Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter

Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους

0

Το όνομα του Τοσουσάι Σαράκου, που απεικόνισε με μοναδικό και πρωτότυπο τρόπο τους ηθοποιούς της εποχής του, είναι στους περισσότερους άγνωστο, όπως άγνωστη είναι και κάθε λεπτομέρεια και πτυχή της ζωής του. 

Είναι άγνωστη η ημερομηνία γέννησης και θανάτου του –η πιο αληθοφανής θεωρία υποστηρίζει ότι κατάγεται από την περιοχή της Οσάκα– και το μόνο που φτάνει μέχρι τις μέρες μας είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ήταν ενεργός καλλιτέχνης, μεταξύ 1794 και 1795.

Τα πορτρέτα του με ηθοποιούς του θεάτρου Καμπούκι θεωρούνται αριστουργήματα. Αυτό το γεγονός, η αξία των έργων του, ενισχύει το μυστήριο γύρω από το πρόσωπό του, καθώς δεν υπάρχει βεβαιότητα ούτε καν για το αληθινό του όνομα. Η καριέρα του ήταν πολύ σύντομη και κράτησε μόνο δέκα μήνες. Το έργο του συνάντησε την αποδοκιμασία και η παραγωγή του τελείωσε απότομα και μυστηριωδώς, όπως είχε αρχίσει. Αν και εξαφανίστηκε στην εποχή του, το έργο του σήμερα θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα του είδους ukiyo-e.

Αν αναρωτηθεί σήμερα κάποιος γιατί δεν άρεσε το έργο του, μπορεί να βρει εύκολα την απάντηση. Οι συνθέσεις του είναι ασυνήθιστες για την εποχή τους, φτιαγμένες με ρεαλισμό που ξεχειλίζει ενέργεια, είναι έργα εξαιρετικά ασυνήθιστα για την εποχή, κατά την οποία οι σύγχρονοί του, όπως ο Ουταμάρο, έδειχναν στο έργο τους την εξιδανικευμένη ομορφιά.

Αν αναρωτηθεί σήμερα κάποιος γιατί δεν άρεσε το έργο του, μπορεί να βρει εύκολα την απάντηση. Οι συνθέσεις του είναι ασυνήθιστες για την εποχή τους, φτιαγμένες με ρεαλισμό που ξεχειλίζει ενέργεια, είναι έργα εξαιρετικά ασυνήθιστα για την εποχή κατά την οποία οι σύγχρονοί του, όπως ο Ουταμάρο, έδειχναν στο έργο τους την εξιδανικευμένη ομορφιά.

Ο ρεαλισμός του Σαράκου είναι σχεδόν ενοχλητικός. Τα πρόσωπα που απεικονίζει έχουν ελάχιστα κολακευτικές λεπτομέρειες ή δείχνουν συναισθήματα, κάτι που η ιαπωνική κουλτούρα της εποχής του δεν αρέσκεται να εμφανίζει. Καθώς δεν γνωρίζουμε τίποτα για τη ζωή και τη μαθητεία του, ο μύθος που εξυφαίνεται γύρω από το πρόσωπό του τον θέλει να είναι αυτοδίδακτος, ένας σκοτεινός ποιητής, ένας ηθοποιός. Άλλες θεωρίες, οι οποίες στερούνται πειστικών στοιχείων, περιλαμβάνουν ισχυρισμούς ότι ο Σαράκου ήταν ο καλλιτέχνης Τογιοκούνι Κιγιομάσα, ποιητής χαϊκού που κατοικεί στη Νάρα και εμφανίζεται σε χειρόγραφα από το 1776 και το 1794. 

Μια τελευταία θεωρία ισχυρίζεται ότι ο Σαράκου δεν ήταν ένα πρόσωπο αλλά ένα συλλογικό έργο που ξεκίνησε από μια ομάδα καλλιτεχνών για να βοηθήσει ένα τυπογραφείο στο οποίο έκαναν τις εκτυπώσεις τους. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, το όνομα Sharaku προέρχεται από το sharakusai (που σημαίνει «ανοησία») και είναι ένα εσωτερικό αστείο που λένε μεταξύ τους οι καλλιτέχνες, οι οποίοι γνώριζαν ότι δεν υπήρχε πραγματικός Σαράκου.

