Η εικαστικός Νίνα Παππά ψάχνει επίμονα τα γραπτά ίχνη των ανθρώπων

Η εικαστικός Νίνα Παππά ψάχνει επίμονα τα γραπτά ίχνη των ανθρώπων Facebook Twitter
Είναι ένας περίπατος, σαν υποσημείωση της επίσημης ιστορίας, μια αναβίωσή της σε μικρή κλίμακα.
0



ΠΡΙΝ ΜΕΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ
, η εικαστικός Νίνα Παππά παρουσίασε στο Επιγραφικό μουσείο το «Το Χαμένο Κείμενο», μια διαδραστική βίντεο-περιήγηση στο κόσμο των ρωγμών, των χαραγμένων λέξεων, των σβησμένων συλλαβών, για τις πιθανές ερμηνείες μίας αλλοιωμένης λέξης. Στις φθαρμένες πέτρες, η αποκρυπτογράφηση των σβησμένων κειμένων, συχνά μετατρέπεται σε μία εκστατική διαδικασία που απαιτεί κατάλληλες προσωπικότητες για να ολοκληρωθεί.

Αυτή τη φορά η βίντεο-περιήγηση στην οποία μας προσκαλεί κα θα εγκαινιαστεί στις 17 Ιουνίου συμβαίνει στον Χώρο Ιστορικής Μνήμης 1941-1944 που βρίσκεται στην Κοραή 4.

Στο εμβληματικό κτίριο της Κοραή, σε έναν κεντρικό και πολυσύχναστο δρόμο της Αθήνας, στεγάστηκε η γερμανική διοίκηση κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Το υπόγειο του κτιρίου λειτούργησε ως χώρος κρατητηρίων.

Εκτός από ελάχιστα ντοκουμέντα ανθρώπων που επέζησαν όλα ακολουθούν στην βίντεο περιήγηση βασίζονται σε όσα βρέθηκαν στους τοίχους. Με βάση αυτά τα στοιχεία ο καθένας φτιάχνει μια ιστορία.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν υπάρχει σχεδόν καμία πληροφορία για τις γυναίκες και τους άνδρες που φυλακίστηκαν εκεί, παρά το ότι στην πλειονότητά τους δεν είχαν απαραίτητα αντιστασιακή δράση. Οι περισσότεροι ήταν πολίτες που διέπρατταν μικρά «αδικήματα», όπως να πηδήξουν παράνομα στο τραμ ή να κάνουν μικροκλοπές. Συλλαμβάνονταν και εξαφανίζονταν ξαφνικά μέσα στην καθημερινότητα της πόλης. Οι τοίχοι του Χώρου Ιστορικής Μνήμης καλύπτονται από χαράγματα αγνώστων, που φυλακίστηκαν εκεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής, για να αφεθεί ένα ίχνος της παρουσίας τους. 

Με αφετηρία τις χαραγμένες γραφές των κρατουμένων και τη βοήθεια του γραφολόγου Παύλου Κηπουρά, επιχειρούμε να αναβιώσουμε τα άτομα που βρέθηκαν στον χώρο. Αναλύουμε τις γραφές και τα σκίτσα που δηλώνουν ανάγκες για νερό ή φαγητό, εκφράζουν απορία ή θυμό, αναπαριστούν σκληρές ερωτικές σκηνές, ή αυτοσχέδια ποιηματάκια. Διακρίνουμε χαρακτήρες και προσωπικές ιστορίες ανθρώπων, οι οποίοι πράγματι κατάφεραν να αφήσουν το ίχνος τους σε ένα διώροφο υπόγειο, κάτω από εκεί που σήμερα πίνουμε καφέ. 

Η εικαστικός Νίνα Παππά ψάχνει επίμονα τα γραπτά ίχνη των ανθρώπων Facebook Twitter
Οι τοίχοι του Χώρου Ιστορικής Μνήμης καλύπτονται από χαράγματα αγνώστων, που φυλακίστηκαν εκεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής, για να αφεθεί ένα ίχνος της παρουσίας τους. 

Ένα κτίριο που κρύβει μια «αόρατη» ιστορία

Το συγκεκριμένο κτίριο απέκτησε τη σημερινή του μορφή το 1938. Για τα ελληνικά δεδομένα εκείνης της εποχής είχε υπερσύγχρονες προδιαγραφές, όπως ανελκυστήρες, θέρμανση κ.τ.λ. Το υπόγειο του κτιρίου σχεδιάστηκε για να χρησιμεύσει ως αντιαεροπορικό καταφύγιο.

Το 1941, το κτίριο επιτάσσεται από τα γερμανικά στρατεύματα και στεγάζεται η γερμανική διοίκηση. Ο χώρος του υπογείου μετατρέπεται σε φυλακή. Φεύγοντας, οι Γερμανοί κατέστρεψαν τα αρχεία τους, για να μην αφήσουν στοιχεία. Και έτσι δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα για τα άτομα που φυλακίστηκαν εδώ. «Ξέρουμε ότι κρατήθηκαν Έλληνες αγωνιστές, Γερμανοί λιποτάκτες, Ιταλοί, αλλά και Έλληνες πολίτες, οι οποίοι ξαφνικά εξαφανίζονταν από τους δικούς τους, επειδή πήδηξαν στο τραμ χωρίς εισιτήριο. Όλοι τους προσπάθησαν να αφήσουν ένα ίχνος τους. Ζωγράφιζαν και έγραφαν παράνομα στους τοίχους. Κατάφεραν να φτιάξουν το δικό τους αρχείο στο υπόγειο» λέει η Νίνα Παππά.

