Ενώ στη Δύση το punk ήταν συνώνυμο με την εφηβική επανάσταση, για όσους ζούσαν στην Τουρκία της δεκαετίας του '70, ακόμη και για τους ακροαριστερούς, ήταν σημάδι της δυτικής παρακμής. Αλλά επειδή το punk, τόσο ως μια νεανική φιλοσοφική απόκλιση όσο και ως αντι-αυταρχικό μουσικό φαινόμενο, έχει διαφορετική σημασία σε κάθε τόπο και κάθε κατάσταση που γεννήθηκε, το punk κύμα που χτύπησε την Τουρκία στη δεκαετία του ΄80 μπορεί να μην έκανε το θόρυβο που έκανε σε άλλες χώρες, αλλά κατάφερε, έστω για λίγο, να ταρακουνήσει τη συντηρητική μουσουλμανική κοινότητα.
Σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 η Τουρκία έζησε την μακρά σύγκρουση του κράτους με την εξωκοινοβουλευτική αριστερά. Το αιματηρό πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980 έθεσε ένα βίαιο τέλος σε αυτήν τη σύγκρουση επιβεβαιώνοντας, για μια ακόμη φορά, τον υπό στρατιωτική κηδεμονία χαρακτήρα του τουρκικού κράτους. Εκατοντάδες συνελήφθησαν, εκτελέστηκαν ή πέθαναν στη φυλακή. Με το πανκ να θεωρείται μέρος μιας αγωνιστικής, επαναστατικής και αντικαθεστωτικής συμπεριφοράς, ήταν επικίνδυνο για την τουρκική νεολαία να συσχετιστεί μαζί του, γιατί και η αστυνομία και η εθνικιστική ακροδεξία αυτόματα μπορούσε να σε στιγματίσει με την ετικέτα του «επικίνδυνου για την κοινωνία άτομο».
Εάν σκεφτεί κανείς ότι μέχρι σήμερα η τουρκική λαϊκή συνείδηση ταυτίζει το punk με το μηδενισμό και την εφηβική εγκληματικότητα, είναι εύκολο να καταλάβει ότι όλοι όσοι τόλμησαν να φορέσουν το μανδύα του punk στην Τουρκία, ήταν είτε γενναίοι είτε άμυαλοι.
Με δεδομένο αυτό το σκηνικό, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι δεν υπήρχαν στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με την μικρή, αλλά ισχυρή παρουσία του punk στην μουσική σκηνή της χώρας μέχρι πρόσφατα. Το βιβλίο «An Interrupted History of Punk and Underground Resources in Turkey 1978-1999» (Εκδόσεις BAS) αναλύει τη σποραδική παρουσία του μουσικού είδους – οπτικά, μουσικά και κοινωνικά – στην Τουρκία.
Με συνεντεύξεις από τοπικά συγκροτήματα και μαρτυρίες των πιο ενεργών μελών της σκηνής, με εκατοντάδες φωτογραφίες και ένα συμπληρωματικό CD, το βιβλίο αυτό είναι το πρώτο του είδους που μιλάει για το punk και τη θέση του στην πολιτιστική ιστορία της Τουρκίας. Εάν σκεφτεί κανείς ότι μέχρι σήμερα η τουρκική λαϊκή συνείδηση ταυτίζει το punk με το μηδενισμό και την εφηβική εγκληματικότητα, είναι εύκολο να καταλάβει ότι όλα αυτά τα παιδιά στις φωτογραφίες, που τόλμησαν να φορέσουν το μανδύα του punk στην Τουρκία, ήταν είτε γενναία είτε άμυαλα.
