Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino’s “Portrait of a Young Man With a Book,” περ. μέσα 1530s. Credit: Metropolitan Museum of Art

Μέδικοι στο ΜΕΤ: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός

0

Περισσότερα από 90 έργα τέχνης από μερικούς από τους πιο διάσημους καλλιτέχνες της Ιταλικής Αναγέννησης, συμπεριλαμβανομένων των Μπροντσίνο Ποντόρμο και Τσελίνι παρουσιάζει το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης με την έκθεση Μέδικοι: πορτρέτα και πολιτική 1512-1570.

Η οικογένεια των Μεδίκων άλλαξε την τύχη της Φλωρεντίας με τη φήμη τους να απλώνεται πέρα από τα σύνορα της χώρας τους, σε όλη την Ευρώπη. Το όνομά τους είναι συνυφασμένο με την πολιτική, το χρήμα, τη δολοπλοκία και την εξουσία. Φυσικά και με την τέχνη, με την αυλή τους να κατακλύζεται από καλλιτέχνες της εποχής που φιλοτεχνούσαν την βιτρίνα της πιο ισχυρής δυναστείας της Ευρώπης.

Η ιστορία τους ξεκινά από το εμπόριο υφασμάτων στη Φλωρεντία του 14ου αιώνα και φτάνει στην ίδρυση του πρώτου πιστωτικού ιδρύματος της Ευρώπης με υποκαταστήματα στη Ρώμη, στη Βενετία, στην Πίζα, στο Μιλάνο, στη Γενεύη, στο Λονδίνο, στην Μπριζ και πελάτες τους εστεμμένους και τους πλούσιους της γηραιάς ηπείρου. Κυριαρχούν από το 1434 μέχρι το 1494 όταν εκδιώχθηκαν από την πόλη και επανήλθαν το 1512 για να μείνουν στην εξουσία με αρκετές ανατροπές για δυο ακόμα αιώνες. Οι πιο διάσημοι εκπρόσωποι της δυναστείας ήταν ο Κόζιμο (1380-1464) που έχτισε το Παλάτσο Μέντιτσι-Ρικάρντι και ο Λορέντζο ο Μεγαλοπρεπής (1449-92), πρώτος προστάτης του Μιχαήλ Άγγελου και συνδεδεμένος με τον Σάντρο Μποτιτσέλι. Ο Τζοβάνι (1475-1521) και ο Ιούλιος (1478-1534) έγιναν Πάπες με τα ονόματα Λέων Ι' και Kλήμης Ζ' και υποστήριξαν θερμά τον Ραφαήλ και τον Τζούλιο Ρομάνο, ενώ ο Κόζιμο Α' (1519-74) έλαβε τον τίτλο του αρχιδούκα της Τοσκάνης. Από τη διάσημη οικογένεια προέκυψαν τρεις πάπες, ενώ δύο γυναίκες της «φαμίλιας», η Αικατερίνη (1519-1589) και η Μαρία (1573-1642), κατάφεραν να ανεβούν στον βασιλικό θρόνο της Γαλλίας.

Η οικογένεια των Μεδίκων άλλαξε την τύχη της Φλωρεντίας με τη φήμη τους να απλώνεται πέρα από τα σύνορα της χώρας τους, σε όλη την Ευρώπη. Το όνομά τους είναι συνυφασμένο με την πολιτική, το χρήμα, τη δολοπλοκία και την εξουσία. Φυσικά και με την τέχνη, με την αυλή τους να κατακλύζεται από καλλιτέχνες της εποχής που φιλοτεχνούσαν την βιτρίνα της πιο ισχυρής δυναστείας της Ευρώπης.

Οι Μέδικοι θεμελίωσαν και εγκαινίασαν το μουσείο Ουφίτσι στη Φλωρεντία με τα έργα που εκτίθενται να καλύπτουν χρονικά την περίοδο από τον 13ο μέχρι τον 18ο αιώνα και να συνθέτουν μία από τις σημαντικότερες συλλογές αναγεννησιακής τέχνης.