ΝΙΝΑ ΠΑΠΠΑ
Η εικαστικός Νίνα Παππά.

Ο χώρος έχει μία ιδιαίτερη ιερότητα. Αφήνεις τη φασαρία της Κοραή και μεταφέρεσαι στη σιωπή του υπογείου. Εκεί οι τοίχοι είναι γεμάτοι από γραφές και ζωγραφιές των κρατουμένων, παρόλο που απαγορευόταν να γράφουν στους τοίχους. Το ζήτημα είναι ότι έτσι όπως είναι οι γραφές, βλέπεις ένα χαοτικό συνονθύλευμα. Χάνεις την επαφή με τις προσωπικότητες που βρέθηκαν εκεί. Αυτό προσπάθησα να ανακαλύψω, να δω ποιοι ήταν εκεί μέσα. Με την βίντεο περιήγηση, καθοδηγείσαι μέσα σε αυτό το αλλοπρόσαλλο συνονθύλευμα και παρακολουθείς κάποιες προσωπικότητες.

«Είναι συγκινητικό, γιατί δεν βλέπεις κάτι «βαρυσήμαντο», δεν υπάρχουν υπογραφές από γνωστές προσωπικότητες της ιστορίας. Οι περισσότεροι δεν εντοπίστηκαν ποτέ. Είχαν παρόμοια καθημερινότητα με τη δική μας, στην ίδια πόλη με τη δική μας, εδώ σε ένα κτίριο που επίσης δεν άλλαξε καθόλου από τότε. Άρχισα να παρατηρώ τα σκίτσα τους και αυτά που έγραφαν. Να τους παρακολουθώ στους θαλάμους και να αναγνωρίζω γραφές ιδίων ατόμων. Σκέφτηκα ότι αποτύπωσαν την ταυτότητά τους στη γραφή τους. Δεν ξέρω βέβαια να ερμηνεύω την ιδιαιτερότητα των γραφών. Η συνεργασία με έναν γραφολόγο ήταν η επόμενη σκέψη» λέει η Νίνα Παππά.

«Υπάρχουν πολλά αυτοσχέδια ημερολόγια, γράφουν επίσης για νερό ή φαγητό, σκίτσα με σκηνές σεξ, βρισιές και συχνά κάτι για τον επερχόμενο θάνατό τους. Υπάρχουν επίσης πιο ιδιαίτερες χαράξεις, όπως κάποιου Ιταλού που προσπαθεί να περνάει τις μέρες μαθαίνοντας ελληνικά, χαράζει στον τοίχο το ελληνικό και το λατινικό αλφάβητο. Ή κάποιου ο οποίος σε μία γωνία γράφει ότι έκλεψε ποδήλατα και 5 μήνες μετά, σε άλλη αίθουσα, γράφει ότι τον βρήκαν με περίστροφο. Ανακαλύψαμε εξωστρεφείς προσωπικότητες και χαρακτήρες που είχαν ανάγκη να φροντίζουν ιδιαίτερα το πώς εμφανίζονται. Τις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα τις καλύπτει ο γραφολόγος Παύλος Κηπουράς. Εγώ συγκεντρώνομαι στις ζωγραφιές».

Εκτός από ελάχιστα ντοκουμέντα ανθρώπων που επέζησαν όλα ακολουθούν στην βίντεο περιήγηση βασίζονται σε όσα βρέθηκαν στους τοίχους. Με βάση αυτά τα στοιχεία ο καθένας φτιάχνει μια ιστορία. Πολλοί από αυτούς αναφέρουν μόνο το λόγο που βρίσκονται εκεί ή δίνουν στοιχεία όπως όνομα και πότε τον έπιασαν πρώτα στην Τρίπολη, μετά στην Κοραή, ότι είναι τόσες μέρες στην Κοραή και δεν ξέρει αν θα βγει ζωντανός, ούτε πότε. Από κάποιες λεπτομέρειες της γραφής τους που μπορεί να δει ο γραφολόγος, μπορούμε να διακρίνουμε κάποια στοιχεία του χαρακτήρα τους. Η ιστορίες της Νίνας Παππά αρχίσουν να εκτυλίσσονται από αυτό το σημείο, υποθέτοντας σε τι ακριβώς συνθήκες έγινε αυτό ή τι κινήσεις από αυτό το άτομο έγιναν στην φυλακή. 

Ο επισκέπτης μέσα στην διαδρομή αναστοχάζεται και «βλέπει» ατομικότητες στο χώρο που διαφοροποιούνται από τη γενική αίσθηση της σκληρότητας των συνθηκών που επικρατούσαν και γνωρίζουμε από τα ιστορικά στοιχεία. Είναι ένας περίπατος, σαν υποσημείωση της επίσημης ιστορίας, μια αναβίωσή της σε μικρή κλίμακα.

Πληροφορίες: 
Κοραή 4
Video Walk της εικαστικού Νίνας Παππά
Διάρκεια: 40 λεπτά

Χώρος Ιστορικής Μνήμης 1941-44
Κοραή 4, Αθήνα

Εγκαίνια: Σάββατο 17/6/2023, 10:00-14:00
Είσοδος ελεύθερη
Ημέρες Επίσκεψης: καθημερινά εκτός Δευτέρας και Κυριακής, από τις 08:00 – 14:00
Ο χώρος θα είναι κλειστός τον Αύγουστο

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σύλληψη και δημιουργία βίντεο: Νίνα Παππά
Μοντάζ: Γιάννης Τανανάκης
Ηχητική επένδυση: Παντελής Πιλάβιος
Επιστημονικοί Συνεργάτες: Παύλος Κηπουράς (γραφολόγος), Τάσος Σακελλαρόπουλος (ιστορικός)

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