Τρεις επιμελήτριες εκθέσεων ανθολογούν όσα βίωσαν στην εικαστική Αθήνα της τελευταίας δεκαετίας

Τρεις επιμελήτριες εκθέσεων ανθολογούν όσα βίωσαν στην εικαστική Αθήνα της τελευταίας δεκαετίας Facebook Twitter
documenta 14. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LiFO
1

Μαρίνα Φωκίδη

Επιμελήτρια εκθέσεων, κριτικός τέχνης, συγγραφέας και εκδότρια του περιοδικού SOUTH. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και καλλιτεχνική διευθύντρια της Kunsthalle Athena

«Η Kunsthalle Athena ξεκίνησε το 2010, ακριβώς λόγω της κρίσης. Επειδή δεν είχαμε τίποτα, θεωρήσαμε ότι νόμισμά μας θα ήταν η αγάπη κι έτσι βρεθήκαμε με ένα δυνατότερο νόμισμα στα χέρια. Δεν δείχναμε εικονογραφήσεις της κρίσης. Το κτίριο-ερείπιο, όπου βρισκόμασταν, αρκούσε για να το δηλώσει αυτό. Ξεκινήσαμε με την ιδέα ότι θα κάναμε μια έκθεση και τελικά μείναμε εκεί πέντε χρόνια, παρουσιάζοντας μία ή δύο εκθέσεις τον χρόνο και πολλές δράσεις (που ήταν συζητήσεις πολιτικού περιεχομένου).

Για το κλείσιμό της είχαμε κανονίσει να μείνει ανοιχτή επί τρία 24ωρα. Θα επιχειρούσαμε να αφήσουμε στον χώρο όσο το δυνατό περισσότερα ίχνη από τις εκθέσεις που είχαμε κάνει, ως υπόσχεση ότι θα ξανασυναντηθούμε. Το πλάνο αυτό συνέπεσε τυχαία με την επιβολή των capital controls και την παγωμάρα που προκάλεσαν. Πιστεύαμε ότι δεν θα πατούσε κανένας και σκεφτήκαμε να ακυρώσουμε τη διαδικασία. Οι πιο τολμηροί, όμως, αρνήθηκαν κι έτσι, έκπληκτοι, διαπιστώσαμε ότι μέσα σ' εκείνον τον φόβο μαζεύτηκε ο περισσότερος κόσμος που είχαμε ποτέ. Ο χώρος λειτούργησε σαν καταφύγιο όπου γινόταν ένα ξέφρενο πάρτι και μαζί ομιλίες και παρουσιάσεις. Ήταν κάτι σαν ομαδική θεραπεία και αυτό ήταν μια δικαίωση.

Τρεις επιμελήτριες εκθέσεων ανθολογούν όσα βίωσαν στην εικαστική Αθήνα της τελευταίας δεκαετίας Facebook Twitter
Η Kunsthalle Athena ξεκίνησε το 2010, ακριβώς λόγω της κρίσης.

Το SOUTH δημιουργήθηκε ως αντίδραση στη στάση του σκληρού ευρωπαϊκού Βορρά. Ο Νότος έγινε μια κατάσταση του μυαλού που έδινε στίγμα συμπεριφοράς αντισυμβατικό σε σχέση μ' εκείνο της βορειοδυτικής Ευρώπης. Όσο για την documenta 14, θα μπορούσα να πω πάρα πολλά, αλλά θα σταθώ μόνο στο ότι ο Άνταμ Σίμτσικ είχε μια πολύ καλή εικόνα για την οικονομική κρίση που, όπως αποδείχτηκε, μετεξελίχθηκε σε μεταναστευτική. Τη δεκαετία αυτή γεννήθηκε εδώ η τεράστια δυναμική τού να κάνεις ό,τι είναι να κάνεις, χωρίς να έχεις τίποτα. Και κάπως έτσι διαμορφώθηκε η σημερινή πόλη των αντιφάσεων που, ενώ δεν έχει μουσείο σύγχρονης τέχνης, διαθέτει πάνω από 100 εκθεσιακούς χώρους».

