«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
(από αριστερά στα δεξιά) Όρθια ανδρική μορφή με ενωμένα χέρια και ένθετο μάτιm Ινστιτούτο Μελέτης των Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ISACM A12434 Όρθια γυναικεία μορφή με ενωμένα χέρια, Ινστιτούτο Μελέτης των Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ISACM A12412A-B Καθιστός συμποσιαστής, Ινστιτούτο Μελέτης των Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ISACM A18108 The invisible enemy should not exist (Room H, Northwest Palace of Nimrud) H-21, 2021 Συσκευασίες τροφίµων και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες από τη Μέση Ανατολή, με κόλλα σε πάνελ 229,9 x 187,6 x 10,3 εκ. Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
0

Πώς αποκαθιστάς ένα αντικείμενο ή ένα ιστορικό μνημείο που έχει καταστραφεί ή λεηλατηθεί; Ποιες είναι οι προσωπικές και συλλογικές μας ευθύνες για την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων αδικιών και διαγραφών; Πώς μας επηρεάζει η καταστροφή –και η τελική εξαφάνιση– πολιτιστικών επιτευγμάτων;

Μέσα από μια τριλογία που θα αναπτυχθεί το 2025 και το 2026, το πρώτο μέρος της οποίας έχει τίτλο «Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures» και παρουσιάζεται έως τις 31 Οκτωβρίου 2025 στο Μουσείο Ακρόπολης, στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων, σε επιμέλεια του γενικού διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητή Νικόλαου Σταμπολίδη και της διευθύντριας του ΝΕΟΝ Ελίνας Κουντούρη, ο Michael Rakowitz μιλά για το συνεχιζόμενο ανοιχτό τραύμα των πολιτισμών, τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις και τις συναλλαγές.

Ένας από τους πιο αναγνωρισμένους, πολιτικοποιημένους σύγχρονους καλλιτέχνες, ο Rakowitz αναφέρεται σε αντικείμενα που αποτελούν την πολιτιστική μνήμη ενός λαού και συνθέτουν το πνεύμα μιας χώρας, τα οποία γίνονται αντικείμενα κλοπής, συναλλαγής, καταστροφής και εξαφάνισης.

Η έκθεση “Allspice” είναι κάτι περισσότερο από μια έκθεση σύγχρονης τέχνης σε διάλογο με την αρχαιότητα. Πρόκειται για την επισφαλή κατάστασή μας στο παρόν και τη γλώσσα της επιβίωσης.

Ιδανικός τόπος της έκθεσης το Μουσείο της Ακρόπολης, με εμφανές το κενό ανάμεσα στα γλυπτά του Παρθενώνα, ανοίγει μια νέα συνομιλία για την αποικιοκρατία και την αρπαγή έργων τέχνης από λεηλατημένα μουσεία. Ο Rakowitz, όπως και σε προηγούμενες εκθέσεις έργων του στην Αθήνα, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα εννοιολογικά, συγκινητικά, φανερά πολιτικά, σίγουρα επίκαιρα, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της ιστορίας και παράλληλα φέρνει στο προσκήνιο τη μοίρα των εμπόλεμων περιοχών αλλά και τα μάταια ταξίδια διωγμένων ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών.

«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
Πορτρέτο του Michael Rakowitz Γενειοφόρος ανδρική κεφαλή με στεφάνι αποτελούμενο από φύλλα δάφνης, Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου (σε μακροχρόνιο δανεισμό: Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα – Ζ0351) Study for a Lamassu in spolia, 2025 Μαρκαδόρος σε πλέξιγκλας Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη, έργο κατ’ ανάθεση του Οργανισμού ΝΕΟΝ Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.

