Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter

Οι νατουραλιστικοί πίνακες με ζώα της Ρόζα Μπονέρ σε μια έκθεση στο Παρίσι

0

Διακόσια χρόνια συμπληρώνονται από την επέτειο της γέννησης της Γαλλίδας ζωγράφου Ρόζα Μπονέρ και το Musée d'Orsay οργανώνει έκθεση αφιερωμένη στην καλλιτέχνιδα του 19ου αιώνα η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 15 Ιανουαρίου 2023. Τα νατουραλιστικά της έργα απεικονίζουν πλάσματα του ζωικού βασιλείου και, όπως λένε οι επιμελητές της έκθεσης, ο τρόπος με τον οποίο τα ζωγράφιζε ήταν ένας τρόπος να τα σέβεται.

Οι εικόνες τους ξεχειλίζουν συναίσθημα. «Μεταφέρει την έκφραση της ψυχής τους μέσα από τα μάτια και τις στάσεις τους, ζωγραφίζοντάς τα προσεκτικά και πιστά», λέει η Leïla Jarbouai, επιμελήτρια της έκθεσης.

Η έκθεση συγκεντρώνει περίπου 200 έργα, από πίνακες και σχέδια μέχρι γλυπτά και φωτογραφίες. Έχει σημασία η εποχή στην οποία δημιούργησε η Ρόζα Μπονέρ τα έργα της. Στον ανδροκρατούμενο κόσμο των ιμπρεσιονιστών και των ζωγράφων του 19ου αιώνα, ήταν φωτεινές και λίγες οι εξαιρέσεις των γυναικών καλλιτεχνών.

Παρά την περιορισμένη πρόσβασή τους στα σαλόνια της τέχνης, τα επιτεύγματα και η παρουσία των γυναικών που ξεπερνούσαν την ταυτότητα της ερωμένης, του μοντέλου ή της μούσας ήταν αξιοσημείωτα στα τέλη του 19ου αιώνα στο Παρίσι, που ήταν το πιο ζωντανό πολιτιστικό κέντρο του κόσμου εκείνης της εποχής. Οι γυναίκες μέσα στον ιμπρεσιονισμό ξεπέρασαν τους περιορισμούς του φύλου, δημιουργώντας αδιανόητες για την εποχή σταδιοδρομίες. 

Παρά την περιορισμένη πρόσβασή τους στα σαλόνια της τέχνης, τα επιτεύγματα και η παρουσία των γυναικών που ξεπερνούσαν την ταυτότητα της ερωμένης, του μοντέλου ή της μούσας ήταν αξιοσημείωτα στα τέλη του 19ου αιώνα στο Παρίσι, που ήταν το πιο ζωντανό πολιτιστικό κέντρο του κόσμου εκείνης της εποχής.

Η φοίτηση τους στην Έcole des Beaux-Arts, τη σπουδαιότερη Ακαδημία της Γαλλίας μέχρι το 1897 ήταν απαγορευμένη. Παρακολουθούσαν ιδιωτικές ακαδημίες και εξέθεταν ανεξάρτητα τα έργα τους, και έφτιαξαν τη δική τους ένωση, που ονομαζόταν «Femmes Peintres et Sculpteurs», το 1881.

Πολύ αργότερα, οι Γαλλίδες απέκτησαν θεμελιώδη δικαιώματα όπως η πρόσβαση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού και η απόκτηση νόμιμης κηδεμονίας των παιδιών τους.

Το ηθικό και κοινωνικό στίγμα εμπόδιζε την πλήρη συμμετοχή των γυναικών στις τέχνες. Τα ταμπού και η περιορισμένη πρόσβαση σε διάφορες τοποθεσίες περιόρισαν αυτόματα και την γκάμα των θεμάτων τους. Όμως έσπρωξαν με τον τρόπο τους το γυναικείο ζήτημα στα άκρα μέσα στον κόσμο της τέχνης, ξεκινώντας έναν αγώνα για ισότητα που συνεχίζεται ακόμα.

