Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου βοτανολόγου που αποθέωσε το φυτικό βασίλειο

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Μάριαν Νορθ, Μαγκρόβιο έλος στο Βόρνεο, 1876. Marianne North Gallery
0

Ποια γυναίκα σήμερα θα μπορούσε να συγκριθεί με τη Μάριαν Νορθ; Δύσκολη ερώτηση. Γιατί αυτή η φιλοπερίεργη, περιπετειώδης, ατρόμητη και θαρραλέα γυναίκα δεν είναι μόνο ένα φαινόμενο της εποχής της αλλά και ένα παράδειγμα επιμονής, υπομονής, στοχοπροσήλωσης και ταλέντου.

Ίσως κανένας άνθρωπος στο Λονδίνο της βικτωριανής εποχής και της αστικής τάξης δεν θα άφηνε τα πάντα για να ριχτεί στο κυνήγι της αποτύπωσης της φύσης με τέτοιο συναρπαστικό τρόπο. Το φανερώνει ο πλούτος του έργου της, μέσα σε τόσο πυκνό χρόνο: από το 1871 μέχρι το 1885, μέσα σε 14 χρόνια, ζωγράφισε 800 έργα, επισκέφθηκε 17 χώρες και 6 ηπείρους.

Η περιπέτειά της μοιάζει ακόμα και σήμερα ασύλληπτη. Ταξίδεψε ανάμεσα σε άλλα μέρη στη Βόρεια και Κεντρική Αμερική, σε ΗΠΑ, Καναδά, Τζαμάικα και Καραϊβική, στη Νότια Αμερική, σε Βραζιλία και Χιλή, στην Τενερίφη, στην Ασία, σε Ιαπωνία, Σιγκαπούρη, Σρι Λάνκα, Ινδία, στην Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, τη Νότια Αφρική και τις Σεϋχέλλες φορώντας το μακρύ βικτωριανό και άβολο φουστάνι της και ζωγραφίζοντας  –πράγμα ασυνήθιστο για βοτανική ζωγράφο– με λάδια. 

Ο καυτός ήλιος, η δυνατή βροχή, ο κίνδυνος των ταξιδιών, οι ασθένειες των ταξιδιωτών, η απουσία ιατρικής περίθαλψης, οι βδέλλες και οι γιγαντιαίες αράχνες που συναντούσε δεν αποθάρρυναν ποτέ αυτό το «άγριο πουλί» να απλώσει τα φτερά του στα μέσα του 19ου αιώνα καθώς ταξίδευε σε κάθε ήπειρο και τροπικό νησί.

Όταν προς το τέλος της ζωής της παρουσίασε το έργο της, έδειξε 832 πίνακες ζωγραφικής στους Βασιλικούς Βοτανικούς Κήπους στο Kew και έδωσε τα χρήματα για να τους στεγάσει σε μια γκαλερί, τη σημερινή γκαλερί Βοτανικής Τέχνης στους κήπους του Kew στο Λονδίνο.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Η Μάριαν Νορθ ζωγραφίζει ένα αγόρι στην Κεϋλάνη, 1877. Φωτο: Julia Margaret Cameron

Στις 2 Αυγούστου 1881 ο Δαρβίνος έγραψε μια επιστολή στη Μάριαν Νορθ στην οποία έδειχνε τον ενθουσιασμό του για τον θάμνο «Αυστραλιανά πρόβατα» (Raoulia eximia) που του έστειλε. Ο Δαρβίνος την αντιμετώπιζε ως ισότιμή του, σε μια εποχή που το γυναικείο και το αντρικό φύλο ανήκαν σε άλλη σφαίρα, σε άλλη πραγματικότητα, με ρόλους που υποτιμούσαν συστηματικά τις γυναίκες έναντι των ανδρών, ομολογώντας τον θαυμασμό του για το μυαλό της, που ήταν πολύ ανώτερο του δικού του σε αυτά τα θέματα.  Ήταν αυτός που την είχε προτρέψει να ταξιδέψει στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία εκτιμώντας τις γνώσεις και την οξυδέρκειά της στην παρατήρηση του φυτικού κόσμου.

