Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου βοτανολόγου που αποθέωσε το φυτικό βασίλειο

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Μάριαν Νορθ, Μαγκρόβιο έλος στο Βόρνεο, 1876. Marianne North Gallery
0

Ποια γυναίκα σήμερα θα μπορούσε να συγκριθεί με τη Μάριαν Νορθ; Δύσκολη ερώτηση. Γιατί αυτή η φιλοπερίεργη, περιπετειώδης, ατρόμητη και θαρραλέα γυναίκα δεν είναι μόνο ένα φαινόμενο της εποχής της αλλά και ένα παράδειγμα επιμονής, υπομονής, στοχοπροσήλωσης και ταλέντου.

Ίσως κανένας άνθρωπος στο Λονδίνο της βικτωριανής εποχής και της αστικής τάξης δεν θα άφηνε τα πάντα για να ριχτεί στο κυνήγι της αποτύπωσης της φύσης με τέτοιο συναρπαστικό τρόπο. Το φανερώνει ο πλούτος του έργου της, μέσα σε τόσο πυκνό χρόνο: από το 1871 μέχρι το 1885, μέσα σε 14 χρόνια, ζωγράφισε 800 έργα, επισκέφθηκε 17 χώρες και 6 ηπείρους.

Η περιπέτειά της μοιάζει ακόμα και σήμερα ασύλληπτη. Ταξίδεψε ανάμεσα σε άλλα μέρη στη Βόρεια και Κεντρική Αμερική, σε ΗΠΑ, Καναδά, Τζαμάικα και Καραϊβική, στη Νότια Αμερική, σε Βραζιλία και Χιλή, στην Τενερίφη, στην Ασία, σε Ιαπωνία, Σιγκαπούρη, Σρι Λάνκα, Ινδία, στην Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, τη Νότια Αφρική και τις Σεϋχέλλες φορώντας το μακρύ βικτωριανό και άβολο φουστάνι της και ζωγραφίζοντας  –πράγμα ασυνήθιστο για βοτανική ζωγράφο– με λάδια. 

Ο καυτός ήλιος, η δυνατή βροχή, ο κίνδυνος των ταξιδιών, οι ασθένειες των ταξιδιωτών, η απουσία ιατρικής περίθαλψης, οι βδέλλες και οι γιγαντιαίες αράχνες που συναντούσε δεν αποθάρρυναν ποτέ αυτό το «άγριο πουλί» να απλώσει τα φτερά του στα μέσα του 19ου αιώνα καθώς ταξίδευε σε κάθε ήπειρο και τροπικό νησί.

Όταν προς το τέλος της ζωής της παρουσίασε το έργο της, έδειξε 832 πίνακες ζωγραφικής στους Βασιλικούς Βοτανικούς Κήπους στο Kew και έδωσε τα χρήματα για να τους στεγάσει σε μια γκαλερί, τη σημερινή γκαλερί Βοτανικής Τέχνης στους κήπους του Kew στο Λονδίνο.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Η Μάριαν Νορθ ζωγραφίζει ένα αγόρι στην Κεϋλάνη, 1877. Φωτο: Julia Margaret Cameron

Στις 2 Αυγούστου 1881 ο Δαρβίνος έγραψε μια επιστολή στη Μάριαν Νορθ στην οποία έδειχνε τον ενθουσιασμό του για τον θάμνο «Αυστραλιανά πρόβατα» (Raoulia eximia) που του έστειλε. Ο Δαρβίνος την αντιμετώπιζε ως ισότιμή του, σε μια εποχή που το γυναικείο και το αντρικό φύλο ανήκαν σε άλλη σφαίρα, σε άλλη πραγματικότητα, με ρόλους που υποτιμούσαν συστηματικά τις γυναίκες έναντι των ανδρών, ομολογώντας τον θαυμασμό του για το μυαλό της, που ήταν πολύ ανώτερο του δικού του σε αυτά τα θέματα.  Ήταν αυτός που την είχε προτρέψει να ταξιδέψει στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία εκτιμώντας τις γνώσεις και την οξυδέρκειά της στην παρατήρηση του φυτικού κόσμου.