Η Ρόζα Μπονέρ γεννήθηκε στο Μπορντό της Γαλλίας και μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον καλλιτεχνικό που υποστήριζε την ελευθερία στη σκέψη και στην κίνηση. Ο πατέρας της άσκησε μεγάλη επιρροή στη Ρόζα, τόσο καλλιτεχνικά όσο και κοινωνικά. Ήταν και ο ίδιος καλλιτέχνης και σοσιαλιστής, υποστήριζε την ισότητα των δύο φύλων και την κατάργηση των ταξικών διαφορών και έδωσε καλλιτεχνική παιδεία και στα τέσσερα παιδιά του.

Η Ρόζα εκπαιδεύτηκε από τον ίδιο και εξέθεσε για πρώτη φορά στο Σαλόνι σε ηλικία 19 ετών. Άρχισε να αντιγράφει έργα του Λούβρου, σχεδιάζοντάς τα και ζωγραφίζοντάς τα με φωτογραφική ακρίβεια. Πεπεισμένη ότι τα ζώα έχουν ψυχή, τα απεικόνιζε συχνά να κοιτούν τον θεατή κατάματα, σαν να ήταν άνθρωποι.

Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Η Γαλλίδα ζωγράφος Ρόζα Μπονέρ φωτογραφημένη από τη Jean Gilletta, περ. 1890.

Η Μπονέρ από μικρή ζωγράφιζε ζώα. Ως ενήλικη, στο Παρίσι το 1829, εξασφάλισε την άδεια της αστυνομίας να κυκλοφορεί με ανδρικά ρούχα για να μην τραβάει την ανεπιθύμητη προσοχή την ώρα που σκίτσαρε. Ζωγράφιζε σε πάρκα, αγορές αλόγων και σφαγεία και σήμερα θεωρείται η πιο διάσημη ζωγράφος ζώων του 19ου αιώνα.

Έλεγαν ότι ζωγράφιζε «σχεδόν σαν άντρας», που ήταν η καλύτερη δυνατή φιλοφρόνηση για το έργο της εκείνη την εποχή. Φορώντας ένα βαρύ αντρικό πανωφόρι και τις ψηλές λασπωμένες μπότες της, δούλεψε σκληρά και το έργο της έγινε διάσημο ακόμα και στην Αμερική. Με τη στάση της άνοιξε τον δρόμο σε καλλιτέχνιδες που ακολούθησαν. Ήταν τόσο διάσημη που υπήρχαν παιδικές κούκλες με το όνομα Ρόζα. Την αποθέωσαν βασιλείς και πολιτικοί άνδρες. Μια ποικιλία τριαντάφυλλου πήρε το όνομά της.

Στην έκθεση παρουσιάζονται σκίτσα της ελάχιστα γνωστά, μεταξύ των οποίων ένα σχέδιο με κάρβουνο σε λινό για τον πιο γνωστό της πίνακα, το μνημειώδες έργο της «Το πανηγύρι των αλόγων» (1852-55). Ανακαλύφθηκε πρόσφατα από την ομάδα του Château de By, του μουσείου που είναι αφιερωμένο στην καλλιτέχνιδα στις παρυφές του δάσους του Fontainebleau, σε ένα κτίριο που αγόρασε η ίδια το 1859 και στο οποίο μετέφερε το εργαστήριό της.

Σε ηλικία 37 ετών, βρισκόταν στο απόγειο της δημοτικότητάς της και έκανε το κτίριο σπίτι και στούντιό της για σαράντα χρόνια, με κλουβιά για τα ζώα της στο πάρκο του. Ανακατασκεύασε το κάστρο για να το κάνει άνετο και να προσθέσει ένα τεράστιο νεογοτθικό στούντιο με τον χώρο και το φως που χρειαζόταν. Στο κάστρο αυτό η αυτοκράτειρα Ευγενία της απένειμε το 1865 το μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής.