Ο θαυμασμός για το έργο της Νορθ σήμερα αφορά και τον θαυμασμό σε μια γυναίκα που αψήφησε τις επιταγές που την ήθελαν υποταγμένη, να ασχολείται μόνο με οικιακές εργασίες και να έχει ένα μετρημένο προφίλ. Η Νορθ τα συνδύασε όλα, δεν υπήρχε μομφή, σκάνδαλο, παρά μόνο προσήλωση και απόλυτη ελευθερία που τη διεκδίκησε χωρίς να αφήσει σε κανέναν περιθώριο αμφισβήτησης.

Η Μάριαν Νορθ γεννήθηκε στο Χέιστινγκς της Αγγλίας το 1830, έναν χρόνο πριν η Βικτόρια βασιλεύσει, και ήταν το πρώτο παιδί σε μια οικογένεια με πολιτική και κοινωνική παράδοση. Ο πατέρας ήταν φιλελεύθερος βουλευτής και η μητέρα της κόρη του βουλευτή και βαρόνου Τζον Μαρτζοριμπάνκς. Η οικογένειά της, άνθρωποι με καλλιέργεια και ταξίδια σε πολλά μέρη, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της φιλομάθειας και της περιέργειας που είχε από παιδί για τον κόσμο και τη φύση. Ως παιδί, πέρασε πολύ χρόνο μεταξύ των οικογενειακών σπιτιών στο Χέιστινγκς, στο Νόρφολκ και στο Λονδίνο.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Raoulia eximia. Royal Botanic Gardens, Kew

Ο Γουίλιαμ Χούκερ, ο διευθυντής του Kew (ο οποίος ίδρυσε το Herbarium, το 1853, και έχτισε το Palm House στο Kew Gardens) ήταν φίλος του πατέρα της και η ίδια, κατά τη διάρκεια των επισκέψεών της στο Palm House, ανέπτυξε μια αγάπη για την εξωτική χλωρίδα και τα φυτά των τροπικών.

Έκανε μαθήματα τραγουδιού και ζωγραφικής, κάτι που θεωρούνταν ευπρεπές «χόμπι» για μια βικτοριανή δεσποινίδα. Στο τραγούδι δεν έδειξε να έχει καμία επίδοση. Το ενδιαφέρον της άρχισε να εκδηλώνεται αρχικά με μικρές συλλογές φυτών και χόρτων, τα δείγματα των οποίων μελετούσε, ενώ αργότερα, σε ένα τριετές οικογενειακό ταξίδι στην Ευρώπη, σπούδασε ζωγραφική λουλουδιών, βοτανική και μουσική.

Μετά τον θάνατο της μητέρας της το 1855 ταξίδεψε στην Ελβετία, την Αυστρία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ελλάδα και τον Βόσπορο κρατώντας ημερολόγιο και σκιτσάροντας τις εντυπώσεις της. Η Νορθ ζούσε με τον πατέρα της και στα 37 της άρχισε να κάνει μαθήματα ελαιογραφίας.

Όταν πέθανε ο πατέρας της, κάτι που της στοίχισε αφάνταστα γιατί ήταν ο σύντροφός της στα ταξίδια και ένας σπουδαίος συνομιλητής της, αποφάσισε να αλλάξει ζωή. Πέρασε το τρομερό σοκ του θανάτου του και όταν κληρονόμησε ένα πολύ μεγάλο ποσό, έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιό της: να μην παντρευτεί ποτέ –κάτι που απεχθανόταν ως ιδέα– για να μη μετατραπεί σε «ανώτερη υπηρέτρια», και να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, ούσα ήδη έμπειρη ταξιδιώτισσα.

Στα 40 της χρόνια πούλησε το Hastings Lodge και ξεκίνησε τα ταξίδια της σε όλο τον κόσμο επιδιώκοντας να αφοσιωθεί στη βοτανική ζωγραφική. Προσπάθησε να βρει σύντροφο στα ταξίδια της, αλλά δυσκολεύτηκε, οπότε ξεκίνησε τη μοναχική περιπέτειά της. Οι πολιτικές διασυνδέσεις της οικογένειάς της τής φάνηκαν εξαιρετικά χρήσιμες. Με αυτές τις περγαμηνές μπόρεσε να έχει πρόσβαση σε πρεσβευτές, κυβερνήτες και υπουργούς σε όλο τον κόσμο προκειμένου να εξασφαλίζει κάθε φορά τα κατάλληλα έγγραφα.