Οι τέσσερις ευδιάκριτες στυλιστικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της σύντομης καριέρας του Σαράκου προσδίδουν αξιοπιστία σε αυτόν τον ισχυρισμό. Εξάλλου, ήταν συνηθισμένο οι εκτυπώσεις σε ξύλο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου να περιλαμβάνουν από πέντε έως δέκα ή περισσότερους τεχνίτες που εργάζονταν μαζί, αλλά φαίνεται απίθανο το ότι κανένας από αυτούς δεν αποκάλυψε την πραγματική ταυτότητα του Σαράκου.

Μια άλλη εικασία, που συνδέει τον Σαράκου με τον μεγάλο καλλιτέχνη ukiyo-e Χοκουσάι, οφείλεται στην εξαφάνισή του από τον κόσμο της τέχνης μεταξύ των ετών 1792 και 1796, την περίοδο κατά την οποία άρχισε να εμφανίζεται το έργο του Σαράκου.

Στην τέχνη αυτή άνθησε η απεικόνιση των ηθοποιών Καμπούκι και αυτές ήταν εκτυπώσεις σε ξύλο, μαζικής παραγωγής, που απευθύνονταν κυρίως σε εμπόρους που βρίσκονταν στη χαμηλή περιοχή της κοινωνικής κλίμακας, ειδικά της διοικητικής πρωτεύουσας του Έντο (σημερινό Τόκιο). Τα θέματα, η αισθητική και η μαζική παραγωγή έκαναν το κοινό να μη θεωρεί αυτά τα έργα «σοβαρή τέχνη».

Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Toshusai Sharaku: Ο Osagawa Tsuneyo II ως Kojima, ο Ichikawa Komazo III ως Nitta Yoshisada και ο Iwai Hanshiro IV ως Chihaya, 1974. Φωτό: Christie's

Τα πρώτα έργα του Σαράκου ήταν πορτρέτα ηθοποιών που εμφανίστηκαν στις σκηνές των τριών θεάτρων Καμπούκι στο Έντο (Kawarazaki-za, Kiri-za και Miyako-za). Οι απεικονίσεις του έχουν εξαιρετική δύναμη και η αίσθηση της πραγματικότητας είναι πολύ ισχυρή. Ο υποτιθέμενος αριθμός των έργων του Σαράκου είναι περίπου εκατόν σαράντα και η δραστηριότητά του με πορτρέτα ηθοποιών τελείωσε στην παράσταση του Φεβρουαρίου του 1795.

Τα πρώτα έργα του Σαράκου ήταν τα καλύτερά του τόσο σε καλλιτεχνική αξία όσο και σε τεχνική τελειότητα ως συνθέσεις Ukiyo-e. Αντί να απεικονίζει τους ηθοποιούς ως όμορφους νέους, ο Σαράκου προσπάθησε να αποτυπώσει τις εκφράσεις τους σε ορισμένες βασικές στιγμές της τέχνης τους. Τα πορτρέτα του αποτύπωσαν την αίσθηση και την έκφραση όχι μόνο του χαρακτήρα που υποδύεται ένας ηθοποιός αλλά και του ίδιου του ηθοποιού. Αυτός είναι ο λόγος που πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Σαράκου ήταν και ο ίδιος ηθοποιός του θεάτρου Νο. Ένας ηθοποιός που απεικονίζει, ο Σάιτο Ζουρομπέι, έχει βρεθεί σε ένα πρόγραμμα του 1816, κάτι που δείχνει ότι ήταν υπαρκτό πρόσωπο του θιάσου Νο.  