Στην έκθεση παρουσιάζονται αρχαία αντικείμενα από τη Μέση Ανατολή και τη νοτιοανατολική Μεσόγειο, 13 από το Ινστιτούτο Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο, 1 αντικείμενο από τη Συλλογή Κυπριακών Αρχαιοτήτων Θ. Ζιντίλη, σήμερα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, ένας μεγάλος αριθμός σύγχρονων έργων από τη σειρά του Rakowitz «Ο αόρατος εχθρός δεν πρέπει να υπάρχει» («The invisible enemy should not exist»), που αποτελούν «επανεμφανίσεις» ιστορικά λεηλατημένων και πρόσφατα κατεστραμμένων ανάγλυφων που κοσμούσαν τους τοίχους του αρχαίου ασσυριακού παλατιού της Νιμρούντ (Kalḫu), 18 μεγάλοι πίνακες, ουσιαστικά ανάγλυφες πολύχρωμες πλάκες, 72 σφραγιδοκύλινδροι, 90 γλυπτά μικρού μεγέθους, 2 χειροποίητα βιβλία από τραβερτίνη λίθο, 1 βιβλίο Minchah, της απογευματινής εβραϊκής προσευχής, του 1935, σε δέσιμο από πλεξιγκλάς, το Λεξικό της Ασσυριακής του Σικάγο, ενώ ένα βίντεο και ένα φιλμάκι συμπληρώνουν το σύνολο.

Κατασκευασμένα από πεπιεσμένο χαρτί, σύγχρονες εφημερίδες της Μέσης Ανατολής και συσκευασίες τροφίμων του Βόρειου Ιράκ, τα περισσότερα έργα υπογραμμίζουν ακριβώς την απουσία των πρωτότυπων αντικειμένων και δημιουργούν έναν νέο διάλογο και μια νέα αφήγηση που συνδέει έργα τέχνης χιλιάδων ετών με εφήμερα, ευάλωτα, αναλώσιμα υλικά, αποκαλύπτοντας αθέατες πλευρές της ιστορίας των πολιτισμών.

«Η καλλιτεχνική γλώσσα του Rakowitz είναι άκρως προσωπική, αλλά έχει καθολική εμβέλεια, σαν ο καλλιτέχνης να μας προσφέρει μια ιστορία του κόσμου μέσω της προσπάθειάς του να διασώσει την πολιτιστική ιστορία του Ιράκ. Το έργο του μεταβολίζει την καταστροφή που επιφέρει ο πόλεμος επιστρέφοντας στα ίδια τα αντικείμενα: είτε είναι χαμένα, αγνοούμενα ή ατελή. Τα αποκαθιστά εξ ολοκλήρου, αλλά όχι “ανακατασκευάζοντάς τα”, όρος στον οποίο αντιτίθεται κατηγορηματικά. Αντ’ αυτού, προτείνει τον όρο “επανεμφάνιση” ως επαναλαμβανόμενο μοτίβο στο έργο του.

«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
The invisible enemy should not exist (Room F, section 1, panel 15, Northwest Palace of Nimrud), 2019, Συσκευασίες τροφίμων και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές και ετικέτες μουσείου, 224,8 x 213,4 x 8,3 εκ. Ευγενική παραχώρηση ο καλλιτέχνης και Jane Lombard Gallery

Η παραγωγή αυτών των αντικειμένων ως έργων τέχνης αποτελεί μέρος της υλικής και άυλης παρακαταθήκης μας. Η έκθεση “Allspice” είναι κάτι περισσότερο από μια έκθεση σύγχρονης τέχνης σε διάλογο με την αρχαιότητα. Πρόκειται για την επισφαλή κατάστασή μας στο παρόν και τη γλώσσα της επιβίωσης. Ενώνοντας τις δυνάμεις τους, δημιουργός και θεατής διασφαλίζουν ότι οι πόλεμοι παραμένουν στη μνήμη και αναγνωρίζουν τα διαγενεακά τραύματα, τις απώλειες και τις απουσίες. Πίσω από τους τοίχους του Μουσείου Ακρόπολης, αυτή η αφήγηση γίνεται τόσο μια πράξη ίασης όσο και μια πράξη αντίστασης», λέει η Ελίνα Κουντούρη.