Ελπίδα Καραμπά

Θεωρητικός τέχνης, επιμελήτρια εκθέσεων και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

«Το αντικείμενό μου είναι ο δημόσιος χώρος και η δημόσια σφαίρα με τη διευρυμένη έννοιά τους και όχι μ' εκείνην του φυσικού χώρου. Αναγκαστικά, λοιπόν, αγγίζω ζητήματα της επικαιρότητας, η οποία όμως δεν με ενδιαφέρει, επειδή με απασχολούν τα φαινόμενα των καιρών. Ως προς αυτό συμμερίζομαι τον Μπένγιαμιν που λέει ότι ο καλλιτέχνης οφείλει να ασχολείται με αυτά και όχι με την επικαιρότητα ‒ δεν τον ξεχνώ στην πρακτική μου. Το 2014 ίδρυσα την ΠΑΤ, την Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών, ένα υβρίδιο επιμελητικό και εκπαιδευτικό που εστιάζει στο ζήτημα της σύνδεσης τέχνης και γνώσης στο πλαίσιο του "γνωσιακού καπιταλισμού" που είναι η φάση που ζούμε τώρα και έχει ονομαστεί έτσι επειδή, με πολύ οξύ τρόπο πλέον, εκεί όπου διακινείται η γνώση παρευρίσκεται και η εξουσία.


Αυτό βέβαια ίσχυε πάντα, αλλά σήμερα είναι πιο ορατό μέσα από τη λογική των αξιολογήσεων πανεπιστημίων και εκπαιδευτικού προσωπικού, την επαναφορά της έννοιας της αριστείας και τον διαχωρισμό των μαθητών σε ομάδες διαφορετικών ταχυτήτων που αντικατοπτρίζουν τις ταξικές διαφορές. Είναι πράγματα που πλέον συμβαίνουν απροκάλυπτα.

Επίσης, με ενδιέφερε πάντα η φεμινιστική μεθοδολογία σε σχέση με τα κρίσιμα πράγματα. Είναι η βάση όλων των υπολοίπων σπουδών, π.χ. εκείνων της διαφοράς των φύλων ή του queer, της αποικιοκρατικής αντίληψης και γενικότερα όλων αυτών των σπουδών που ανέκυψαν με μεγάλη ένταση την περίοδο που θεωρούμε περίοδο της κρίσης. Έχουν επιστρέψει με τόση οξύτητα ακριβώς επειδή βλέπουμε πάρα πολλές αντιδραστικές δυνάμεις να αναδύονται στην εξουσία (φασίστες, νεοναζί, ορθόδοξους, εθνικιστές κ.λπ.), κουβαλώντας όλο και περισσότερη βία. Η περίπτωση της Ζάκι Ο (Ζακ Κωστόπουλος), για παράδειγμα, ήταν κομβική. Ακούστηκαν στον δημόσιο λόγο πολύ περισσότερα πράγματα για το queer κίνημα και δημιουργήθηκε ένα momentum φοβερό που συσπείρωσε πολύ το κίνημα lgbtq+, όπως συνέβη και με τις γυναικοκτονίες στη Λατινική Αμερική.

Τρεις επιμελήτριες εκθέσεων ανθολογούν όσα βίωσαν στην εικαστική Αθήνα της τελευταίας δεκαετίας Facebook Twitter
Mε την έκθεση «Actopolis», ο πυρήνας των δράσεών μας που οδήγησαν σ' αυτήν ήταν ότι θέλαμε να ασχοληθούμε με τον όρο της διπλωματίας που λέγεται «soft power« και στην ουσία αναφέρεται στην πίεση που ασκεί ένας πολιτιστικός μηχανισμός.


