Το αιώνιο μυστήριο των «Δύο αλυσοδεμένων μαϊμούδων»

Το αιώνιο μυστήριο των «Δύο αλυσοδεμένων μαϊμούδων» Facebook Twitter
Πίτερ Μπρέγκελ, Δύο αλυσοδεμένες μαϊμούδες, 1562
0

Δύο «εξωτικής» προέλευσης και φαινομενικά παραιτημένες από τα εγκόσμια μαϊμούδες στέκονται αλυσοδεμένες στο περβάζι ενός φρουρίου που αγναντεύει τον ποταμό Σελντ ενώ στο βάθος διακρίνεται ο θαμπός ουρανός, με τα πουλιά να πετάνε ελεύθερα πάνω από την Αμβέρσα καθώς πλοιάρια της εποχής πηγαινοέρχονται στο λιμάνι.
 

Ο αινιγματικός, αλληγορικός (;) και αμυδρά απόκοσμης και ονειρικής υφής πίνακας του Πίτερ Μπρέγκελ του πρεσβύτερου είναι ένας από τους μικρότερους του Φλαμανδού ζωγράφου (οι διαστάσεις του είναι μόλις 20 Χ 23 εκ.), ο οποίος είναι ευρύτερα γνωστός για τα πολύ μεγαλύτερα και συχνά πυκνοκατοικημένα ταμπλό του.

Κατά καιρούς, το έργο που φιλοτεχνήθηκε το 1562, επτά χρόνια πριν από τον θάνατο του μεγάλου ζωγράφου, έχει προκαλέσει πολλές ερμηνείες σχετικά με τις πιθανές αλληγορικές ιδέες που είχε στο μυαλό του ο καλλιτέχνης κατά τη δημιουργία του και που ενδεχομένως αντηχούν έντονα ανά τους αιώνες μέχρι τις μέρες μας.

Συμβολίζουν μήπως οι αλυσοδεμένοι πίθηκοι τα δεσμά της ίδιας της ανθρωπότητας; Πρόκειται για κριτική της καταπίεσης των φλαμανδικών περιοχών υπό τον ισπανικό ζυγό;

Συμβολίζουν μήπως οι αλυσοδεμένοι πίθηκοι τα δεσμά της ίδιας της ανθρωπότητας; Πρόκειται για κριτική της καταπίεσης των φλαμανδικών περιοχών υπό τον ισπανικό ζυγό;

Ή μήπως για αυτοσαρκαστικό σχόλιο για τις προσωπικές ατυχίες και δεσμεύσεις του ίδιου του Μπρέγκελ εκείνη την περίοδο; Και τι μπορούμε να υποθέσουμε για το σπασμένο κέλυφος καρυδιών που διακρίνεται πλάι στις αλυσίδες;

Το αιώνιο μυστήριο των «Δύο αλυσοδεμένων μαϊμούδων» Facebook Twitter
Πίτερ Μπρέγκελ, Η πάλη μεταξύ αποκριάς και νηστείας, 1559.

Κάποιοι σύγχρονοι μελετητές έχουν προχωρήσει ακόμα παραπέρα την ανάλυση, θεωρώντας ότι το έργο αποκρυσταλλώνει αλληγορικά εκείνη ακριβώς τη χωροχρονική στιγμή (Αμβέρσα, προς τα τέλη του 16ου αιώνα), όταν ξεκίνησε μέσω της ανάπτυξης ενός πρώιμου καπιταλισμού να σχηματοποιείται η παγκόσμια οικονομία όπως τη γνωρίζουμε στον 21ο αιώνα.

Ο πιο γνωστός όμως φόρος τιμής στον αινιγματικό πίνακα είναι το ποίημα με τίτλο «Δυο μαϊμούδες του Μπρέγκελ» που έγραψε η σπουδαία Πολωνή ποιήτρια Βισλάβα Σιμπόρσκα και δημοσιεύτηκε το 1957:

Το αιώνιο μυστήριο των «Δύο αλυσοδεμένων μαϊμούδων» Facebook Twitter
H σπουδαία Πολωνή ποιήτρια Βισλάβα Σιμπόρσκα που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1996.
Έτσι ονειρεύομαι τις πτυχιακές εξετάσεις μου:
στο παράθυρο κάθονται δυο αλυσωμένες μαϊμούδες,
έξω απ' το παράθυρο φτερουγάει ο ουρανός
και ξεπλένεται η θάλασσα.
Εξετάζομαι στην ιστορία του ανθρώπου: Τραυλίζω και κομπιάζω
Η μια μαϊμού, τα μάτια στυλωμένα απάνω μου, ακούει ειρωνικά,
η άλλη τάχα λαγοκοιμάται –
και όταν στο τέλος μιας ερώτησης απλώνεται σιγή,
μου κάνει τον υποβολέα
με ένα απαλό κουδούνισμα της αλυσίδας

 

(Μτφρ. Ζήσιμος Λορεντζάτος)

 

Info

Το έργο «Δύο αλυσοδεμένες μαϊμούδες» αποτελεί έναν από τους 28 ζωγραφικούς πίνακες του Πίτερ Μπρέγκελ του πρεσβύτερου που παρουσιάζονται στη μεγάλη έκθεση για τον Φλαμανδό ζωγράφο που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες μέρες στο μεγαλοπρεπές Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη και θα διαρκέσει μέχρι τις 13 Ιανουαρίου 2019.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