Η «παιδίσκη νύφη» του Γκογκέν: Αναζητώντας την μούσα που ενέπνευσε ένα αριστούργημα

Η «παιδίσκη νύφη» του Γκογκέν: Αναζητώντας την μούσα που ενέπνευσε ένα αριστούργημα Facebook Twitter
Πολ Γκογκέν, «Το πνεύμα των νεκρών αγρυπνά», 1892
0

Είναι ξαπλωμένη γυμνή, μπρούμυτα, με τις παλάμες στο μαξιλάρι. Το δέρμα της είναι σκούρο σαν βρεγμένο χώμα, τα μαλλιά της μαύρα σαν τη νύχτα. Ένα παραδοσιακό ύφασμα από την Ταϊτή καλύπτει το στρώμα. Ο τοίχος πίσω από το κρεβάτι είναι σκούρος βιολετί με φωσφορίζουσες λευκές λάμψεις. Στα πόδια της, μια σκιά φαίνεται να με ένα μαύρο σάβανο να της καλύπτει το κεφάλι, έτσι ώστε το πρόσωπο να μοιάζει με μάσκα θανάτου. Αυτή η ηλικιωμένη γυναίκα στα πόδια του νεαρού κοριτσιού είναι ένα tupapau, ή πνεύμα των νεκρών.

Το κορίτσι στον πίνακα ονομαζόταν Teha'amana και έγινε η «σύζυγος-παιδί» του Πολ Γκογκέν, όταν ο 43χρονος ζωγράφος έφτασε στο νησί της Ταϊτής το 1891. Ο καλλιτέχνης είχε συνάψει σχέσεις με πολλά κορίτσια από την Ταϊτή, οι οποίες είχαν γίνει «μούσες», ερωμένες και ανεπίσημες σύζυγοί του. Υπήρχε η Pau'ura μετά την Teha'amana και η Vaeoho Marie-Rose στα νησιά Μαρκέζας, η οποία πέθανε το 1903. Πίσω στην Ευρώπη είχε μια Δανή σύζυγο και πέντε παιδιά, μεταξύ των οποίων και μια κόρη, την Αλίν, περίπου στην ίδια ηλικία με την Teha'amana. Όπως και η Teha'amana, η Αλλιν θα πέθαινε νέα.

Το κορίτσι στον πίνακα ονομαζόταν Teha'amana και έγινε η «σύζυγος-παιδί» του Πολ Γκογκέν, όταν ο 43χρονος ζωγράφος έφτασε στο νησί της Ταϊτής το 1891. Ο καλλιτέχνης είχε συνάψει σχέσεις με πολλά κορίτσια από την Ταϊτή, οι οποίες είχαν γίνει «μούσες», ερωμένες και ανεπίσημες σύζυγοί του

Όταν έφτασε η στιγμή να γράψω το πρώτο μου βιβλίο, αποφάσισα να προσπαθήσω να αφηγηθώ την ιστορία της Teha'amana. Αλλά πώς θα μπορούσα ποτέ να αποδώσω δικαιοσύνη σε ένα κορίτσι που έζησε σε μια εποχή τόσο μακριά από όλα όσα ήξερα; Υπήρχαν κάποιες ιεραποστολικές πηγές, όπως το «Ημερολόγιο του John Davies, Ταϊτή, 1816», καθώς και ανθρωπολογικές μελέτες για τα έθιμα της Ταϊτής, οι οποίες συνδύαζαν μια πολύπλοκη ιστορία βίας και κατάκτησης, αλλά τίποτα για τα κορίτσια και τις γυναίκες κατά την περίοδο που με ενδιέφερε. Τίποτα για την Teha'amana.

Μετά από 17 χρόνια λανθασμένων στροφών, ατέλειωτων ωρών έρευνας στη Βρετανική Βιβλιοθήκη και άπειρων σελίδες με σημειώσεις που δεν απέκτησαν ποτέ μορφή, στο τέλος αποφάσισα να παραμερίσω όλα τα ιστορικά γεγονότα και τις αποικιοκρατικές αναφορές για να αφηγηθώ μια απλή ιστορία. Την ιστορία ενός κοριτσιού που πήγε με έναν Γάλλο, ο οποίος μια μέρα θα την έκανε διάσημη χωρίς να το ξέρει, και τα εκατομμύρια που θα έβγαζε η εικόνα της.