Κατά τα άλλα, σχετικά με την έκθεση "Actopolis", ο πυρήνας των δράσεών μας που οδήγησαν σ' αυτήν ήταν ότι θέλαμε να ασχοληθούμε με τον όρο της διπλωματίας που λέγεται "soft power" και στην ουσία αναφέρεται στην πίεση που ασκεί ένας πολιτιστικός μηχανισμός. Προσπαθούσαμε να σκεφτούμε τι σημαίνει όταν ένα μεγάλο ίδρυμα, σαν το Ινστιτούτο Γκαίτε, που μας χρηματοδοτούσε, καλεί ένα μικρότερο, σαν την ΠΑΤ. Θέλαμε να διερευνήσουμε εάν η ΠΑΤ μπορεί, ως αντίδραση, να ασκήσει κι εκείνη soft power στη soft power του μεγαλύτερου ιδρύματος. Παράλληλα, βέβαια, κατευθυνόμασταν και στο πρώτο επίπεδο των στόχων μας, που ήταν να δώσουμε μια εξήγηση στο γιατί μετατοπίζεται το κέντρο της πόλης στην παραλία της.


Όταν ασχολείσαι με την τέχνη στον δημόσιο χώρο σε συσχετισμό με την οικονομία και την πολιτιστική πολιτική, διαπιστώνεις, κατασκευάζοντας υποκείμενα μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση, ότι αυτό δεν είναι κάτι που ξεπήδησε ξαφνικά ούτε είναι κάτι που το προκάλεσε η δίνη της οικονομικής κρίσης. Για την ακρίβεια, συμβαίνει το αντίστροφο: η κρίση προέκυψε από αυτή την κατασκευή».

Ηλιάνα Φωκιανάκη

Επιμελήτρια εκθέσεων και ιδρύτρια και διευθύντρια του State of Concept, της πρώτης μη κερδοσκοπικής αίθουσας σύγχρονης τέχνης, που ιδρύθηκε το 2013

«Ίσως η πιο αξιοσημείωτη χρονιά της δεκαετίας να ήταν το 2013. Ήταν η τρίτη και ίσως η χειρότερη χρονιά της κρίσης και σαφώς εκείνη του ανθελληνικού κρεσέντο, στα γερμανικά κυρίως έντυπα. Λόγω αυτής της συνθήκης είχαμε συχνές αφίξεις στην Αθήνα ξένων καλλιτεχνών από τη σκηνή της παγκόσμιας διανόησης. Και ήταν η πιο ώριμη φάση της Μπιενάλε της Αθήνας, με την 4η διοργάνωσή της με τίτλο AGORA, που κατ' ουσίαν τοποθετήθηκε απέναντι στο ζήτημα της χρησιμότητας των μπιενάλε.

Μέσω της επιμελητικής πρότασής της αποτέλεσε, επίσης, συλλογική προσπάθεια δεκάδων επιμελητών, κάτι που ελάχιστοι είχαν επιχειρήσει πρωτύτερα σε τέτοια κλίμακα. Επιπλέον, "εργαλειοποίησε" την αρχιτεκτονική της πόλης με τον πιο σημαίνοντα ίσως τρόπο, μετατρέποντας το εμβληματικό κτίριο του Παλιού Χρηματιστηρίου σε εργοστάσιο παραγωγής κοινωνικοπολιτικού λόγου. Η μορφή του θεσμού ως μελισσιού παραγωγής ιδεών τοποθέτησε την Αθήνα στο διεθνές πλαίσιο της διαλεκτικής για την επιμέλεια (ως μια πρόταση για τη σύγχρονη τέχνη που συνδιαλέγεται άμεσα με την κοινωνία, άλλες επιστήμες και τέχνες κ.λπ.). Όλοι νιώσαμε ότι πιθανώς να αποτελέσει αφετηρία για νέα πράγματα.

Τρεις επιμελήτριες εκθέσεων ανθολογούν όσα βίωσαν στην εικαστική Αθήνα της τελευταίας δεκαετίας Facebook Twitter
Το «Εκ Νέου», η έκθεση νέων καλλιτεχνών του ΕΜΣΤ, κατάφερε να νομιμοποιήσει κάποιες εικαστικές πρακτικές καλλιτεχνών που ως τότε έδειχναν σε υπόγεια και underground χώρους.