«Ως παιδί ενός γιατρού που αφιέρωσε τη ζωή του στη θεραπεία και την αποκατάσταση των τραυματισμένων και των καταρρακωμένων, και μιας Εβραίας από τη Βαγδάτη, συνδέομαι βαθιά με τις κατά τόπους ιστορίες εκτοπισμού και αποκατάστασης. Το ίδιο το Μουσείο Ακρόπολης στο οποίο εκτίθενται τα εξαίσια  μέλη του Παρθενώνα, ενώ τα άλλα μισά έχουν αποσπαστεί βίαια, έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης, καθώς μου δίδαξε πολλά και μου άνοιξε νέους ορίζοντες στην κατανόηση του δικού μου έργου», λέει ο Rakowitz.

O τίτλος της έκθεσης αναφέρεται, κυριολεκτικά, στις χειρόγραφες συνταγές της μητέρας του που βρίσκονται στις κολόνες της αίθουσας Περιοδικών Εκθέσεων του Μουσείου, παραπέμποντας στις αλληλεπιδράσεις των πολιτισμών, αλλά και στις μνήμες της εξορίας και της μετανάστευσης ανθρώπων και πολιτισμών. Ο ίδιος ανέτρεξε στις ιρακινές συνταγές της μητέρας του, ένα από τα πιο διαδεδομένα υλικά των οποίων είναι το μπαχάρι. «Αυτό το άγουρο αποξηραμένο μούρο, αλεσμένο σε σκόνη, έχει γεύση που θυμίζει πολλά πράγματα ταυτόχρονα: κανέλα, γαρίφαλο, μοσχοκάρυδο, νότες από καρδάμωμο. Αποτελεί ένα από τα βασικά υλικά και μια από τις κυρίαρχες γεύσεις στο ιρακινό μείγμα μπαχαρικών baharat και, όταν δεν είναι διαθέσιμα τα υπόλοιπα μπαχαρικά, λειτουργεί ως υποκατάστατο, διατηρώντας τη γευστική ταυτότητα της συνταγής. Η λέξη “substitute” (“υποκατάστατο”) προέρχεται από το λατινικό “substituere”, που προέρχεται από το “statuere”, του οποίου το παράγωγο ουσιαστικό είναι το “statua” ή άγαλμα, έννοιες κεντρικές στη δουλειά μου ως γλύπτη τις τελευταίες δύο δεκαετίες, καθώς δημιουργώ γλυπτά που αποτελούν “υποκατάστατα” άλλων γλυπτών που έχουν εξαφανιστεί ή καταστραφεί», λέει ο καλλιτέχνης.

«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
The invisible enemy should not exist, 2007 – εν εξελίξει Aντικείμενα από χαρτόνι, συσκευασίες από τη Μέση Ανατολή και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες, κόλλα, λεζάντες µουσείου Διαστάσεις μεταβλητές The invisible enemy should not exist (Room F, section 1, panel 10, Northwest Palace of Nimrud), 2019 Συσκευασίες τροφίμων και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές και λεζάντες μουσείου 224,8 x 208,9 x 8,3 εκ. Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.

«Σχετικά με τις ιρακινές αρχαιότητες που “επανεμφανίζονται” στην έκθεση μέσα από τα έργα του, ο Rakowitz τα συνδέει και με την υλικότητά τους: εφημερίδες στην αραβική γλώσσα, τυπωμένες όμως στις ΗΠΑ, ετικέτες από προϊόντα και φαγητά της Μέσης Ανατολής, που οι μυρωδιές και οι γεύσεις τους αποτυπώνονται μέσα μας από τη νεανική ηλικία. Επομένως το ίδιο και η επαφή με το πολιτιστικό απόθεμα σε αρχαιολογικούς χώρους ή σε μουσεία. Άλλωστε, κατά τη γνώμη μου, πατρίδα είναι η παιδική μας ηλικία, τα νεανικά μας χρόνια, οι πρώτες μας επαφές με τον κόσμο, οι πρώτες μυρωδιές, οι πρώτες εμπειρίες μας, εκεί που λαμβάνουμε τα πρώτα ερεθίσματα των χώρων, του περιβάλλοντος και των ανθρώπων», λέει ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης.