Έπρεπε να φανταστώ τον κόσμο της, την εμπειρία της, και με τράβηξαν οι θρύλοι και οι μύθοι της Πολυνησίας, με γοήτευσε το πώς η ιστορία της θεάς του φεγγαριού Hina διέφερε στα διάφορα νησιά. Κάθε ιστορία ήταν βαθιά συνδεδεμένη με τη γη και τα στοιχεία της νησιωτικής ζωής. Μια χορηγία μου επέτρεψε να προγραμματίσω ένα ταξίδι στην Ταϊτή, όπου ήμουν σίγουρη ότι θα ανακάλυπτα τελικά τι πραγματικά είχε συμβεί στην Teha'amana.

Η Ταϊτή ήταν τόσο όμορφη όσο ήλπιζα, ένα τοπίο που ήταν ταυτόχρονα μαγευτικό και δυσοίωνο. Σήμερα, οι τουρίστες κατεβαίνουν από τα τεράστια υπερωκεάνια (ένα από αυτά ονομάζεται Paul Gauguin) και μένουν σε λαμπερά ξενοδοχεία όπου τα βράδια τους διασκεδάζουν οι νεαροί Ταϊτινοί που παρουσιάζουν τους παραδοσιακούς τους χορούς. Ήταν δύσκολο να βρούμε οποιοδήποτε ίχνος του τόπου που υπήρχε στην εποχή της Teha'amana.

Πολ Γκογκέν, Αυτοπροσωπογραφία, 1893-4 Facebook Twitter
Πολ Γκογκέν, Αυτοπροσωπογραφία, 1893-4

Ταξίδεψα από την πρωτεύουσα Παπεέτε που κάποτε ήταν το κύριο λιμάνι όπου είχε αποβιβαστεί το πλοίο του Γκογκέν, στο χωριό Mataiea, όπου ο Γκογκέν ζούσε με την Teha'amana. Η καλύβα όπου είχε φιλοτεχνήσει αυτόν και άλλους πίνακες έχει εξαφανιστεί, αν και η εικόνα της είναι κολλημένη σε μπουκάλια ρούμι και στις κονσέρβες μπισκότων που μπορεί να βρει κανείς στα τοπικά καταστήματα με αναμνηστικά.

Το πιστοποιητικό θανάτου που ξέθαψα από τα αρχεία, το οποίο ο Bengt Danielsson, βιογράφος του Γκογκέν, ισχυρίστηκε ότι ήταν δικό της, επίσης δεν ταίριαζε. Σύμφωνα με τις ημερομηνίες, θα ήταν ενός έτους όταν γνώρισε τον Γκογκέν, και δεν υπήρχε καμία αναφορά  στους δύο γιους που φέρεται να απέκτησε μετά την αναχώρηση του Γκογκέν. Ο Ταϊτινός οδηγός μου βρήκε κάποιους απογόνους της Teha'amana στο χωριό Faaone, αλλά δεν ήθελαν να μου μιλήσουν. Ήμουν παρείσακτη. Τι δικαίωμα είχα να φτάσω μέχρι εκεί αναζητώντας την ιστορία της;

Αλλά οι ιστορίες, οι γενεαλογίες, οι μύθοι και οι θρύλοι της Ταϊτής μεταδίδονταν πάντα προφορικά, από γενιά σε γενιά. Οι αρχαίοι ιερείς της Ταϊτής δίδασκαν τους γιους τους να μεταφέρουν στο μέλλον αυτά που γνώριζαν. Και ήταν ένας από αυτούς τους απογόνους που συνάντησα την προτελευταία μου μέρα στην Ταϊτή, σε ένα marae (χώρο ιερού ναού). Ο προπάππους του γνώριζε την ιστορία των οικογενειών από το χωριό της Teha'amana. Μου είπε ότι ήταν μικρότερη από 13 ετών όταν γνώρισε τον Γκογκέν και ότι εκείνος της είχε προκαλέσει σύφιλη. Ότι αφού έφυγε, η οικογένειά της την είχε πάρει στο σπίτι της και την κράτησε εκεί μέχρι να πεθάνει, και ότι είναι θαμμένη στο χωριό τους. Δεν απέκτησε ποτέ παιδιά.

Στο «Noa Noa», το ημερολόγιό του από την Ταϊτή, ο Γκογκέν διηγείται πώς γνώρισε την "Tehura", την οποία περιγράφει ως σοφή πέρα από την ηλικία της, και πώς τον δίδαξε για τα αστέρια και τους μύθους και τους θρύλους του λαού της. Είδε όλη τη φυλή της να αντανακλάται στο βάθος των ματιών της. Ήταν αμόλυντη από την πρόοδο και η πρώτη του τέλεια μούσα. Οι πίνακες του καλλιτέχνη είναι δύσκολο να γίνουν αποδεκτοί από τους ανθρώπους σήμερα, επειδή αναγνωρίζουμε την εκμεταλλευτική φύση του βλέμματός του: το μάτι του αποικιοκράτη. Όμως αυτός ο πίνακας μου άνοιξε μια πόρτα στον κόσμο της Teha'amana. Χωρίς αυτόν, τη δύναμη που αποπνέει, δεν θα είχα ποτέ ξεκινήσει ένα ταξίδι για να ανακαλύψω την αλήθεια και τη φωνή της.