ΕΠΕΞΕΡΓ Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "El Cid", 1879. Δωρεά του Ernest Gambart για το Prado Museum, 1879, Museo de Arte Moderno, 1894-1968, Museo Español de Arte Contemporáneo, 1968-1971.
Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "L’aigle Blessé" (περ. 1870). Φωτο: © Museum Associates LACMA, RMN Grand Palais.

Η Μπονέρ ήταν γνωστή κατά τη διάρκεια της ζωής της για τις ιδιόρρυθμες συνήθειές της, και για το γεγονός ότι αψηφούσε τους περιορισμούς του φύλου της τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική της ζωή. Είχε τα μαλλιά της κοντά, ίππευε «με τον αντρικό τρόπο», έμαθε να πυροβολεί με όπλο, κυνηγούσε μικρά θηράματα, έλεγε πρόστυχα αστεία, έστριβε τα δικά της τσιγάρα και κάπνιζε πολύ σε μια εποχή που η συνήθεια αυτή δεν θεωρούνταν σεβαστή για τις γυναίκες. Δεν παντρεύτηκε ποτέ και μερικές φορές την περνούσαν για άντρα.

Έζησε επί τέσσερις δεκαετίες στο κάστρο της με τη Νάταλι Μίκας, παιδική φίλη και συνάδελφο ζωγράφο. «Αν ήμουν άντρας, θα την είχα παντρευτεί», έγραψε η Μπονέρ για τη Μίκας. «Θα είχα κάνει οικογένεια, με κληρονόμους τα παιδιά μου, και κανείς δεν θα είχε δικαίωμα να παραπονεθεί».

Η Μίκας πέθανε το 1889 και η Μπονέρ, 67 ετών τότε, κάλεσε την Άννα Κλούμπκε, μια Αμερικανίδα ζωγράφο 34 χρόνια νεότερή της, να ζήσει μαζί της. Η σχέση τους ήταν ο «θείος γάμος δύο ψυχών», έγραψε σε μια επιστολή προς τη νεαρή γυναίκα, την οποία αργότερα αποκάλεσε την κόρη που δεν είχε ποτέ. Μετά τον θάνατό της, η Κλούμπκε έγινε η μοναδική κληρονόμος της περιουσίας της. Έχουν ταφεί μαζί στο κοιμητήριο Père Lachaise στο Παρίσι.

ΕΠΕΞΕΡΓ Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Με την Άννα Κλούμπκε το 1898.

Οι επιμελητές της έκθεσης θέλουν επίσης να επιστήσουν την προσοχή των επισκεπτών στην ανεξερεύνητη ρομαντική πλευρά του έργου της Μπονέρ, η οποία είναι ορατή σε μια μελανόχρωμη λιθογραφία με λύκους και έναν μοναχικό αναβάτη στη Σκωτία.

Η Μπονέρ πουλούσε τα έργα της απευθείας σε συλλέκτες και ο Βέλγος έμπορος Ernest Gambart, ο οποίος παρήγαγε εκτυπώσεις των πινάκων της και οργάνωνε διαφημιστικές περιοδείες, έπαιξε ρόλο στη διεθνή επιτυχία της. Μετά το 1853, ωστόσο, συμμετείχε σπάνια στο Σαλόνι. Οι Γάλλοι επισκέπτες δεν γνώριζαν πλέον το έργο της, γνώριζαν τη γυναίκα, τον θρύλο, περισσότερο από ό,τι την τέχνη της.

Η ιστορία της τέχνης και η έννοια της πρωτοπορίας δεν άφησαν χώρο για την τέχνη της Μπονέρ που απεικόνιζε κυρίως ζώα και με αυτή την έκθεση το Musée d'Orsay ελπίζει να ανακτήσει χώρο τόσο για την καλλιτέχνιδα όσο και για τις δημιουργίες της.

Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "Ploughing in the Nivernais", 1849. Musée d'Orsay.
Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "Spanish muleteers crossing the Pyrenees", 1875.
Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Edouard Louis Dubufe, "Προσωπογραφία της Rosa Bonheur", 1857.
Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "Le Roi de la forêt", 1893. National Gallery of Ireland.
Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "Changement de pâturages", 1863. Hamburger Kunsthalle.
Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "The Horse Fair", 1852–55. Metropolitan Museum of Art.
Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "Weaning the Calves", 1879. Metropolitan Museum of Art.
Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "Sheep by the Sea", 1865. National Museum of Women in the Arts, Washington, DC, Gift of Wallace and Wilhemina Holladay.
ΤΣΕΚ ΜΥΡΤΩ ΚΥΡΙΑΚΗ Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "Relay Hunting", 1887. Saint Louis Art Museum.
Ρόζα Μπονέρ Facebook Twitter
Rosa Bonheur, "Les lapins", 1840. Musee Beaux Arts, Bordeaux, France.
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΚΥΡΙΑΚΗ Barbara Kruger: Μια φεμινίστρια καλλιτέχνιδα του 20ού αιώνα πιο επίκαιρη από ποτέ

Εικαστικά / Barbara Kruger: Έρχεται στην Αθήνα έκθεση με έργα της σπουδαίας φεμινίστριας καλλιτέχνιδας

Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου να ανατρέψει το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση γέμισε τα σόσιαλ μίντια του κόσμου με μηνύματα στα οποία πρωταγωνιστούσε το έργο του 1989 της Barbara Kruger «Το σώμα σου είναι πεδίο μάχης». Τον Σεπτέμβριο θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε έκθεση με έργα της και στον Πειραιά στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Πειραιάς Artport ΙΙ»
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρεμπέκα Σόλομον: Μια προραφαηλίτισσα ζωγράφος, η διαφορετικότητα στα έργα της και το άδοξο τέλος της

Εικαστικά / Ρεμπέκα Σόλομον: Η διαφορετικότητα στα έργα της προραφαηλίτισσας ζωγράφου

Ανεξάρτητη και φεμινίστρια, υπήρξε ενεργή στα κοινωνικά μεταρρυθμιστικά κινήματα της εποχής της και το 1859 συμμετείχε σε μια ομάδα τριάντα οκτώ γυναικών καλλιτεχνών που ζητούσαν από τη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών να ανοίξει τις σχολές της στις γυναίκες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
PLASMATA 3 TOPIC

Plāsmata 3 / Plāsmata 3: «Ο πιο σύντομος δρόμος είναι πάντα ο λιγότερο ενδιαφέρων»

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, επιμελείται μαζί με την ομάδα της Στέγης μια έντυπη «ξενάγηση» στην έκθεση «Plāsmata 3: We’ve met before, haven’t we?», που παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως.
THE LIFO TEAM
O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Εικαστικά / O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Τα παράξενα μηχανικά γλυπτά του πρωτοποριακού καλλιτέχνη –του οποίου φέτος γιορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννησή του με εκθέσεις σε όλο τον κόσμο– αποτελούν ένα σαρδόνιο σχόλιο και για τη σύγχρονη κοινωνία.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Αφροδίτη 5.

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 5

«Και έχεις τόσα να πεις με τα έργα που θα συναντήσεις. Σαν τα ταξίδια. Τα αληθινά ταξίδια, όχι αυτά που κάνεις για δουλειά. Τα άλλα. Εκείνα που κάνεις με παρέα και πιάνετε κουβέντα με αγνώστους χωρίς βιασύνη. Εκείνα που παίρνεις τον χρόνο σου για να χορτάσεις τις λεπτομέρειες».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ
2ο κομμάτι Αφροδίτη

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 2

«Μας αρέσει η παρέκκλιση και η απόκλιση. Στη ζωή, γενικά. Στους ανθρώπους. Και στην τέχνη. Και εδώ. Από τον Ροδώνα στη Γαρδένια, από τις Αριές στο θέατρο Αλίκη. Οι σπείρες έχουν φτιαχτεί για να τις περπατήσεις και τα παρτέρια για να σταθείς».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