«Ο καλλιτέχνης δεν καταλήγει αν όλες οι αρχαιότητες χρήζουν επαναπατρισμού, καθώς αυτή είναι η πραγματικότητα του κόσμου μας σήμερα. Και ενώ συχνά και σθεναρά υποστηρίζει την επιστροφή των αρχαιοτήτων στους πραγματικούς ιδιοκτήτες τους, θεωρεί ότι χρειάζεται συνεχής επανενθύμιση και επιμονή γιατί ο επαναπατρισμός, όπως και ο αποαποικισμός, είναι μια συνεχόμενη διαδικασία. Θεωρεί επίσης ότι αν τα μουσεία επέστρεφαν όλα τα αντικείμενα που δεν τους ανήκουν θα ήταν σαν να απολογούνται, θα ήταν μια λογοδοσία. Καθώς σε κάθε μουσείο υπάρχει (ή θα πρέπει να υπάρχει) ένας συντηρητής, η συντήρηση των ζητημάτων αποκατάστασης της δικαιοσύνης είναι επίσης μια διαδικασία συνεχιζόμενη, έως το ουσιαστικό αποτέλεσμα. Έως ότου αυτή η αποκαταστατική δικαιοσύνη υπάρξει, τα έργα του Rakowitz, είτε αυτά που είναι ολόκληρα είτε αυτά που αποτελούνται από τμήματα διαμελισμένων αγαλμάτων, είτε αυτά ήσαν εκθέματα σε μουσεία είτε αναπόσπαστα μέρη συνόλων, όπως οι πλάκες του παλατιού του Ασουρνασιρπάλ στη Νινευή, δεν είναι παρά “επανεμφανίσεις” των πρωτοτύπων, ουσιαστικά σκιές και φαντάσματα με ένα άρωμα μνήμης και “ανθρωπιάς”, που λειτουργούν και ως υπόμνηση της απώλειας χιλιάδων αντικειμένων και κινούνται μεταφερόμενα από έκθεση σε έκθεση κι από χώρα σε χώρα, ευαισθητοποιώντας συνειδήσεις έως την επιδιωκόμενη αποκατάσταση της δικαιοσύνης» υπογραμμίζει.

«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
The invisible enemy should not exist (Room F, section 1, panel 2, Northwest Palace of Nimrud), 2019 Συσκευασίες τροφίμων και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές και λεζάντες μουσείου 224,8 x 91,4 x 8,3 εκ. The invisible enemy should not exist (Room H, Northwest Palace of Nimrud) H-21, 2021 Συσκευασίες τροφίµων και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες από τη Μέση Ανατολή, με κόλλα σε πάνελ 229,9 x 187,6 x 10,3 εκ. The invisible enemy should not exist (Room F, section 1, panel 17, Northwest Palace of Nimrud), 2019 Συσκευασίες τροφίµων και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές και λεζάντες μουσείου 224,8 x 222,9 x 8,3 εκ. Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
The Invisible Enemy Should Not Exist (Room G, Northwest Palace of Nimrud, Panel 23), 2019 Ανάγλυφο από συσκευασίες και Αραβο-αγγλικές εφηµερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές, λεζάντα µουσείου (λεπτομέρεια0 238 x 222 x 9 εκ. Centre national des art plastiques Αποστολή με παρακαταθήκη στο Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
The invisible enemy should not exist (Section 1, Room S, Northwest Palace of Nimrud) Panel S-5, 2021 (λεπτομέρεια) Αραβο-αγγλικές εφηµερίδες, συσκευασίες τροφίµων, ανάγλυφα γλυπτά από χαρτόνι σε ξύλινο πάνελ Έργο αποτελούµενο από δύο πάνελ Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.

