Τι μυστικά έκρυβε ο τελευταίος πίνακας του Καραβάτζιο;

Τι μυστικά έκρυβε ο τελευταίος πίνακας του Καραβάτζιο; Facebook Twitter
Καραβάτζιο, To Μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας (1610), Λάδι σε καμβά Φωτ.: Palazzo Zevallos Stigliano, Νάπολη
0

Ο τελευταίος γνωστός πίνακας του Καραβάτζιο, που φιλοτέχνησε λίγο πριν τον θάνατό του, το συγκλονιστικό «Μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας» (1610), μαζί με όλες τις εντυπωσιακές λεπτομέρειες της νέας αποκατάστασής του, αποτελεί τμήμα της έκθεσης «Καραβάτζιο 2025», που παρουσιάζεται αυτήν την περίοδο στο Palazzo Barberini της Ρώμης και θα διαρκέσει μέχρι το καλοκαίρι.

Αυτή η νέα αποκατάσταση του τελευταίου πίνακα του Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζιο (Michelangelo Merisi da Caravaggio, 1571 - 1610), περισσότερο γνωστού ως Καραβάτζιο, αποκάλυψε λεπτομέρειες που είχαν παραμείνει κρυμμένες εδώ και καιρό, κάτω από στρώματα προηγούμενων κακών αποκαταστάσεων. Νέα ερωτήματα εγείρονται πλέον σχετικά με τα όσα νομίζαμε πως γνωρίζαμε για το «Μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας», που το κοινό πλέον μπορεί να θαυμάσει στη μεγάλη έκθεση της Ρώμης με έργα του μεγάλου Ιταλού ζωγράφου με τίτλο «Καραβάτζιο 2025».

Ο πίνακας απεικονίζει τη στιγμή μετά τη σύλληψη της παρθένου Αγίας Ούρσουλας από τους Ούνους. Σε αντίθεση με τους συντρόφους της που σφαγιάστηκαν, ο βασιλιάς των Ούνων Αττίλας ερωτεύτηκε τη σεμνότητα και την απαράμιλλη ομορφιά της. Όταν εκείνη αρνήθηκε την πρόταση γάμου που της έκανε, τη σημάδεψε με ένα βέλος. Η Ούρσουλα εμφανίζεται να κοιτάζει έκπληκτη το βέλος που εξέχει από το στήθος της.

Ο Καραβάτζιο φιλοτέχνησε το «Μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας» (1610) μόλις έναν μήνα πριν από τον θάνατό του, ύστερα από ανάθεση του Πρίγκιπα Μαρκαντόνιο Ντόρια.

Οι προηγούμενες προσπάθειες αποκατάστασης του κατεστραμμένου σε μεγάλη έκταση πίνακα ήταν αρκετά συντηρητικές, αφήνοντας ορισμένα μέρη της σύνθεσης ασαφή μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, χάρη στις νέες τεχνικές απεικόνισης με ακτίνες Χ, οι ειδικοί κατάφεραν να εντοπίσουν κρυμμένα στοιχεία του πίνακα, τα οποία αναδείχθηκαν με μια νέα προσπάθεια καθαρισμού.

Τι μυστικά έκρυβε ο τελευταίος πίνακας του Καραβάτζιο; Facebook Twitter
Καραβάτζιο, Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη (1598–1599), Λάδι σε καμβά Φωτ.: Galleria Nazionale d'Arte Antica at Palazzo Barberini, Ρώμη

Πέρα από τη βελτίωση της λαμπρότητας των χρωμάτων του πίνακα, το έργο της αποκατάστασης, που πραγματοποιήθηκε από τη Laura Cibrario και τη Fabiola Jatta, οδήγησε σε τρεις σημαντικές αποκαλύψεις νέων στοιχείων του πίνακα. Η πιο σημαντική από αυτές είναι η άκρη της μύτης ενός στρατιώτη και η περίμετρος του κράνους του, ακριβώς στα δεξιά του Αττίλα, που προηγουμένως δεν διακρίνονταν καθόλου. Σε άλλα σημεία, ο καθαρισμός έχει βοηθήσει τους ειδικούς να κατανοήσουν καλύτερα αδιευκρίνιστα τμήματα του έργου.

Για παράδειγμα, νέες λεπτομέρειες έχουν φανερωθεί στο πρόσωπο της φιγούρας που φοράει καπέλο, που ενδεχομένως να είναι προσκυνητής. Η τρίτη αποκάλυψη βοηθά να αποσαφηνιστεί ένα ακόμα συγκεχυμένο στοιχείο της σύνθεσης: το κράνος ακριβώς πάνω από το κεφάλι της Ούρσουλας. Μπορούμε πλέον να δούμε καθαρά ότι πρόκειται για έναν στρατιώτη και ότι το προστατευτικό κάλυμμα στο κεφάλι του έχει μια σχισμή στα μάτια που του επιτρέπει να βλέπει.

Οι τρεις φιγούρες που αποκαλύφθηκαν «εμπλουτίζουν την ιστορία του δράματος της Αγίας Ούρσουλας», σύμφωνα την ανακοίνωση που εξέδωσε η «Intesa Sanpaolo», ο ιταλικός διεθνής τραπεζικός όμιλος, στον οποίο ανήκει το έργο.

