Η κιονοστοιχία Agra από την Ινδία (1637), η θρυλική Frankfurt Kitchen της Αυστριακής σχεδιάστριας Margarete Schütte-Lihotzky (1926), ένα ύφασμα ζωγραφισμένο από τον Πικάσο από την αυλαία των Ballets Russes (1924), το γραφείο Kaufmann του Frank Lloyd Wright (1937), το οποίο αποτελείται από περισσότερα από 240 κομμάτια κόντρα πλακέ, η εντυπωσιακή επιχρυσωμένη ξύλινη οροφή του 15ου αιώνα από το χαμένο παλάτι Torrijos στο Τολέδο της Ισπανίας και μια μαρκετερί του 15ου αιώνα είναι μερικά από τα εκθέματα του πολυαναμενόμενου V&A East Storehouse. Όπως λέει ο Tim Reeve, αναπληρωτής διευθυντής και διευθύνων σύμβουλος του Μουσείου Βικτωρίας και Αλβέρτου στο Λονδίνο, η περιήγηση ανάμεσα στις παλέτες όπου είναι τοποθετημένα –και χωρίς βιτρίνες– τα εκθέματα «μπορούμε να πούμε ότι μοιράζεται την εμπειρία και ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της περιήγησης στα καταστήματα Ikea».
Οι επισκέπτες θα μπορούν να πλησιάσουν πιο κοντά από ποτέ τις εθνικές συλλογές του V&A, στο V&A East Storehouse στο Λονδίνο που θα ανοίξει τις πύλες του για τους επισκέπτες στις 31 Μαΐου και που, ακολουθώντας (περίπου) το παράδειγμα του μουσείου Boijmans van Beuningen στο Ρότερνταμ, που άνοιξε τον χώρο Depot το 2021, με περισσότερα από 154.000 έργα, υιοθετεί και αυτό με τη σειρά του την αποθήκευση ανοιχτής πρόσβασης, καταρρίπτοντας τα φυσικά εμπόδια, δηλαδή τις βιτρίνες.
Το Storehouse φιλοξενεί επίσης pop-up εκθέσεις, δημιουργικά εργαστήρια, παραστάσεις και προβολές, παράλληλα με ζωντανές συναντήσεις με τη δουλειά του μουσείου — όπου μπορείς να δεις συντηρητές να εργάζονται πάνω σε έργα τέχνης, από πίνακες μέχρι μαριονέτες.
Αν και η διευθύντρια της Tate, Maria Balshaw, αμφισβητεί ότι το μέτρο της επιτυχίας ενός μουσείου είναι το γεγονός ότι διπλασιάζεται σε μέγεθος ή ανοίγει ένα νέο «παράρτημα», ο Reeve αναγνωρίζει ότι ο χώρος αποθήκευσης και έκθεσης «είναι πεπερασμένος και ολοένα και πιο ακριβός». Αυτή η πρόκληση θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με την εύρεση νέων τρόπων με τους οποίους οι συλλογές που δεν εκτίθενται μπορούν να έχουν μια πιο δίκαιη αντιμετώπιση και φυσικά έσοδα από εισιτήρια που βοηθούν στη συντήρησή τους.
Μάλιστα, για να γίνει πιο προκλητική η επίσκεψη και η εμπειρία, το μουσείο εγκαινιάζει μια πρακτική, σύμφωνα με την οποία οι επισκέπτες θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε όλα τα αντικείμενα μέσω της υπηρεσίας «Order an Object». Καθώς θα ακολουθούν δικές τους διαδρομές ανάμεσα σε αντικείμενα που θα μετακινούνται συνεχώς, με τον χώρο να μοιάζει με έργο εν εξελίξει, θα μπορούν να κάνουν παραγγελία με ένα νέο σύστημα ηλεκτρονικών κρατήσεων που δεν θα διαφέρει από την κράτηση τραπεζιού σε εστιατόριο, εισιτηρίων κινηματογράφου ή γηπέδου σκουός, επιτρέποντας στον οποιονδήποτε να κάνει κράτηση έως και πέντε αντικειμένων που σχετίζονται με οποιαδήποτε δημιουργική δραστηριότητα ώστε να μπορέσει να τα δει από κοντά.