Μια έκθεση ταξίδι στη μνήμη, το τραύμα και την επούλωσή του

Η έκθεση ξεκινά με το βίντεο «The Ballad of Special Ops Cody» που γυρίστηκε στο Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Σικάγο. Στο έργο, ο Special Ops Cody, ένα παιχνίδι, μια μινιατούρα πεζοναύτη των ΗΠΑ φτιαγμένη με απόλυτη λεπτομέρεια, εισέρχεται στις βιτρίνες του Ινστιτούτου όπου φυλάσσονται αναθηματικά αγάλματα της Μεσοποταμίας και επιχειρεί να τα «απελευθερώσει». Η νέα ανάθεση με τίτλο «A Baghdadi Amba Dictionary» παρουσιάζεται μέσα στη βιτρίνα των βιβλίων  διαφορετικών χρονικοτήτων και πολιτισμών, και συνδέεται με την παρουσίαση του Λεξικού της Ασσυριακής του Σικάγο (CAD) και με την ευθραυστότητα της γλώσσας και των πολιτισμών. Το λεξικό αποτελεί την εγκυκλοπαιδική μελέτη μιας γλώσσας που δεν ομιλείται εδώ και 2.000 χρόνια και συντάχθηκε από μελετητές του Ινστιτούτου Μελέτης των Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο.

Εδώ, ο Rakowitz διατηρεί και μεταφέρει μια διάλεκτο της διασποράς που έμαθε από την Ιρακινο-Εβραία μητέρα του. Δημιουργεί χειροποίητα βάζα με amba (ένα τουρσί με βάση το μάνγκο που κατέχει σημαντική θέση στην κουζίνα του Ιράκ και πωλείται στο Σικάγο σε ασσυριακά παντοπωλεία) στο εξωτερικό των οποίων έχει γράψει ένα γλωσσάριο όρων και εκφράσεων που του έμαθε μέσα στα χρόνια η μητέρα του, Yvonne. Με το έργο του, ο Rakowitz υπενθυμίζει πως η εύθραυστη κατάσταση πολύτιμων κειμηλίων αντηχεί την επισφάλεια της μνήμης αυτών που ζουν στο πλαίσιο της διασποράς. Ο μελετητής της καταγραφής μιας ξεχασμένης γλώσσας και αργότερα ο συντηρητής που αναλαμβάνει την αποκατάσταση ενός ταλαιπωρημένου βιβλίου αντιμετωπίζουν παρόμοια διλήμματα με τον εκπατρισμένο, ο οποίος καλείται να συνταυτίσει την κληρονομιά και την κουλτούρα του με αυτές της νέας του πατρίδας.

Σε μια τρίτη ανάθεση του ΝΕΟΝ, ο Michael Rakowitz δημιουργεί ένα είδος κολάζ μεταξύ πολιτισμών, «συνδέοντας» το σώμα της ασσυριακής θεότητας Lamassu με τη γενειοφόρο ανδρική κεφαλή από την Κύπρο. Στο έργο «Study for a Lamassu in spolia» απεικονίζεται ένα σκίτσο του σώματος του Lamassu, ζωγραφισμένο απευθείας πάνω στο γυαλί της βιτρίνας που φιλοξενεί την πέτρινη ανδρική κεφαλή από την Κύπρο της Συλλογής Θ. Ζιντίλη, δάνειο από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Ο Rakowitz προτείνει μια πιθανή σύνδεση δύο θραυσμάτων, όπως συμβαίνει συχνά στα spolia, μια αρχαία τεχνική κατά την οποία πέτρες από παλιά κτίρια χρησιμοποιούνται εκ νέου για λειτουργικούς ή διακοσμητικούς σκοπούς.

«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
The Invisible Enemy Should Not Exist (Room G, Northwest Palace of Nimrud, Panel 23), 2019 Ανάγλυφο από συσκευασίες και Αραβο-αγγλικές εφηµερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές, λεζάντα µουσείου 238 x 222 x 9 εκ. Centre national des art plastiques Αποστολή με παρακαταθήκη στο Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα Michael Rakowitz The invisible enemy should not exist (Room G, Northwest Palace of Nimrud, Panel 24), 2019 Ανάγλυφο από συσκευασίες και Αραβο-αγγλικές εφηµερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές, λεζάντα µουσείου 237 x 219,5 x 8,5 εκ. Michael Rakowitz The invisible enemy should not exist (Room G, panel 25, Northwest Palace of Nimrud), 2019, Ανάγλυφο από συσκευασίες και Αραβο-αγγλικές εφηµερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές, λεζάντα µουσείου 237 x 198 x 8,5 εκ. Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.