Το «An Interrupted History of Punk and Underground Resources in Turkey 1978-1999» περιγράφει μια συνταρακτική αλήθεια: πως σε ένα κομμάτι του κόσμου το punk δεν τυποποιήθηκε, δεν εμπορευματοποιήθηκε, δεν διαχωρίστηκε ποτέ από την αρχική του ιδεολογία. Αντίθετα χτύπησε όσο πιο δυνατά μπορούσε τα ήθη και τα έθιμα της κοινότητάς του. Επί είκοσι χρόνια οι μουσικοί και οι underground ήρωες αυτής της μικρής σκηνής διατηρούσαν ενεργούς τους πόρους που έφερναν νέα δυτική μουσική στη χώρα, όμως οι ίδιοι δεν είχαν καν την πολυτέλεια να κυκλοφορήσουν την επαναστατική μουσική τους ελεύθερα. Δεν μπορούσαν όχι μόνο να τραγουδήσουν στα αγγλικά, αλλά δεν έβρισκαν ούτε στούντιο για να ηχογραφήσουν.
Μετά το πραξικόπημα του '80, ο μοναδικός τρόπος για να ακούσει κάποιος στην Τουρκία ένα punk άλμπουμ που είχε κυκλοφορήσει στη Δύση, ήταν να το βρει σε κασέτα. Οι περισσότεροι δίσκοι έφταναν παράνομα στη χώρα μέσω των πιλότων, οι οποίοι πουλούσαν τους δίσκους σε ντόπιους πειρατές, που με τη σειρά τους έγραφαν κασέτες με δύο ή τρία άλμπουμ μαζί. Κάπως έτσι μπορεί να πέρασε η μουσική της δεκαετίας του '80 στην Τουρκία, όμως η ντόπια σκηνή δεν είχε βρει ακόμη τον τρόπο να ηχογραφήσει τη φωνή της.
Η δεκαετία του '90 έφερε αρχικά στο φως το πολιτικά φορτισμένο ήχο των Tampon, ένα πρωτο-φεμινιστικό συγκρότημα, του οποίου η τραγουδίστρια Αsli εξέφραζε ανοιχτά τις ανησυχίες της για την ασφάλεια των γυναικών στους δρόμους, την ελευθερία τους και τον καπιταλισμό. Μέχρι το 2017, οι Tampon δεν κατάφεραν να ηχογραφήσουν σε στούντιο την μουσική που έπαιζαν ζωντανά στη δεκαετία του ΄90. Μαζί με τις Tampon έσκασαν και οι Rashit, που ξεκίνησαν να κυκλοφορούν κασέτες από το 1993 μέχρι που τελικά κατάφεραν το 1999 να βγάλουν επίσημα τον πρώτο δίσκο τους «Telaşa Mahal Yok», το πρώτο τουρκικό punk άλμπουμ που περιείχε εμφανή πολιτικά, αντιρατσιστικά και ανθρωπιστικά μηνύματα.
Όπως μπορεί να καταλάβει ο αναγνώστης μέσα από αυτό το βιβλίο, υπήρξε ένα πολύ δυνατό κύμα μουσικής που χτύπησε κάποιους νέους στην Τουρκία και κατάφερε, με πειρατικά demos ή φωτοτυπημένα fanzines να αλλάξει ριζικά το πλαίσιο της μουσουλμανικής τους κουλτούρας. Η χώρα έζησε την μικρή punk εξέγερσή της άλλοτε με φόβο και άλλοτε με σκεπτικισμό, αλλά πάντα με την ελπίδα ότι όλο αυτό αποτελεί μια πιθανότητα να υπάρξει μια εναλλακτική αστική κουλτούρα στην Τουρκία.
Για τους ανώνυμους ήρωες αυτού του βιβλίου, αυτή η πιθανότητα άνοιξε ένα παράθυρο που τους οδήγησε στο εξωτερικό. Κάποιους άλλους τους οδήγησε σε ένα μαγαζί με χιλιάδες κασέτες και κάποιους τους έφερε να χτυπιούνται μαζί σε μια hardcore συναυλία. Όποια μορφή κι αν πήρε, το μόνο σίγουρο είναι ότι το punk κύμα της Τουρκίας φανέρωσε έναν καινούργιο κόσμο στους μουσουλμάνους.
Το βιβλίο «An Interrupted History of Punk and Underground Resources in Turkey 1978-1999» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις BAS. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
σχόλια