Ο Καραβάτζιο φιλοτέχνησε το «Μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας» (1610) μόλις έναν μήνα πριν από τον θάνατό του, ύστερα από ανάθεση του Πρίγκιπα Μαρκαντόνιο Ντόρια. Η αυθεντικότητά του τελούσε υπό αμφισβήτηση, μέχρι το 1980, όταν εντοπίστηκε αναφορά σε αυτό σε μια επιστολή από τα αρχεία της οικογένειας Ντόρια.

Ο Καραβάτζιο ολοκλήρωσε πολύ γρήγορα τον πίνακα, καθώς επρόκειτο να φύγει για το Πόρτο Έρκολε,  όπου τελικά και πέθανε στις 18 Ιουλίου 1610, σε ηλικία 38 ετών. Όταν παραδόθηκε το έργο, το βερνίκι δεν είχε στεγνώσει εντελώς και η έκθεσή του στον ήλιο προκάλεσε μόνιμη ζημιά στην επιφάνειά του. Στο πέρασμα του χρόνου, η φθορά στον πίνακα συνεχίστηκε ενώ επίσης υποβλήθηκε σε αποτυχημένες προσπάθειες να περαστούν ξανά τα χρώματα.

Τι μυστικά έκρυβε ο τελευταίος πίνακας του Καραβάτζιο; Facebook Twitter
Καραβάτζιο, Η Αγία Αικατερίνη της Αλεξάνδρειας (1598), Λάδι σε καμβά Φωτ.: Μουσείο Τίσεν-Μπορνεμίσα, Μαδρίτη

Το έργο φυλάσσεται στη συλλογή της «Intesa Sanpaolo» από το 1972 και συνήθως εκτίθεται στο μουσείο της τράπεζας στη Νάπολη. Μια πρώτη αποκατάσταση που έλαβε χώρα μεταξύ 2003 και 2004, αποκάλυψε, μεταξύ άλλων, το χέρι που απλώνεται ανάμεσα στις κεντρικές φιγούρες του πίνακα, όπως και μια κουρτίνα στο βάθος, υποδηλώνοντας ότι το επεισόδιο διαδραματίζεται στη σκηνή του βασιλιά των Ούνων, Αττίλα.

Χάρη στην τελευταία προσπάθεια καθαρισμού, έχουμε μια ακόμη καλύτερη εικόνα των αρχικών προθέσεων του Καραβάτζιο, όσον αφορά τον πίνακα, αν και ορισμένα στοιχεία έχουν χαθεί για πάντα.

«Η κατάσταση του πίνακα δεν είναι ακόμα ικανοποιητική, καθώς ο πίνακας υπέστη σοβαρές ζημιές στο παρελθόν», υποστηρίζει η Maria Cristina Terzaghi, ιστορικός τέχνης και μία από τις επιμελήτριες της έκθεσης «Καραβάτζιο 2025». «Είναι αδύνατο να ανακτηθεί ολόκληρη η εικόνα. Ακόμη και το κεφάλι που αποκαλύφθηκε δεν έχει ανακτηθεί πλήρως, αλλά μπορεί κανείς να το δει πολύ καλύτερα από πριν».

Η εντυπωσιακή έκθεση «Καραβάτζιο 2025» έχει προσελκύσει το έντονο ενδιαφέρον του κοινού ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και μια σοβαρή επιστημονική εργασία που φωτίζει τη ζωή και το έργο του αγαπημένου Ιταλού δεξιοτέχνη του μπαρόκ. Τα 24 αριστουργήματά του παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά στην έκθεση· σε αυτά συμπεριλαμβάνονται σημαντικά διεθνή δάνεια από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, το Ινστιτούτο Τέχνης του Ντιτρόιτ, την Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίας, το «Museo Nacional Thyssen-Bornemisza» στη Μαδρίτη και το «Royal Collection Trust» στο Λονδίνο. Η εργασία που προηγήθηκε της έκθεσης προσέφερε πολλές νέες ιστορικές και καλλιτεχνικές πληροφορίες. Αυτό οφείλεται στη μοναδική ευκαιρία που παρουσιάστηκε να τοποθετηθούν δίπλα-δίπλα πίνακες που συνήθως βρίσκονται σε απομακρυσμένες γωνιές του κόσμου, της Ιταλίας ή ακόμα και της ίδιας της Ρώμης.

Για παράδειγμα οι ειδικοί ανακάλυψαν απροσδόκητες ομοιότητες μεταξύ του «Πορτρέτου του Maffeo Barberini (περ. 1598), που εκτίθεται δημόσια για πρώτη φορά και της «Αγίας Αικατερίνης της Αλεξάνδρειας», από τη Συλλογή Thyssen-Bornemisza, η οποία ζωγραφίστηκε την ίδια χρονιά· και τα δύο θεωρούνται κορυφαία έργα αυτής της σπάνιας και πολύτιμης έκθεσης – επιστημονικής έρευνας.

Τι μυστικά έκρυβε ο τελευταίος πίνακας του Καραβάτζιο; Facebook Twitter
Καραβάτζιο, Οι Χαρτοκλέφτες (1594), Λάδι σε καμβά Φωτ.: Kimbell Art Museum, Fort Worth, Τέξας

Info
Η έκθεση «Καραβάτζιο 2025» στο Palazzo Barberini στη Ρώμη θα διαρκέσει έως τις 6 Ιουλίου 2025.

Με πληροφορίες από Artnet.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