Μια τριλογία που συνδέει τον κλασικό με τον σύγχρονο κόσμο

Στο σύνολό της, η τριλογία ενώνει τους κλασικούς και σύγχρονους πολιτισμούς αυτής της γωνιάς του πλανήτη στο Μουσείο Ακρόπολης, στον βράχο της Ακρόπολης και στον Παρθενώνα, το σύμβολο του δυτικού πολιτισμού και ταυτόχρονα της γόνιμης επαφής με τους πολιτισμούς που σημάδεψαν και σημαδεύουν τον κλασικό και σύγχρονο κόσμο. Το πρώτο μέρος, την έκθεση «Allspice», διαδέχεται το δεύτερο μέρος της τριλογίας με την τοποθέτηση της γλυπτικής εγκατάστασης «Lamassu of Nineveh» (2018) στον εξωτερικό περιβάλλοντα χώρο του Μουσείου Ακρόπολης, στη δυτική πλευρά, από τον Οκτώβριο του 2025 ως τον Δεκέμβριο του 2026. Η θέση φέρνει το Lamassu σε συνομιλία με την ανασκαφή που απλώνεται στη βάση του Μουσείου Ακρόπολης, με τον βράχο της Ακρόπολης που δεσπόζει με τα μνημεία του, όσο και με το αστικό τοπίο που τον περιβάλλει, καθώς και με το σύγχρονο κτίριο του Μουσείου.

Το «Lamassu of Nineveh» αποτελεί ανάθεση για την Τέταρτη Πλίνθο της πλατείας Τραφάλγκαρ το 2018 και είναι φτιαγμένο από μεταλλικά κουτιά από κονσέρβες σιροπιού χουρμά από το Ιράκ. «Αναπαριστά» το μήκους περίπου 4,3 μέτρων άγαλμα του φτερωτού ταύρου, της προστατευτικής ασσυριακής θεότητας που βρισκόταν στην είσοδο της Πύλης Nergal της Νινευή από το 700 π.Χ. μέχρι τον Φεβρουάριο του 2015, όταν ο ISIS το κατέστρεψε μαζί με αντικείμενα στο κοντινό Μουσείο της Μοσούλης.

Η τριλογία ολοκληρώνεται με την έκθεση στο Παλαιό Μουσείο της Ακρόπολης, από τον Μάιο έως τον Δεκέμβριο του 2026. Η προετοιμασία ξεκινά με τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών του υπουργείου Πολιτισμού με τον οργανισμό ΝΕΟΝ. Η ιδέα περιστρέφεται γύρω από τις ιστορίες διασποράς και το πώς αντικείμενα από διαφορετικά ιστορικά, γεωγραφικά και αρχαιολογικά συμφραζόμενα διαμορφώνουν αφηγήσεις που δεν προέρχονται μόνο από γεωγραφικές οντότητες αλλά και από ιστορικές. Η αρχαία πλίνθος −το τούβλο− ως δομικό υλικό οικοδόμησης, ιστοριών και αναμνήσεων και ο πηλός από τον οποίο κατασκευάζεται βρίσκονται στο επίκεντρο της νέας ανάθεσης.