Ο Σαράκου επικεντρώθηκε στην ψυχολογία του ηθοποιού και στον χαρακτήρα του, αποδίδοντας μια «σχεδόν γκροτέσκα υπερβολή, μια υπερβολική αίσθηση θεατρικής χειρονομίας», σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης Ντέιβιντ Μπελ. Ο Σαράκου αναδεικνύει και τα μη κολακευτικά χαρακτηριστικά των ηθοποιών, π.χ. μεγάλες μύτες ή τις ρυτίδες τους, όταν γερνούν.

Αυτό αποτελεί ίσως μια πιθανή εξήγηση για την ξαφνική εξαφάνιση του Σαράκου, δηλαδή αυτός ακριβώς ο ριζοσπαστικός και γελοιογραφικός τρόπος με τον οποίο απεικόνισε τους ηθοποιούς. Θα μπορούσε να θεωρηθεί προσβλητικό από ένα κοινό που ήθελε εξιδανικευμένες απεικονίσεις των αγαπημένων του ηθοποιών αντί για υπερβολικά, αλλά αληθινά πορτρέτα.

Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Οι ηθοποιοί Segawa Tomisaburô II ως Yadorigi, σύζυγος του Ôgishi Kurando, και Nakamura Man'yo ως η υπηρέτρια Wakakusa. Φωτό: Museum of Fine Arts

Ωστόσο, έχουν σωθεί έως και είκοσι εκτυπώσεις από τα τριάντα ένα «okubi-e» του Σαράκου (μεγάλες εκτυπώσεις κεφαλιών). Τα μεταγενέστερα σχέδιά του απεικόνιζαν ηθοποιούς σε πόζες που δεν σχετίζονται άμεσα με τις σκηνικές παραστάσεις (ένα είδος που ονομάζεται mitate), ολόσωμες φιγούρες, οι οποίες, λόγω του θέματος,  μπορεί να μην είχαν υψηλές πωλήσεις. Μια εικασία είναι ότι ο προστάτης ή παραγγελιοδόχος του ήταν δυσαρεστημένος εξαιτίας της σχέσης του Σαράκου με το θέατρο Καμπούκι, αντί για το πιο εκλεπτυσμένο θέατρο Νο, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να το υποστηρίζουν ή να το διαψεύδουν.

Το έργο του Σαράκου δεν ήταν δημοφιλές στους συλλέκτες στην Ιαπωνία, μέχρι που καλλιτέχνες και συλλέκτες στη Δύση τον ανακάλυψαν στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Θεωρείται σήμερα ένας από τους μεγαλύτερους, ίσως ο μεγαλύτερος από τους καλλιτέχνες της ξυλογραφίας και ο πρώτος «μοντέρνος» καλλιτέχνης της Ιαπωνίας.

Τα εξαιρετικά σπάνια υπάρχοντα πρωτότυπα των εκτυπώσεών του πωλούνται ακριβά σε δημοπρασίες. Το 1997, μια εκτύπωση του Σαράκου από τη συλλογή Vever σε μέτρια κατάσταση πωλήθηκε στους Sotheby's για 296.000 δολάρια.

Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Οι ηθοποιοί Ichikawa Omezo και Otani Oniji II. Φωτό: Art Institute of Chicago
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Shinozuka Uraeimon ως ο αφηγητής του Miyako-za. Φωτό: Library of Congress

Ο δοκιμιογράφος Κάτο Εϊμπάν έγραψε στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα ότι ο Σαράκου «πρέπει να επαινεθεί για την κομψότητα και τη δύναμη της γραμμής του». Η δημοτικότητα που έχουν αποκτήσει οι εκτυπώσεις τροφοδοτεί το ενδιαφέρον για το μυστήριο που περιβάλλει το πρόσωπό του.

Από τις περισσότερες από πενήντα προτεινόμενες θεωρίες που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο του λίγες έχουν ληφθεί σοβαρά υπόψη και καμία δεν έχει βρει ευρεία αποδοχή.