Μια «αποθήκη» με πρωτοφανή πρόσβαση σε μεγάλες συλλογές
Η αποθήκη του V&A East Storehouse διαθέτει περισσότερα από 250.000 αντικείμενα και 1.000 αρχεία (η συλλογή V&A περιλαμβάνει συνολικά περίπου 2,8 εκατομμύρια αντικείμενα). Εκτεινόμενος σε τέσσερα επίπεδα και 16.000 τ.μ., και μεγαλύτερος από 30 γήπεδα μπάσκετ, ο νέος ειδικά σχεδιασμένος χώρος, που στεγάζεται σε μέρος του πρώην Κέντρου Τύπου των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου 2012, στο Πάρκο Ολυμπιακής Κληρονομιάς «Queen Elizabeth», σχεδιάστηκε από το παγκοσμίου φήμης αρχιτεκτονικό γραφείο Diller Scofidio + Renfro με τη συνδρομή του βρετανικού γραφείου Austin-Smith:Lord. Η είσοδος θα είναι δωρεάν και το μουσείο θα είναι ανοιχτό καθημερινά.
Το 2015, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τα σχέδιά της να πουλήσει το Blythe House, πρώην έδρα των Βρετανικών Ταχυδρομείων, που τότε χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη για το V&A. Αν και τελικά δεν πουλήθηκε, η προγραμματισμένη αποχώρηση ενέπνευσε μια νέα γενιά ευφάνταστων αποθηκών. Το V&A ξεπέρασε τον εαυτό του, ανοίγοντας πλήρως τα ενδότερά του και έχοντας σχεδιαστεί ως ένας χώρος εν είδει αποθήκης που προσφέρει πρωτοφανή πρόσβαση στις συλλογές του μουσείου.
Εκτός από το ότι προσφέρει πρόσβαση σε πάνω από 250.000 αντικείμενα, 350.000 βιβλία και 1.000 αρχεία από τις συλλογές του μουσείου, το Storehouse αποτελεί μια νέα μορφή μουσειακής εμπειρίας. Σου δίνει τη δυνατότητα να δεις το παρασκήνιο της λειτουργίας ενός μουσείου, να εξερευνήσεις το πώς και γιατί συλλέγονται αντικείμενα, πώς συντηρούνται και ποιες ιστορίες διηγούνται για εμάς και τον κόσμο μας.
Η κεντρική αίθουσα συλλογών Weston εκτείνεται σε τρία επίπεδα, με περισσότερες από 100 επιμέρους θεματικές παρουσιάσεις, τοποθετημένες κυριολεκτικά στα άκρα και τα πλάγια των ραφιών αποθήκευσης. Θαυμάζεις την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της ανατολικής πλευράς του Λονδίνου σε τέχνη, ακτιβισμό και αντίσταση, εξερευνάς τις νεότερες προσθήκες του μουσείου από τρανς και μη δυαδικούς καλλιτέχνες και γνωρίζεις τη σύγχρονη επιστημονική έρευνα, από τη συντήρηση πλαστικών μέχρι την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Μεγάλα και μικροσκοπικά εκθέματα
Δεδομένου ότι οι συλλογές του V&A καλύπτουν 5.000 χρόνια ανθρώπινης δημιουργικότητας, η ομάδα του Storehouse φροντίζει τα πάντα – από τις καρφίτσες που συγκρατούσαν ένα κολάρο του 17ου αιώνα έως ένα διώροφο τμήμα διαμερίσματος, από το συγκρότημα Robin Hood Gardens στο Ανατολικό Λονδίνο που κατεδαφίστηκε το 2017. Τα μεγάλης κλίμακας αντικείμενα ζωντανεύουν μέσα από έργα που δημιουργήθηκαν σε συνεργασία με κοινότητες και καλλιτέχνες της ανατολικής πλευράς του Λονδίνου. Νέες παραστάσεις, έργα τέχνης, προφορικές ιστορίες και ταινίες αναδεικνύουν διαφορετικές φωνές και πολλαπλές ερμηνείες. «Τραβάμε την κουρτίνα και δείχνουμε πώς λειτουργεί ένα μουσείο. Αυτό το κτίριο θα εκπαιδεύσει όχι μόνο το κοινό, αλλά και την επόμενη γενιά εργαζομένων στα μουσεία», λέει ο επιμελητής Brendan Cormier.