Μερικά από τα καλύτερα πορτρέτα της δυτικής τέχνης ζωγραφίστηκαν στη Φλωρεντία από το 1512 έως το 1570, όταν η πόλη μετατράπηκε από δημοκρατία με εκλεγμένους αξιωματούχους σε δουκάτο που κυβερνούσε η οικογένεια των Μεδίκων. Η βασική μορφή σε αυτόν τον μετασχηματισμό ήταν ο Κόζιμο Α’, ο οποίος έγινε Δούκας της Φλωρεντίας το 1537, μετά τη δολοφονία του προκατόχου του, Αλεξάνδρου των Μεδίκων. Όταν ανέβηκε στην εξουσία το 1537 αν και ήταν 17 ετών, αποδείχτηκε υπερβολικά ισχυρογνώμων και φιλόδοξος. Την ίδια χρονιά αναγνωρίστηκε από τον Κάρολο Ε΄ των Αψβούργων της Γερμανίας ως αρχηγός του Φλωρεντινού κράτους.

Ο Κόζιμο χρησιμοποίησε έξυπνα τον πολιτισμό ως πολιτικό εργαλείο για να μετατρέψει την εμπορική πόλη σε πρωτεύουσα ενός δυναμικού κράτους, στρατολογώντας τους κορυφαίους διανοούμενους και καλλιτέχνες της εποχής του και προωθώντας μεγάλα αρχιτεκτονικά, μηχανικά και καλλιτεχνικά έργα.

Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino’s “Saint John the Baptist (Προσωπογραφία του Τζιοβάνι των Μεδίκων), 1560-61. Credit: Galleria Borghese, Ρώμη.
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino, ο Κόζιμο Α' των Μεδίκων ως Ορφέας , 1537–39. Courtesy of the Philadelphia Museum of Art

Επανέφερε  την δύναμη των Μεδίκων, που βασίλεψαν στην Φλωρεντία ως τον Τζαν Γκαστόνε των Μεδίκων (1671 - 1737).

Ήταν λάτρης των γραμμάτων και των τεχνών, παρά την αυταρχική του διακυβέρνηση και έφερε την πόλη του σε πρώτο πλάνο σε μια καθοριστική στιγμή της ιστορίας της Ευρώπης. Ο Κόζιμο, έκανε αυτό που συμβαίνει ιστορικά, η τέχνες και τα γράμματα να χρησιμοποιούνται για την προώθηση τόσο πολιτικών όσο και πολιτιστικών θεμάτων, αφήνοντας φυσικά πίσω τους όπως και όλη τη δυναστεία αξιομνημόνευτα αριστουργήματα από την Αναγεννησιακή Ιταλία.

Η έκθεση στο ΜΕΤ καλεί τους επισκέπτες μέσα από τα πορτραίτα να εξερευνήσουν και να πληροφορηθούν για το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο αυτών των έργων, προκειμένου να εκτιμηθεί πληρέστερα η καλλιτεχνική τους σημασία και ο ρόλος τους στον πολιτισμό και την κοινωνία. Η έκθεση περιλαμβάνει πίνακες ζωγραφικής, γλυπτικές προτομές, μετάλλια και λαξευτούς πολύτιμους λίθους έως σχέδια, χαρακτικά, χειρόγραφα και πανοπλίες από τις συλλογές του ΜΕΤ και δάνεια από την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία.

Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Benvenuto Cellini, ο Κόζιμο των Μεδίκων, 1545. Museo Nazionale del Bargello / Su concessione del Ministero della Cultura / Φωτο: Antonio Quattrone

Από την επιβλητική προτομή του Κόζιμο Α’ από τον Τσελίνι που υποδέχεται το κοινό η επόμενη ενότητα αφορά την εποχή της μετάβασης από τη Δημοκρατία στο Δουκάτο όταν το καλλιτεχνικό στιλ ήταν λιτό και αντικατόπτριζε τις παραδοσιακές ηθικές αξίες της δημοκρατίας, με σκούρα χρώματα και απουσία διακοσμητικών. Τα επόμενα χρόνια είναι εμφανής η μετατόπιση του καλλιτεχνικού ύφους με τα πορτραίτα της οικογένειας να προορίζονται για να προβάλουν την εξουσία, να διεκδικήσουν τη συνέχεια της δυναστείας και να μεταδώσουν την πολιτιστική τελειότητα, θεμελιώνοντας και τους κανόνες της τέχνης.

Ο Κόζιμο αξιοποίησε την καλλιτεχνική και λογοτεχνική κληρονομιά της Φλωρεντίας για να ενισχύσει το κύρος σε όλη την Ευρώπη και, το 1542, ίδρυσε ένα σημαντικό λογοτεχνικό ίδρυμα που ονομάζεται Accademia Fiorentina.

