Μιχάλης Τσαντίλας
Στο σταυροδρόμι ανάμεσα στην Αρετή και την Κακία, ο Leonard Cohen βρήκε τον τρόπο να πάρει και τους δύο δρόμους και να τα ανακατέψει όλα: Θεό, γυναίκες, θρησκείες γενικότερα. Ακόμα γι' αυτά μιλάει, με μια διάθεση για ρύθμιση των παλιών χρεών πια.
Η «παθολογία» του τραγουδοποιού είναι το κοίταγμα στον καθρέφτη. Κι ακριβώς έτσι κατάφερε ο Cohen να γίνει τόσο πιστευτός στους διαχρονικούς διαλόγους του με τον Μεγάλο: επειδή μιλούσε στο είδωλό του. Στο «You want it darker» η αντανάκλασή του παίρνει και πάλι μυριάδες μορφές, αλλά έχει πάντα την ίδια φωνή, τη δική του.
Πώς γίνεται, ρωτάνε, κάποιος στα 82 του να κάνει τον ένα μεγάλο δίσκο μετά τον άλλο; Πείτε τους ότι γίνεται, αν έχεις ζήσει πολλές ζωές: κάποιες κανονικές και κάμποσες από τις άλλες, τις εσωτερικές, εκείνες που περιλαμβάνουν ατέλειωτους τσακωμούς με τον εαυτό.
Άσχετα με το αν τα βρεις ποτέ μαζί του ή όχι.
ΚAFKA
Πριν από μια εβδομάδα, ο David Remnick, αρχισυντάκτης του περιοδικού «The New Yorker», υπέγραψε ένα επικό κείμενο με τίτλο «Leonard Cohen makes it darker». Πίσω απ' όσα λένε οι άνθρωποι που τον έζησαν και κυρίως μέσα από τις κουβέντες του ίδιου του Cohen προκύπτει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, μια βασική συμπεριφορά: «... έχοντας όλες αυτές τις σχέσεις με τις γυναίκες (της ζωής του), χωρίς όμως να μπορεί να δεσμευτεί... και έχοντας αυτήν τη μακροχρόνια σχέση με την καριέρα του, τη μοναδική δέσμευση που στην πραγματικότητα δεν ήθελε ποτέ να έχει».
Ληξιαρχική πράξη ζωής σε ενεστώτα χρόνο λέγεται αυτό. «You want it darker», το βάφτισε φέτος. Δεν ξέρω, αν αποχωρεί με αυτό τον δίσκο. Και δεν είμαι σίγουρη πως έχει νόημα η κριτική στο χρώμα της αυλαίας, όταν τελειώνει το έργο.
Άκης Καπράνος
Στις 13 Ιανουαρίου του 2008, ο 74χρονος Leonard Cohen ανακοινώνει την επιστροφή του στο συναυλιακό σανίδι. Αυτό που δεν ανακοινώθηκε ποτέ, και ο μουσικός Τύπος (που γενικώς τον αγαπά) απέφυγε να υπογραμμίσει, το γνωρίζαμε όλοι: επρόκειτο για λύση ανάγκης. Τα πέντε εκατομμύρια δολάρια που «εξαφανίστηκαν» από τους τραπεζικούς του λογαριασμούς, μετά από τα λογιστικά τεχνάσματα της πρώην μάνατζέρ του Κέλι Λιντς, δεν του είχαν αφήσει πολλές επιλογές. Με τους δύο δίσκους που ακολούθησαν («Old ideas», «Popular problems») αισθανόσουν πως είχες βγει για καφέ μ' έναν από καιρό «χαμένο» φίλο: δεν είχατε και πολλά να πείτε, αλλά ήταν όμορφα που τον άκουσες μετά από τόσα χρόνια. Το «You want it darker» μοιάζει, επιτέλους, να προκύπτει από μια βαθύτερη ανάγκη. Δυστυχώς, αυτή μοιάζει να είναι η ανάγκη του αποχαιρετισμού. Στα 82 του χρόνια πλέον, ο Cohen μπορεί να έχει τελειοποιήσει τον θεολογικό του σαρκασμό, μοιάζει όμως και να απαριθμεί τα περίφημα πέντε στάδια αποδοχής του αναπόφευκτου, από τον θυμό («I'm broken and lame») στην άρνηση («I can't believe the static coming on») και από την κατάθλιψη («I guess I'm just somebody who has given up») στην αποδοχή («Hineni, Hineni - I'm ready my Lord»). Τη διαπραγμάτευση την άφησα απ' έξω. Νομίζω, και ο ίδιος. Άλλωστε, μας το τραγουδά κιόλας: «I wish there was a treaty we could sign». Όσο για εμάς, δεν ξέρω αν το έχουμε αντιληφθεί και πόση σημασία έχει, αλλά πλέον το γρέζι της φωνής του Cohen προκύπτει όχι από τη φθορά του χρόνου, αλλά από το γδάρσιμο που προκαλούν τα λόγια του μέσα μας.
Μαρία Παππά
«Hineni Hineni» τραγουδάει ο Leonard Cohen στο εναρκτήριο ομώνυμο κομμάτι του 14ου άλμπουμ του. Έχει τίτλο «You want it darker» και αρκετοί μιλούν για το κύκνειο άσμα του. «Hineni» στα εβραϊκά σημαίνει «εδώ είμαι» και είναι η απάντηση του Αβραάμ στην έκκληση του Θεού να θυσιάσει τον γιο του Ισαάκ. Στην περίπτωση του Cohen όλο το άλμπουμ έχει να κάνει με την ιδέα του αποχωρισμού και την ετοιμότητα μπροστά στο ενδεχόμενο του θανάτου. Είναι πλέον σε μια κρίσιμη ηλικία, που το σώμα του φαίνεται πως τον προδίδει, σε μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτής της ζωής και της άλλης. Δεν τον ενδιαφέρει τόσο τι κρύβεται στην άλλη ζωή, αλλά περισσότερο στοχάζεται πάνω σε αυτήν που ζει. Το θέμα του είναι σκοτεινό και μερικοί θα πουν ότι είναι κάπως «πεθαμενατζίδικο», όμως πάντα αυτό έλεγαν για το έργο του. Πάντως, αν όντως ισχύει αυτό, είναι από τους πιο αξιοπρεπείς και όμορφους τρόπους για να αποχωρήσει ένας τόσο σπουδαίος δημιουργός.
σχόλια