Το Storehouse φιλοξενεί επίσης pop-up εκθέσεις, δημιουργικά εργαστήρια, παραστάσεις και προβολές, παράλληλα με ζωντανές συναντήσεις με τη δουλειά του μουσείου — όπου μπορείς να δεις συντηρητές να εργάζονται πάνω σε έργα τέχνης, από πίνακες μέχρι μαριονέτες. Το Storehouse ανοίγει επίσης τις πόρτες των Αρχείων Τέχνης και Σχεδίου, Θεάτρου και Παραστατικών Τεχνών, για να αναδείξει τον τρόπο που εργάζονται οι καλλιτέχνες, οι σχεδιαστές και οι ερμηνευτές. Το Κέντρο Μελέτης διαθέτει τέσσερις πολυχρηστικούς χώρους, περιλαμβάνοντας το Κέντρο Μελέτης και Συντήρησης Υφασμάτων και Μόδας «The Clothworkers' Centre» και το Εθνικό Αρχείο Βίντεο Παραστάσεων, με πάνω από 300 καταγεγραμμένες ζωντανές παραστάσεις. Και φυσικά, εδώ είναι το σπίτι του αρχείου του David Bowie, που καταλαμβάνει ειδικό χώρο στο Κέντρο Μελέτης. Εκεί φυλάσσονται επίσης τα αρχεία του Φεστιβάλ Γκλάστονμπερι και της θεατρικής ομάδας Talawa, καθώς και μουσικά όργανα και αντικείμενα από πρωτοπόρους Βρετανούς μουσικούς όπως η PJ Harvey, οι The Who και οι Rolling Stones.
Οι μύθοι και οι ιστορίες πίσω από τα εκθέματα
Οι ιστορίες που έχουν να αφηγηθούν τα 250.000 αντικείμενα είναι αμέτρητες, σαν φαντάσματα που αιωρούνται στον χώρο. Ο τρόπος που συνδέονται συγκινητικά απομεινάρια του παρελθόντος, πόμολα και γραμματοκιβώτια τοποθετημένα μαζί με αναμνήσεις των πρώην κατοίκων και έργα τέχνης που δημιουργήθηκαν από παιδιά της περιοχής, διερευνώντας τις «ηθικές της φροντίδας», ιντριγκάρει και τον πιο καχύποπτο για τo αποτέλεσμα επισκέπτη.
Αυτές οι εντυπωσιακές αντιπαραθέσεις –και οι συχνά αμφιλεγόμενες ιστορίες πίσω τους– βρίσκονται στο επίκεντρο της εγκατάστασης του Storehouse, ενός έργου που στοίχισε 65 εκατομμύρια στερλίνες· ιστορίες που διαδραματίζονται γύρω σου καθώς η ρουτίνα των συντηρητών –κάποιος που μετακινεί ένα πολύτιμο άγαλμα ή γυαλίζει μια ανεκτίμητη συλλογή κουταλιών– συνεχίζεται αδιάλειπτα. Όμως, εδώ, ο επισκέπτης βρίσκεται στο επίκεντρο της συντήρησης και της εμπειρίας.
Η Liz Diller, της οποίας η εταιρεία με έδρα τη Νέα Υόρκη, Diller Scofidio + Renfro (DS+R), κέρδισε τον διεθνή διαγωνισμό αρχιτεκτονικής σχεδίασης το 2018, λέει ότι ο χώρος «παραβιάζεται επιμελημένα» από τους επισκέπτες. Ο σκόπος είναι οι επισκέπτες να αναπνέουν τον ίδιο αέρα με τα εκθέματα, έστω κι αν παίρνουν το ρίσκο μην τυχόν τα αγγίξει κάποιος με γυμνά χέρια, αφού δεν υπάρχει προστατευτικό τζάμι. «Θέλαμε να μοιάζει με ένα εμβυθιστικό "ντουλάπι θαυμάτων”», λέει η Diller. Το κεντρικό αίθριο, χωρίς φυσικό φως, είναι διαμπερές και ενώνει τρεις κύριους ορόφους, ενώ στα άκρα των ραφιών εκτίθενται επιλεγμένα κομμάτια: ιστορικά παιχνίδια, φωτιστικά από το κίνημα Arts & Crafts, θεατρικά αντικείμενα. «Δεν είναι σίγουρο το αν αυτή η "πολυθεματική" παρουσίαση θα καταφέρει να ικανοποιήσει όλους τους επισκέπτες. Η απουσία θεματικής ταξινόμησης και η οργάνωση με βάση το μέγεθος των αντικειμένων μπορεί να μοιάζει σαν να κάνεις ζάπινγκ ή να ξεφυλλίζεις περιοδικό. Όμως υπάρχει η ελπίδα ότι αυτό το χάος, μαζί με τη ζωντανή δραστηριότητα, θα εμπνεύσει νέες γενιές» γράφει στην Guardian o Oliver Wainwright.
Το V&A East Storehouse, στο Ολυμπιακό Πάρκο Queen Elizabeth του Λονδίνου, εγκαινιάζεται στις 31 Μαΐου.
Με πληροφορίες από: V&A East Storehouse, Guardian