Η λέξη που είναι σύμφυτη με την περίοδο της διακυβέρνησης από τον Κόζιμο Α’ είναι η λαμπρότητα και ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποίησε τον πολιτισμό τόσο για να δημιουργήσει μια αίσθηση νομιμότητας όσο και ως μέσο διασφάλισης της θέσης της Φλωρεντίας σε έναν μεταμορφωμένο πολιτικό χάρτη. Η Φλωρεντία αναδεικνύεται σε πνευματική δύναμη της Αναγέννησης με τους Μεδίκους κυρίαρχους  μιας συναρπαστικής εποχής. Η φήμη της Φλωρεντίας και των Μεδίκων ζεί και υπάρχει αιώνες μετά τον θάνατο των μελών της δυναστείας των ηγεμόνων της Ευρώπης.

Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino, “Garzía de’ Medici,” περ. 1550. Credit Museo Nacional del Prado, Μαδρίτη.
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino, Portrait of a Young Man With a Book, μέσα της δεκαετία του 1530. The Metropolitan Museum of Art, New York, H. O. Havemeyer Collection.

Οι περισσότεροι πίνακες της έκθεσης είναι του Άνιολο Μπροντσίνο, περισσότεροι από τους μισούς της έκθεσης. Η μανιέρα του που παραγνωρίστηκε για πολλούς αιώνες είναι θριαμβευτική. Ως ζωγράφος της Αυλής των Μεδίκων, επηρεάστηκε από τον  κορυφαίο τότε Φλωρεντινό ζωγράφο Ποντόρμο που ήταν δάσκαλός του και τελειοποίησε τις κομψές, ψυχρές, ήρεμες φιγούρες των ηγεμόνων και των ευγενών της Φλωρεντίας.

Ο Μπροντσίνο δέχτηκε για πρώτη φορά την υποστήριξη των Μεδίκων το 1539, όταν ήταν ένας από τους πολλούς καλλιτέχνες που επιλέχθηκαν για να φιλοτεχνήσουν τις περίτεχνες διακοσμήσεις για τον γάμο του Κόζιμο Α΄ με την Ελεονώρα του Τολέδο. Οι πίνακές του βρίθουν λεπτομερειών μα τον ζωγράφο να κάνει τα πολυτελή ενδύματα να τραβούν την προσοχή περισσότερο από τα πρόσωπα και να καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο χώρο στα έργα του.

Άντρες που κρατούν βιβλία με επιμήκη πρόσωπα και πορσελάνινη καθαρότητα, πρότυπο της αρετής, της ομορφιάς και της διάνοιας, γυναίκες που στέκουν ατάραχες μέσα σε κύματα από ταφτάδες, βελούδα και μεταξωτά, κοσμήματα φτιαγμένα από τους μεγαλύτερους κοσμηματοποιούς μόνο για τα μακριά ωχρά τους δάχτυλα και τους λευκούς λαιμούς τους, οι μορφές του Μπροντσίνο υποδείγματα απαθούς υπεροψίας και εξουσίας, επηρέασαν την προσωπογραφία ως είδος στις Ευρωπαϊκές Αυλές επί έναν αιώνα.

Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino, Portrait of a Woman With a Lapdog, 1532–33. Φωτο: © Städel Museum, Frankfurt am Main
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino, Lodovico Capponi, 1550–55. The Frick Collection

Στην έκθεση υπάρχουν ακόμα τα έργα των διάσημων Φλωρεντινών ζωγράφων της εποχής, του Ποντόρμο και του Σαλβιάτι που απεικονίζουν τη μεγάλη οικογένεια αλλά και αλληγορικές μυθολογικές σκηνές.

Ο Ποντόρμο έχοντας μαθητεύσει στη Φλωρεντία κοντά στους Πιέρο ντι Κόζιμο και  Λεονάρντο ντα Βίντσι το 1519 προσλαμβάνεται από τον οίκο των Μεδίκων για να διακοσμήσει την βίλα τους με διάφορα μυθολογικά θέματα. Αλλάζει εντελώς την προοπτική και τους κανόνες που επικρατούσαν στην Αναγέννηση με τις φιγούρες του σχεδόν να αιωρούνται στο φόντο που δεν είναι ποτέ ευκρινές και συγκεκριμένο.

Ο άλλος Φλωρεντινός μανιερίστας είναι ο Φραντσέσκο Σαλβιάτι που εκτός από τα πορτραίτα του ολοκλήρωσε μια τοιχογραφία με τον θρίαμβο των Μεδίκων ( Triumph of Camillus ) στο Παλάτσο Βέκιο. Ο Σαλβιάτι έκανε και πολλά σχέδια για ταπετσαρίες και στα έργα του υπάρχει ένα δεύτερο θέμα πίσω από το πρόσωπο που απεικονίζεται στο κέντρο.