Ο σκηνοθέτης Σεργκέι Αϊζενστάιν πίστευε ότι ο αντικειμενικός ρεαλισμός δεν ήταν το μόνο έγκυρο μέσο έκφρασης. Θεώρησε τον Σαράκου «αποκηρυγμένο από την κανονικότητα», επειδή ξέφυγε από τον αυστηρό ρεαλισμό και τις ανατομικές αναλογίες για να επιτύχει εκφραστικά, συναισθηματικά αποτελέσματα.

Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Οι ηθοποιοί Ichikawa Komazō III και Nakayama Tomisaburō, 1794.
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Ο ηθοποιός Bandô Hikosaburô III στον ρόλο του Sagisaka Sanai, 1793. Φωτό: Museum of Fine Arts
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
O Ichikawa Yaozo lll στον ρόλο του Fuwa no Banzaemon και ο Sakata Hangoro lll στον ρόλο του Kosodate no Kannonbo, 1794. Φωτό: Art Institute of Chicago
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Ο ηθοποιός Morita Kan'ya VIII ως Uguisu no Jirôsaku, 1794. Φωτό: Museum of Fine Arts
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Toshusai Sharaku, ο ηθοποιός Ichikawa Danjûrô VI υποδύεται τον Soga no Gorô Tokimune, 1795. Φωτό: Museum of Fine Arts
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Ο ηθοποιός Yamashita Kinsaku II υποδύεται την Iwate, τη σύζυγο του Sadato, 1794. Φωτό: Museum of Fine Arts
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Ο Sawamura Sōjūrō III ως Satsuma Gengobei, 1794. Museum of Fine Arts, Βοστώνη
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Ο Ichikawa Ebizō στον ρόλο του Kudō Saemon Suketsune. Museum of Fine Arts, Βοστώνη
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Ο Arashi Ryūzō II στον ρόλο του Ōtomo Yamanushi, 1974. Museum of Fine Arts, Βοστώνη
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Ο ηθοποιός Bandô Mitsugorô II στον ρόλο του αγρότη Fukakusa no Jirôsaku, 1974. Φωτό: Museum of Fine Arts
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Ο Sanokawa Ichimatsu III ως η πόρνη Onayo και ο Ichikawa Tomiemon ως Kanisaka Tima, 1794. Φωτό: Ohmi Gallery
Οι αριστουργηματικές απεικονίσεις των ηθοποιών Καμπούκι και ο μυστηριώδης δημιουργός τους  Facebook Twitter
Ο Nakamura Nakazō II, ενώ υποδύεται τον αγρότη Tsuchizō, που στην πραγματικότητα είναι ο πρίγκιπας Koretaka, 1794. Museum of Fine Arts, Βοστώνη
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η αριστουργηματικής ιαπωνική χαρακτική σε μια έκθεση στην Αθήνα

Εικαστικά / Η εξαίρετη ιαπωνική χαρακτική σε μια έκθεση στην Αθήνα

Το Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου παρουσιάζει την έκθεση «Μεταξύ ουρανού και γης. Σύγχρονη Ιαπωνική Χαρακτική» με 51 σύγχρονους Ιάπωνες χαράκτες να δείχνουν τη δουλειά τους μέσα από την εξέλιξη μιας μακράς παράδοσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Hokusai και άλλοι μεγαλοφυείς Ιάπωνες καλλιτέχνες σε μια μοναδική έκθεση στην Αθήνα

Εικαστικά / Hokusai και άλλοι μεγαλοφυείς Ιάπωνες καλλιτέχνες σε μια μοναδική έκθεση στην Αθήνα

Έργα του «πατέρα» των σημερινών manga θα φιλοξενήσει, ανάμεσα σε πολλά άλλα ιαπωνικά αριστουργήματα, η Πινακοθήκη του δήμου Αθηναίων στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Ιαπωνία και το Βιβλίο»
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Μαρία Λιναρδάκη πλάθει στον πηλό αναμνήσεις και φωτεινά όνειρα

