπουδών της σχολής της Λυρικής Σκηνής Γιώργος Μάτσκαρης και έξι χορευτές/χορεύτριες μιλούν για το δύσκολο στοίχημα τού να ασχολείται κανείς με τον χορό στην Ελλάδα σήμερα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαρία Κωνσταντάρου: «Ερωτεύτηκα αληθινά στα 58»

Οι Αθηναίοι / Μαρία Κωνσταντάρου: «Δεν παίζω πια γιατί δεν υπάρχουν ρόλοι για την ηλικία μου»

Μεγάλωσε χωρίς τη μάνα της, φώναζε «μαμά» μια θεία της, θυμάται ακόμα τις παιδικές της βόλτες στον βασιλικό κήπο. Όταν είπε πως θέλει να γίνει ηθοποιός, ο πατέρας της είπε «θα σε σφάξω». Η αγαπημένη ηθοποιός που έπαιξε σε μερικές από τις σημαντικότερες θεατρικές παραστάσεις αλλά και ταινίες της εποχής της είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Γιάννος Περλέγκας ανεβάζει τον «Κατσούρμπο» του Χορτάτση

Θέατρο / Γιάννος Περλέγκας: «Ο Κατσούρμπος μας είναι μια απόπειρα να γίνουμε πιο αθώοι»

Ο Γιάννος Περλέγκας σκηνοθετεί το έργο του Χορτάτση στο πλαίσιο του στο πλαίσιο του Κύκλου Ρίζες του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον συναντήσαμε στις πρόβες όπου μας μίλησε για την αξία του Κρητικού συγγραφέα και του έργου του και την ανάγκη για περισσότερη λαϊκότητα στο θέατρο. Κάτι που φιλοδοξεί να μας δώσει με αυτό το ανέβασμα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασίλης Παπαβασιλείου

Απώλειες / Βασίλης Παπαβασιλείου (1949-2025): Ένας σπουδαίος διανοητής του ελληνικού θεάτρου

«Αυτό, λοιπόν, το οφείλω στο θέατρο: τη σωτηρία από την κακομοιριά μου»: Ο σκηνοθέτης, μεταφραστής, ηθοποιός και δάσκαλος Βασίλης Παπαβασιλείου πέθανε σε ηλικία 76 ετών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ

Θέατρο / Δημήτρης Γκοτσόπουλος: «Ήμουν ένα αγρίμι που είχε κατέβει από τα βουνά»

Ο ταλαντούχος ηθοποιός φέτος ερμηνεύει τον Νεοπτόλεμο στον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή. Πώς κατάφερε από ένα αγροτικό περιβάλλον να πρωταγωνιστήσει σε μεγάλες τηλεοπτικές επιτυχίες και γιατί πέρασε ένα ολόκληρο καλοκαίρι στην Πολύαιγο, διαβάζοντας «Βάκχες»;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Θέατρο / Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης διασκευάζει φέτος τις τραγωδίες του Οιδίποδα σε ένα ενιαίο έργο και μιλά στη LiFO, για το πώς η μοίρα είναι μια παρεξηγημένη έννοια, ενώ σχολιάζει το αφήγημα περί «καθαρότητας» της Επιδαύρου, καθώς και τις ακραίες αντιδράσεις που έχει δεχθεί από το κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΓΙΑ 28 ΜΑΙΟΥ Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Θέατρο / Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Σαν σήμερα, το 1943, γεννήθηκε η Ελληνίδα σοπράνο που διέπρεψε για μια ολόκληρη δεκαετία στην Ευρώπη και την Αμερική, αλλά κάηκε εξαιτίας μιας σειράς ιδιαίτερα απαιτητικών ρόλων, τους οποίους ερμήνευσε πολύ νωρίς. Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, ένας από τους λίγους στην Ελλάδα που γνωρίζουν σε βάθος την πορεία της, περιγράφει την άνοδο και την πτώση της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Θέατρο / Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Από τους Αγίους Σαράντα της Αλβανίας μέχρι τη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, η ζωή του βραβευμένου ηθοποιού, τραγουδιστή και σεναριογράφου είναι μια διαρκής προσπάθεια συμφιλίωσης με την απώλεια. Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» τον καθόρισε, ενώ ο ρόλος του στο «Brokeback Mountain» τού έσβησε κάθε ομοφοβικό κατάλοιπο. Δηλώνει πως αυτό που τον ενοχλεί βαθιά είναι η αδράνεια απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μιχαήλ Μαρμαρινός: Το έπος μάς έμαθε να αναπνέουμε ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΟΙ ΑΡΚΕΤΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ

Θέατρο / Μιχαήλ Μαρμαρινός: «Από μια κοινωνία της αιδούς, γίναμε μια κοινωνία της ξεδιαντροπιάς»

Με τη νέα του παράσταση, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επιστρέφει στην Οδύσσεια και στον Όμηρο και διερευνά την έννοια της φιλοξενίας. Αναλογίζεται το «απύθμενο θράσος» της εποχής μας, εξηγεί τη στενή σχέση του έπους με το βίωμα και το θαύμα που χάσαμε και παραμένει σχεδόν σιωπηλός για τη νέα του θέση ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