Με στοιχεία από The Guardian

Εικαστικά
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε – ενεργεί, αντιδρά και μεταβάλλεται συνεχώς»

Εικαστικά / Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε»

Η εικαστικός μιλάει για την εγκατάσταση με την οποία θα εκπροσωπήσει στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2026 την Κύπρο, για την επιρροή της χώρας στο έργο της και για τη θέση του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το μαγευτικό, υπερβατικό σύμπαν της Yayoi Kusama προσγειώνεται στην Ευρώπη

Εικαστικά / Tα πλοκάμια και οι κολοκύθες της Yayoi Kusama προσγειώνονται στην Ευρώπη

Από τη Βασιλεία ξεκίνησε η ευρωπαϊκή περιοδεία της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης της πιο διάσημης και πιο επιτυχημένης εν ζωή εικαστικού στον κόσμο, με περισσότερα από 300 έργα που καλύπτουν επτά δεκαετίες.
THE LIFO TEAM
Τι μυστήριο κρύβει η ιστορία της αυτοπροσωπογραφίας του Κουρμπέ;

Εικαστικά / «Ο απελπισμένος»: Ο περίφημος πίνακας του Κουρμπέ εκτίθεται ξανά μετά από 20 χρόνια

Ίσως το πιο γνωστό έργο του μεγάλου Γάλλου ζωγράφου, «Ο απελπισμένος» θα εκτεθεί στο Μουσείο Ορσέ αρχικά και έπειτα στο Μουσείο Art Mill στη Ντόχα. Ποια είναι η ιστορία του; Σε ποιον ανήκει τώρα ο πίνακας;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα έκθεση αναδεικνύει τη συμβολή των γυναικών στην τέχνη της γεωμετρικής αφαίρεσης

Εικαστικά / Έξι γυναίκες. Έξι πρωτοποριακές καλλιτέχνιδες της γεωμετρικής αφαίρεσης

Έργα των Όπυ Ζούνη, Etel Adnan, Samia Halaby, Saloua Raouda Choucair, Ebtisam Abdulaziz και Lubna Chowdhary, αποτελούν το υλικό της έκθεσης του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη που ξεκίνησε μόλις.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Εικαστικά / Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Αμέτρητες είναι οι ιστορίες που κρύβονται πίσω από την έκδοση «Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι», φέρνοντας στο φως την επίδραση που άσκησε η ενδυμασία στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και στην κυρίαρχη μόδα του Μεσοπολέμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Και λοιπόν τι;»: Μία έκθεση στον Ταύρο «φωτίζει» το θρυλικό άλμπουμ των Εν Πλω

Εικαστικά / «Οι Εν πλω άφησαν πίσω τραγούδια που συνδέουν όσους ονειρεύονται με παρόμοιο τρόπο»

Έγιναν θρύλοι της εγχώριας μουσικής σκηνής με την κυκλοφορία ενός μόνο άλμπουμ. Μετά, εξαφανίστηκαν. Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, ο Απόστολος Βασιλόπουλος και η Μαρία-Θάλεια Καρρά επιμελήθηκαν, μετά από δεκαετή έρευνα, μια έκθεση για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ελληνικής δισκογραφίας. Mίλησαν στη LifO.
M. HULOT
Με Chryssa και Iannis Xenakis η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Εικαστικά / Με Chryssa και Ιάννη Ξενάκη η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Μέσα από 100 έργα και 40 καλλιτέχνες επιχειρείται η διερεύνηση της διεθνούς εξέλιξης του κινήματος το οποίο από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 επαναπροσδιόρισε ριζικά την έννοια του καλλιτεχνικού έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Εικαστικά / Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Από την έκθεση του Juergen Teller στο ολοκαίνουργιο Onassis Ready, στην ποιητική αρχιτεκτονική του Πικιώνη και στις έξι πρωτοποριακές γυναικείες φωνές της γεωμετρικής αφαίρεσης. Αυτόν τον μήνα οι λέξεις «μουσείο» και «γκαλερί» θα ακούγονται πολύ συχνά.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