Το πρώτο της ταξίδι το έκανε στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Τζαμάικα. Στη συνέχεια ταξίδεψε μόνη της στο εσωτερικό της Βραζιλίας και ολοκλήρωσε περισσότερους από 100 πίνακες ζωγραφικής κατά τη διάρκεια της οκτάμηνης παραμονής της εκεί.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Το Τατζ Μαχάλ, Ινδία. Marianne North Gallery, Kew Gardens.

Το 1875 ξεκίνησε ένα ταξίδι δύο ετών σε όλο τον κόσμο. Ζωγράφισε λουλούδια σε Καλιφόρνια, Ιαπωνία, Βόρνεο, Ιάβα και Κεϋλάνη και στο τέλος του ταξιδιού εξέθεσε μερικούς από τους πίνακές της στην γκαλερί Kensington. Το 1878 επισκέφτηκε την Ινδία και ταξίδεψε μόνη της σε όλη τη χώρα. Έφερε πίσω στην Αγγλία 200 ​​πίνακες.

Έναν χρόνο αργότερα έγραψε στον Διευθυντή των Βασιλικών Βοτανικών Κήπων Kew, που γνώριζε προσωπικά, ζητώντας να δωρίσει τους πίνακές της και να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση ενός κτιρίου για να τους στεγάσει. Το 1880 ξαναταξίδεψε στο Βόρνεο, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και την Καλιφόρνια από όπου έφερε 300 έργα.

Η γκαλερί Marianne North άνοιξε στο κοινό στις 7 Ιουνίου 1881. Κρέμασε η ίδια τους πίνακες και έθεσε ως προϋπόθεση στο κληροδότημά της να περιλαμβάνονται οι πίνακες ως συλλογή και ο σχεδιασμός να μην αλλάξει. Ένα χρόνο αργότερα ξαναταξίδεψε στη Νότια Αφρική και τα νησιά των Σεϋχελλών και το 1884 επισκέφτηκε τη Χιλή για να ζωγραφίσει τις αροκάριες ολοκληρώνοντας με αυτό τον τρόπο το τελευταίο της ζωγραφικό ταξίδι.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Η γκαλερί Βοτανικής Τέχνης στους κήπους του Κιου στο Λονδίνο. Φωτο: Wikimedia Commons

Τα τελευταία χρόνια η υγεία της ήταν κλονισμένη και σύμφωνα με πληροφορίες υπέφερε από κώφωση, ρευματισμούς και νευρολογικές παθήσεις. Μετακόμισε στο Mount House Alderley, στο Gloucestershire, και έγραψε την αυτοβιογραφία της. Πέθανε το 1890 σε ηλικία 59 ετών από ηπατική νόσο.

Άφησε μια κληρονομιά αναντικατάστατη και αξεπέραστη, που δεν μπορεί τίποτα να τη σκιάσει. Μόλις μπει κάποιος στον κόσμο της μαγεύεται για πάντα. Είναι ένας κόσμος ποιητικός διατυπωμένος με πάθος, γνώση και επιστημονική ακρίβεια. Τα φυτά και λουλούδια ζωντανεύουν, ο κόσμος της είναι λαμπρός και σπουδαίος. Τον τοποθέτησε σοφά σε ένα περίπτερο για να είναι ενιαίος και να παρουσιάζει την ολότητα και τη μαγεία της, τα παράδοξα και παράξενα της βλάστησης όπως δεν παρουσιάζεται πουθενά αλλού στον κόσμο, ούτε καν στην ίδια τη φύση.

Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Φωτογραφία της Μάριαν Νορθ στο σπίτι της στο Mount House, Alderley, περ. 1867. Φωτό: Mrs Susan Hodgson
Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Φωτο: Wikipedia
Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Καρποί και φυλλωσιά του φυτού Ινδοσυκιά, 1878, Marianne North Gallery
Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Λουλούδια και φυλλωσιά του δέντρου του πάθους, Βραζιλία. Marianne North Gallery
Μέσα στον κόσμο της Μάριαν Νορθ, της πρωτοπόρου γυναίκας βοτανολόγου που αποθέωσε τον φυτικό κόσμο Facebook Twitter
Φυτά και πουίά του βάλτου, Σευχέλλες, 1882. Marianne North Gallery
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT
Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