Ο θαυμασμός για το έργο της Νορθ σήμερα αφορά και τον θαυμασμό σε μια γυναίκα που αψήφησε τις επιταγές που την ήθελαν υποταγμένη, να ασχολείται μόνο με οικιακές εργασίες και να έχει ένα μετρημένο προφίλ. Η Νορθ τα συνδύασε όλα, δεν υπήρχε μομφή, σκάνδαλο, παρά μόνο προσήλωση και απόλυτη ελευθερία που τη διεκδίκησε χωρίς να αφήσει σε κανέναν περιθώριο αμφισβήτησης.

Η Μάριαν Νορθ γεννήθηκε στο Χέιστινγκς της Αγγλίας το 1830, έναν χρόνο πριν η Βικτόρια βασιλεύσει, και ήταν το πρώτο παιδί σε μια οικογένεια με πολιτική και κοινωνική παράδοση. Ο πατέρας ήταν φιλελεύθερος βουλευτής και η μητέρα της κόρη του βουλευτή και βαρόνου Τζον Μαρτζοριμπάνκς. Η οικογένειά της, άνθρωποι με καλλιέργεια και ταξίδια σε πολλά μέρη, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της φιλομάθειας και της περιέργειας που είχε από παιδί για τον κόσμο και τη φύση. Ως παιδί, πέρασε πολύ χρόνο μεταξύ των οικογενειακών σπιτιών στο Χέιστινγκς, στο Νόρφολκ και στο Λονδίνο.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Raoulia eximia. Royal Botanic Gardens, Kew

Ο Γουίλιαμ Χούκερ, ο διευθυντής του Kew (ο οποίος ίδρυσε το Herbarium, το 1853, και έχτισε το Palm House στο Kew Gardens) ήταν φίλος του πατέρα της και η ίδια, κατά τη διάρκεια των επισκέψεών της στο Palm House, ανέπτυξε μια αγάπη για την εξωτική χλωρίδα και τα φυτά των τροπικών.

Έκανε μαθήματα τραγουδιού και ζωγραφικής, κάτι που θεωρούνταν ευπρεπές «χόμπι» για μια βικτοριανή δεσποινίδα. Στο τραγούδι δεν έδειξε να έχει καμία επίδοση. Το ενδιαφέρον της άρχισε να εκδηλώνεται αρχικά με μικρές συλλογές φυτών και χόρτων, τα δείγματα των οποίων μελετούσε, ενώ αργότερα, σε ένα τριετές οικογενειακό ταξίδι στην Ευρώπη, σπούδασε ζωγραφική λουλουδιών, βοτανική και μουσική.

Μετά τον θάνατο της μητέρας της το 1855 ταξίδεψε στην Ελβετία, την Αυστρία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ελλάδα και τον Βόσπορο κρατώντας ημερολόγιο και σκιτσάροντας τις εντυπώσεις της. Η Νορθ ζούσε με τον πατέρα της και στα 37 της άρχισε να κάνει μαθήματα ελαιογραφίας.

Όταν πέθανε ο πατέρας της, κάτι που της στοίχισε αφάνταστα γιατί ήταν ο σύντροφός της στα ταξίδια και ένας σπουδαίος συνομιλητής της, αποφάσισε να αλλάξει ζωή. Πέρασε το τρομερό σοκ του θανάτου του και όταν κληρονόμησε ένα πολύ μεγάλο ποσό, έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιό της: να μην παντρευτεί ποτέ –κάτι που απεχθανόταν ως ιδέα– για να μη μετατραπεί σε «ανώτερη υπηρέτρια», και να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, ούσα ήδη έμπειρη ταξιδιώτισσα.

Στα 40 της χρόνια πούλησε το Hastings Lodge και ξεκίνησε τα ταξίδια της σε όλο τον κόσμο επιδιώκοντας να αφοσιωθεί στη βοτανική ζωγραφική. Προσπάθησε να βρει σύντροφο στα ταξίδια της, αλλά δυσκολεύτηκε, οπότε ξεκίνησε τη μοναχική περιπέτειά της. Οι πολιτικές διασυνδέσεις της οικογένειάς της τής φάνηκαν εξαιρετικά χρήσιμες. Με αυτές τις περγαμηνές μπόρεσε να έχει πρόσβαση σε πρεσβευτές, κυβερνήτες και υπουργούς σε όλο τον κόσμο προκειμένου να εξασφαλίζει κάθε φορά τα κατάλληλα έγγραφα.