Εκτός από τους ιστορικούς τέχνης, σήμερα στα έργα αυτά σκύβουν πολύ σχολαστικά και οι άνθρωποι της μόδας και του ντιζάιν, πάνω σε κάθε ραφή, λεπτομέρεια, στην πυκνότητα των υφασμάτων και τη δεξιοτεχνία των κεντημάτων, σε κάθε πτυχή του υφάσματος, μελετώντας το χρώμα, το σχήμα και το φως. Είναι βέβαιο ότι οι Μέδικοι έχουν να ζήσουν πολλές ζωές ανάμεσά μας.

Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Agnolo Bronzino’s “Portrait of a Woman" πιθανότατα πρόκειται για την Cassandra Bandini, 1550–55. Credit: Galleria Sabauda, Turin; Scala/Art Resource, NY
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino, Laura Battiferri, περ. 1560. © Musei Civici Fiorentini—Museo di Palazzo Vecchio
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Pontormo’s “Portrait of a Halberdier (πιθανόν ο Francesco Guardi, 1529–1530. Credit: J. Paul Getty Museum
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Petticoat with sleeves, ca. 1560, likely owned by Eleonora of Toledo. Museo Nazionale di Palazzo Reale, Pisa / Φωτο: Arrigo Coppitz, από το αρχείο του Regional Directorate of Museums της Τοσκάνης.
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino, Eleonora di Toledo and Francesco de’ Medici, περ. 1550. Museo Nazionale di Palazzo Reale, Pisa Image © Haltadefinizione® Image Bank by permission of the Ministry of Cultural Activities and Heritage—Polo Museale della Toscana
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Sebastiano del Piombo’s “Pope Clement VII,” 1525-26. Credit Scala and Ministero per i Beni e le Attività culturali/Art Resource, NY
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Francesco Salviati, “Portrait of a Man,” 1544–45. Credit: Saint Louis Art Museum
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Francesco Salviati, “Portrait of a Young Man with a Dog,” περ. 1543–45. Credit: Metropolitan Museum of Art
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Jacopo da Pontormo, Alessandro de' Medici, 1534–35. Courtesy of the Philadelphia Museum of Art
Μέδικοι: Εξουσία, χρήμα, δολοφονίες, πορτραίτα και μανιερισμός Facebook Twitter
Bronzino, “Stefano Colonna,” 1546. Credit: Gallerie Nazionali di Arte Antica, MIBACT; Bibliotheca Hertziana, Istituto Max Planck for the History of Art
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
PLASMATA 3 TOPIC

Plāsmata 3 / Plāsmata 3: «Ο πιο σύντομος δρόμος είναι πάντα ο λιγότερο ενδιαφέρων»

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, επιμελείται μαζί με την ομάδα της Στέγης μια έντυπη «ξενάγηση» στην έκθεση «Plāsmata 3: We’ve met before, haven’t we?», που παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως.
THE LIFO TEAM
O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Εικαστικά / O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Τα παράξενα μηχανικά γλυπτά του πρωτοποριακού καλλιτέχνη –του οποίου φέτος γιορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννησή του με εκθέσεις σε όλο τον κόσμο– αποτελούν ένα σαρδόνιο σχόλιο και για τη σύγχρονη κοινωνία.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
2ο κομμάτι Αφροδίτη

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 2

«Μας αρέσει η παρέκκλιση και η απόκλιση. Στη ζωή, γενικά. Στους ανθρώπους. Και στην τέχνη. Και εδώ. Από τον Ροδώνα στη Γαρδένια, από τις Αριές στο θέατρο Αλίκη. Οι σπείρες έχουν φτιαχτεί για να τις περπατήσεις και τα παρτέρια για να σταθείς».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ
Αφροδίτη 5.

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 5

«Και έχεις τόσα να πεις με τα έργα που θα συναντήσεις. Σαν τα ταξίδια. Τα αληθινά ταξίδια, όχι αυτά που κάνεις για δουλειά. Τα άλλα. Εκείνα που κάνεις με παρέα και πιάνετε κουβέντα με αγνώστους χωρίς βιασύνη. Εκείνα που παίρνεις τον χρόνο σου για να χορτάσεις τις λεπτομέρειες».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