Θα ξεχωρίσω, επίσης, το "Εκ Νέου", την έκθεση νέων καλλιτεχνών του ΕΜΣΤ, επειδή κατάφερε να νομιμοποιήσει κάποιες εικαστικές πρακτικές καλλιτεχνών που ως τότε έδειχναν σε υπόγεια και underground χώρους, καθώς και καλλιτεχνών που η δουλειά τους υπήρχε σε μη εικαστικό πλαίσιο.


Για να επιστρέψω στο θέμα του ανθελληνικού κρεσέντο, θα πω πως σαφώς δεν αφορούσε μόνο την Ελλάδα αλλά ολόκληρο τον ευρωπαϊκό Νότο. Νομίζω ότι το 2013, με τα PIGS κ.λπ., έγινε ξεκάθαρο το πόσο διαχωρισμένη είναι η Ευρώπη σε Βορρά και Νότο. Θεωρώ ότι αυτό δεν έχει αναλυθεί ακόμα αρκετά μέσα από το εικαστικό και θεωρητικό πλαίσιο της εντόπιας εικαστικής σκηνής. Και ίσως δεν έχουμε καταλάβει την ευθεία γραμμή από το τότε στο σήμερα της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού και του εθνικισμού ‒ ερωτήματα που στο εξωτερικό ο πολιτισμός διερευνά έντονα. Αυτά τα ερωτήματα και αυτές τις θεματικές προσπαθούμε να αναλύσουμε και να εξερευνήσουμε από το 2013 στο State of Concept, θέτοντας τα από την ιδιαιτερότητα του εντόπιου σε συνδιαλλαγή με το πανευρωπαϊκό πλαίσιο».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Εικαστικά
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η ενέργεια και η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης πέταξε τον Πλάτωνα σε ένα escape room για την Μπιενάλε

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο συναρπαστικός εξπρεσιονισμός του Ζορζ Ρουό 

Εικαστικά / Ζορζ Ρουό: Ο μεγάλος λησμονημένος του εξπρεσιονισμού

Ο Γάλλος ζωγράφος και χαράκτης συνδέθηκε με τα κινήματα της μοντέρνας τέχνης στις αρχές του 20ού αιώνα αλλά ξεχάστηκε μετά τον θάνατό του. Μια έκθεση με σημαντικά του έργα τον επαναφέρει στο προσκήνιο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«ΤΕΧΝΗ – ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ»: Η διαρκής συμβολή των δύο ομάδων στην ανεπανάληπτη πολιτισμική κίνηση της Θεσσαλονίκης

Εικαστικά / «Διαγώνιος» και «Τέχνη»: Πρόσφεραν παιδεία στη Θεσσαλονίκη. Τώρα συναντιούνται ξανά σε μια έκθεση

Η «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου και η Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» επιστρέφουν στο προσκήνιο μέσα από ένα αφιέρωμα στο Τελλόγλειο Ίδρυμα, που αναδεικνύει δύο ιστορικές ομάδες της πνευματικής ζωής της Θεσσαλονίκης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

σχόλια

1 σχόλια
Η εικαστικη Αθηνα εξαντλειται σε αντικαπιταλιστικες επιμελειες εναντια στo ανθελληνικo κρεσεντο; (απο ποιον αραγε;) Στη χωρα που δεν μπορει να λειτουργησει ενα ΕΜΣΤ, ενω οι ΑΣΚΤ βρισκονται μισο αιωνα πισω εκπεμποντας αντικαπιταλιστικο αυτισμο, νομοτελειακα οι κολλεκτιβες το αναπαραγουν, με χορηγια βεβαιως του ιδιου το συστηματος που καταγγελουν. Ευτυχως η εικαστικη Αθηνα ειναι αλλου σε καλλιτεχνες που παραγουν εργα χωρις επερση.τα οποια κοσμουν Μουσεια και ιδιωτικες συλλογες. Αθορυβα