«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
Michael Rakowitz The invisible enemy should not exist, 2007 – εν εξελίξει Aντικείμενα από χαρτόνι, συσκευασίες από τη Μέση Ανατολή και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες, κόλλα, λεζάντες µουσείου Διαστάσεις μεταβλητές Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
Michael Rakowitz The invisible enemy should not exist, 2007 – εν εξελίξει Aντικείμενα από χαρτόνι, συσκευασίες από τη Μέση Ανατολή και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες, κόλλα, λεζάντες µουσείου Διαστάσεις μεταβλητές Άνω μισό ανδρικής μορφής, Ινστιτούτο Μελέτης των Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ISACM A12340 Michael Rakowitz The invisible enemy should not exist, 2007 – εν εξελίξει Aντικείμενα από χαρτόνι, συσκευασίες από τη Μέση Ανατολή και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες, κόλλα, λεζάντες µουσείου Διαστάσεις μεταβλητές Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
Τμήμα κύλικας με γυμνή ανδρικό μορφή που κρατάει μαστίγιο και φροντίζει βοοειδή, Ινστιτούτο Μελέτης των Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ISACM A18144 Michael Rakowitz The invisible enemy should not exist, 2007 – εν εξελίξει Aντικείμενα από χαρτόνι, συσκευασίες από τη Μέση Ανατολή και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες, κόλλα, λεζάντες µουσείου Διαστάσεις μεταβλητές Μήτρα για ανδρική μορφή, Ινστιτούτο Μελέτης των Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ISACM A21723 Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
The invisible enemy should not exist (Room G, Northwest Palace of Nimrud, Panels 5) (λεπτομέρεια) Δίπτυχο ανάγλυφο από συσκευασίες και Αραβο-αγγλικές εφηµερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές, λεζάντα µουσείου 237 x 80 x 8,5 εκ. 237 x 90 x 8,5 εκ. The invisible enemy should not exist, 2007 – εν εξελίξει Aντικείμενα από χαρτόνι, συσκευασίες από τη Μέση Ανατολή και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες, κόλλα, λεζάντες µουσείου Διαστάσεις μεταβλητές Allspice, εν εξελίξει Yvonne David Rakowitz, Frederic Rakowitz και Michael Rakowitz Γραφιστικός σχεδιασμός: Δήμητρα Χρονά - Schema Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη, έργο κατ’ ανάθεση του Οργανισμού ΝΕΟΝ Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
Ασσυριακό Λεξικό του Σικάγο (CAD) 1921-2011, σε επιμέλεια A. Leo Oppenheim και άλλοι Ινστιτούτο Μελέτης Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο Michael Rakowitz A Baghdadi Amba Dictionary, 2025 Τουρσί μάνγκο Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη, έργο κατ’ ανάθεση του Οργανισμού ΝΕΟΝ Michael Rakowitz What Dust Will Rise? (Cicero: "De inventione rhetorica"), 2012 Χειροποίητη χάραξη σε τραβερτίνη από τη Μπαμιγιάν 20,3 x 30,5 x 5,1 εκ. Michael Rakowitz Damaged Passover Haggadah from Baghdad, 1936 Michael Rakowitz Imperfect Binding. A Homage to Francesco Federico Cerruti, 2019 Προσευχητάριο Minchah,1935, δέσιμο από Plexiglas 14,4 x 9,8 x 1,5 εκ. περ. Ευγενική παραχώρηση Castello di Rivoli Museo d’Arte Contemporanea, Ρίβολι-Τορίνο Περιοδικό Nineveh, 1977-σήμερα Ευγενική παραχώρηση Ασσυριακού Ιδρύματος της Αμερικής (Assyrian Foundation of America) Michael Rakowitz What Dust Will Rise? (13), 2012 Τραβερτίνη από τη Μπαμιγιάν, σκαλισμένη στο χέρι 25 x 42,5 x 5 εκ. Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
«Allspice»: Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για την πολιτισμική μνήμη Facebook Twitter
The invisible enemy should not exist, 2007 – εν εξελίξει Aντικείμενα από χαρτόνι, συσκευασίες από τη Μέση Ανατολή και Αραβο-αγγλικές εφημερίδες, κόλλα, λεζάντες µουσείου Διαστάσεις μεταβλητές Allspice, εν εξελίξει Yvonne David Rakowitz, Frederic Rakowitz και Michael Rakowitz Γραφιστικός σχεδιασμός: Δήμητρα Χρονά - Schema Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη, έργο κατ’ ανάθεση του Οργανισμού ΝΕΟΝ The Invisible Enemy Should Not Exist (Room G, Northwest Palace of Nimrud, Panel 23), 2019 Ανάγλυφο από συσκευασίες και Αραβο-αγγλικές εφηµερίδες από τη Μέση Ανατολή, κόλλα, χαρτόνι σε ξύλινες κατασκευές, λεζάντα µουσείου 238 x 222 x 9 εκ. Centre national des art plastiques Αποστολή με παρακαταθήκη στο Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures, 2025 | Installation view | Συνεργασία NEON + Μουσείο Ακρόπολης | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ, Μουσείο Ακρόπολης και ο καλλιτέχνης.
|article_full|

Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση εδώ.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
PLASMATA 3 TOPIC

Plāsmata 3 / Plāsmata 3: «Ο πιο σύντομος δρόμος είναι πάντα ο λιγότερο ενδιαφέρων»

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, επιμελείται μαζί με την ομάδα της Στέγης μια έντυπη «ξενάγηση» στην έκθεση «Plāsmata 3: We’ve met before, haven’t we?», που παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως.
THE LIFO TEAM
O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Εικαστικά / O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Τα παράξενα μηχανικά γλυπτά του πρωτοποριακού καλλιτέχνη –του οποίου φέτος γιορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννησή του με εκθέσεις σε όλο τον κόσμο– αποτελούν ένα σαρδόνιο σχόλιο και για τη σύγχρονη κοινωνία.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
2ο κομμάτι Αφροδίτη

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 2

«Μας αρέσει η παρέκκλιση και η απόκλιση. Στη ζωή, γενικά. Στους ανθρώπους. Και στην τέχνη. Και εδώ. Από τον Ροδώνα στη Γαρδένια, από τις Αριές στο θέατρο Αλίκη. Οι σπείρες έχουν φτιαχτεί για να τις περπατήσεις και τα παρτέρια για να σταθείς».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ
Αφροδίτη 5.

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 5

«Και έχεις τόσα να πεις με τα έργα που θα συναντήσεις. Σαν τα ταξίδια. Τα αληθινά ταξίδια, όχι αυτά που κάνεις για δουλειά. Τα άλλα. Εκείνα που κάνεις με παρέα και πιάνετε κουβέντα με αγνώστους χωρίς βιασύνη. Εκείνα που παίρνεις τον χρόνο σου για να χορτάσεις τις λεπτομέρειες».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ
«Για μια γυναίκα, το να κοιτάζει είναι από μόνο του μια πολιτική πράξη»

Εικαστικά / «Για μια γυναίκα, το να κοιτάζει είναι από μόνο του μια πολιτική πράξη»

Αμφισβητώντας τις παραδοσιακές απεικονίσεις του ερωτισμού, η Ελένη Μπαγάκη, η Σοφία Μιτσώλα και η Janice Nowinski προσφέρουν τρεις διαφορετικές οπτικές για το τι σημαίνει να βλέπεις –και να σε βλέπουν– με τους δικούς σου όρους.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Αρτεμίσια και το πρωτο-φεμινιστικό κεντρί της

Εικαστικά / Η Αρτεμίσια Τζεντιλέσκι ήταν πολύ περισσότερο από μια εκδικήτρια ηρωίδα της ζωγραφικής

Μια νέα έκθεση στο Παρίσι επιχειρεί να αναδείξει το έργο της γενναίας καλλιτέχνιδας της μπαρόκ ζωγραφικής του 17ου αιώνα, με την πρώιμη φεμινιστική προσέγγιση, μέσα από μια φρέσκια οπτική, φωτίζοντας πτυχές πέρα από τη μυθολογία της προσωπικής της τραγωδίας και παρουσιάζοντας έργα της για πρώτη φορά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ
Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Εικαστικά / Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Η έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος» στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων ξεδιπλώνει 150 χρόνια εικαστικής δημιουργίας μέσα από 99 έργα εμβληματικών και σύγχρονων δημιουργών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