Το πρώτο της ταξίδι το έκανε στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Τζαμάικα. Στη συνέχεια ταξίδεψε μόνη της στο εσωτερικό της Βραζιλίας και ολοκλήρωσε περισσότερους από 100 πίνακες ζωγραφικής κατά τη διάρκεια της οκτάμηνης παραμονής της εκεί.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Το Τατζ Μαχάλ, Ινδία. Marianne North Gallery, Kew Gardens.

Το 1875 ξεκίνησε ένα ταξίδι δύο ετών σε όλο τον κόσμο. Ζωγράφισε λουλούδια σε Καλιφόρνια, Ιαπωνία, Βόρνεο, Ιάβα και Κεϋλάνη και στο τέλος του ταξιδιού εξέθεσε μερικούς από τους πίνακές της στην γκαλερί Kensington. Το 1878 επισκέφτηκε την Ινδία και ταξίδεψε μόνη της σε όλη τη χώρα. Έφερε πίσω στην Αγγλία 200 ​​πίνακες.

Έναν χρόνο αργότερα έγραψε στον Διευθυντή των Βασιλικών Βοτανικών Κήπων Kew, που γνώριζε προσωπικά, ζητώντας να δωρίσει τους πίνακές της και να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση ενός κτιρίου για να τους στεγάσει. Το 1880 ξαναταξίδεψε στο Βόρνεο, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και την Καλιφόρνια από όπου έφερε 300 έργα.

Η γκαλερί Marianne North άνοιξε στο κοινό στις 7 Ιουνίου 1881. Κρέμασε η ίδια τους πίνακες και έθεσε ως προϋπόθεση στο κληροδότημά της να περιλαμβάνονται οι πίνακες ως συλλογή και ο σχεδιασμός να μην αλλάξει. Ένα χρόνο αργότερα ξαναταξίδεψε στη Νότια Αφρική και τα νησιά των Σεϋχελλών και το 1884 επισκέφτηκε τη Χιλή για να ζωγραφίσει τις αροκάριες ολοκληρώνοντας με αυτό τον τρόπο το τελευταίο της ζωγραφικό ταξίδι.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Η γκαλερί Βοτανικής Τέχνης στους κήπους του Κιου στο Λονδίνο. Φωτο: Wikimedia Commons

Τα τελευταία χρόνια η υγεία της ήταν κλονισμένη και σύμφωνα με πληροφορίες υπέφερε από κώφωση, ρευματισμούς και νευρολογικές παθήσεις. Μετακόμισε στο Mount House Alderley, στο Gloucestershire, και έγραψε την αυτοβιογραφία της. Πέθανε το 1890 σε ηλικία 59 ετών από ηπατική νόσο.

Άφησε μια κληρονομιά αναντικατάστατη και αξεπέραστη, που δεν μπορεί τίποτα να τη σκιάσει. Μόλις μπει κάποιος στον κόσμο της μαγεύεται για πάντα. Είναι ένας κόσμος ποιητικός διατυπωμένος με πάθος, γνώση και επιστημονική ακρίβεια. Τα φυτά και λουλούδια ζωντανεύουν, ο κόσμος της είναι λαμπρός και σπουδαίος. Τον τοποθέτησε σοφά σε ένα περίπτερο για να είναι ενιαίος και να παρουσιάζει την ολότητα και τη μαγεία της, τα παράδοξα και παράξενα της βλάστησης όπως δεν παρουσιάζεται πουθενά αλλού στον κόσμο, ούτε καν στην ίδια τη φύση.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Φωτογραφία της Μάριαν Νορθ στο σπίτι της στο Mount House, Alderley, περ. 1867. Φωτό: Mrs Susan Hodgson
Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Φωτο: Wikipedia
Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Καρποί και φυλλωσιά του φυτού Ινδοσυκιά, 1878, Marianne North Gallery
Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Λουλούδια και φυλλωσιά του δέντρου του πάθους, Βραζιλία. Marianne North Gallery
Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Φυτά και πουίά του βάλτου, Σευχέλλες, 1882. Marianne North Gallery
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