Εικαστικά / Η Μαρία Λιναρδάκη πλάθει με πηλό αναμνήσεις και φωτεινά όνειρα

Η συμβολαιογράφος, η οποία πριν από δεκαπέντε χρόνια αποφάσισε να ακολουθήσει το δικό της δημιουργικό ταξίδι, αποκωδικοποιεί την αγάπη της για τη φύση ως έμπνευση για τη διακόσμηση των κεραμικών της και μας μεταφέρει σε έναν φανταστικό κήπο χρωμάτων και αναμνήσεων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η επανεκκίνηση του 3ου ορόφου του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού

Εικαστικά / Η επανεκκίνηση του 3ου ορόφου του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού

Οι χώροι όπου εκτίθενται οι συλλογές που αφορούν την Ελληνική επανάσταση αλλάζουν και εμπλουτίζονται. Ο επιστημονικός διευθυντής του μουσείου Γιώργης Μαγγίνης μάς ξεναγεί στη νέα μόνιμη έκθεση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια μεγάλη αναδρομική έκθεση για το έργο της Σαντάλ Άκερμαν

Εικαστικά / Μια μεγάλη αναδρομική έκθεση για το έργο της Σαντάλ Άκερμαν

Οι Βρυξέλλες τιμούν μια ακούραστη δημιουργό που χάρη στη νεωτερικότητα, την οραματική αντιμετώπιση των εικόνων, του χρόνου και του χώρου και στους προβληματισμούς που διατρέχουν το έργο της εξακολουθεί να επηρεάζει γενιές καλλιτεχνών.
NEWSROOM
Τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας

Εικαστικά / Μέσα στο '24 θα τρέξουν όχι μία, όχι δύο, αλλά τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς

Τρεις μεγάλες εκθέσεις αποκαλύπτουν τις πολλές μορφές του έργου μιας καλλιτέχνιδας που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας και αψήφησε την κατηγοριοποίηση.
NEWSROOM
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2024

Εικαστικά / 28 εκθέσεις για έναν Μάρτιο γεμάτο τέχνη

Η συλλογή του Νίκου Αλεξίου στο Μουσείο Μπενάκη, ακόμα περισσότερες γυναίκες καλλιτέχνιδες στο ΕΜΣΤ, Marcel Duchamp στην Eleftheria Tseliou Gallery, Martin Margiela στην Bernier/Eliades, τρεις νέες προτάσεις στην Breeder και πολλές ακόμα επιλογές στο κορύφωμα της φετινής εικαστικής σεζόν.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich

Εικαστικά / Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich ανθίζουν στο ΕΜΣΤ

Η διεθνής καλλιτέχνιδα και δημιουργός της πολύχρωμης τοιχογραφίας «Επικούρειος Εδέμ» περιγράφει όσα κρύβονται στην εξωτική βλάστηση και στα λαμπερά χρώματα των έργων της, μιλά για την ερωτική τους διάσταση και απαντά στο αν την ενοχλεί που κάποιοι χαρακτηρίζουν τη δουλειά της περισσότερο ως διακοσμητική.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Εικαστικά / Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Η έκθεση «Re(a)Duchamp» μας προσκαλεί σε μια διανοητική συζήτηση με τα έργα του Duchamp, που περισσότερο από κάθε άλλου καλλιτέχνη του 20ού αιώνα επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τους σύγχρονους δημιουργούς σε ένα ευρύ και σύνθετο πνευματικό πεδίο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Εικαστικά / O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από το «Σουρεαλιστικό Μανιφέστο» του Μπρετόν και μια σειρά από εκθέσεις και εκδηλώσεις ανά την υδρόγειο γιορτάζουν την επέτειο αναζητώντας τα ίχνη του κινήματος στις παράξενες μέρες μας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Εικαστικά / Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Ακολουθώντας το μότο της ζωής της «δεν χρειάζεται να κάνεις πολλά», η κόρη του διάσημου Ιταλού αρχιτέκτονα και εκδότη Τζίο Πόντι έκανε σχέδια που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην γκαλερί The Breeder.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