Φωτογραφία του 1985

Μέσα στο Αλεξανδρινό Μέγαρο Σαλβάγου

Μια εξαντλητική φωτογραφική μαρτυρία για ένα θρυλικό αρχιτεκτόνημα της Αλεξάνδρειας.

Από τον Ιωάννη Καλλιανιώτη 9.8.2025

9.8.2025 | 10:39

Τα κτίρια αυτά είναι ακόμη στην θέση τους, όπως και τόσα άλλα στην Αλεξάνδρεια. Η διαφορά τους με τα υπόλοιπα, είναι η συντήρησή τους και η νέα ζωή που τους δίνει η επανάχρησή τους. Δεν είναι αυτονόητο. Το κλειδί για την επιβίωσή τους ήταν οι ισχυροί αγοραστές τους.

Η Τράπεζα Εμπορικής Ανάπτυξης για τους Φίννεϋ, το Ινστιτούτο Γκαίτε για τους Ρόλο και η τότε Σοβιετική Πρεσβεία ως Ρωσικό Πολιτιστικό Κέντρο για τους Σαλβάγου.

Η μακρά οικονομική ακινησία της πόλης στάθηκε δίκοπο μαχαίρι. Τα εξοχικά μέγαρα και επαύλεις μέσα στους θρυλικούς τους κήπους στα Αλεξανδρινά προάστια, Ρούζντι, Λωράν, Σούτζ, Μπούλκλεϋ δεν ήταν το ίδιο τυχερά. Η ανοικοδόμηση ρήμαξε την πλειοψηφία τους.

Τα ονόματα πίσω από αυτά τα τρία μέγαρα είναι Αλεξανδρινοί θρύλοι. Δεν ήταν μόνο οι τραπεζικοί λογαριασμοί μυθικού ύψους, ήταν η ποιότητά τους ως εργοδότες με ανθρωπιστική και πολιτιστική έγνοια για τους εργαζομένους τους, τέλος ήταν ο τρόπος ζωής, ο συνδυασμός σπάνιου και διακριτικού γούστου με κέφι για την ευζωία και φροντίδα για την ευποιϊα εις όφελος των λιγότερο προνομιούχων.

Συχνά στον κήπο η οικογένεια διοργάνωνε γιορτές με κέφι και γενναιοδωρία για μη προνομιούχα παιδιά.

Θα αρχίσομε με τις 3 επισκέψεις του χώρου, το 2010, το 2023 και το 2024. Κατόπιν μέσα από λίγες προσωπικές αναμνήσεις και συμβολή της υπάρχουσας βιβλιογραφίας θα προσπαθήσομε κάτι να φέρομε πίσω από την ιστορία της οικογένειας που έχει πιά τυλιχτεί στην αχλύ του μύθου.

Τρία Αλεξανδρινά Μέγαρα: Φίννεϋ, Ρόλο, Σαλβάγου — © Ιωάννη Καλλιανιώτη

Μια εκδρομή στις Ροβιές Ευβοίας, χάρις στην φιλοξενία του Μίλτου Καστρινού και της Μελίνας Παναγιώτου μας οδήγησε στον μαγευτικό Ελαιώνα.

Ιδιοκτήτες, η οικογένεια Παπαδοπούλου, με νύφες θρυλικές, αρχίζοντας με την Άννα Μελά, αδελφή του Παύλου Μελά, γνωστή και ως "Μάννα του Στρατιώτη", συνεχίζοντας με τις οικογένειες Δέλτα και Σαλβάγου.

Σταθμός για τον Ελαιώνα υπήρξε η δωρεά από την Άννα Παπαδοπούλου εγγονή της Άννας Μελά και της Αλεξάνδρας Δέλτα, των 3.000 στρεμμάτων του στους εργαζόμενους εκεί αγρότες.

Η γνωριμία με τον Στέφανο Βαλλή, γιό της Αργίνης Κωνσταντίνου Σαλβάγου, μας οδήγησε στην καλή νεράιδα της μνήμης, στο πρόσωπο της θείας του κυρίας Eιρήνης Σαλβάγου-Xωριατοπούλου, εγγονής της μυθικής Αργίνης Μπενάκη- Σαλβάγου.

Μας δέχτηκε με την χαρακτηριστική απλότητα των πραγματικά ευγενών και μας πλοήγησε τόσο στο παλιό σπίτι της γιαγιάς (χτισμένο πριν το 1900), όσο και στο σπίτι του πατέρα της (χτισμένο το 1939).

Οι πολύτιμες πληροφορίες που μας έδωσε βρίσκονται διάσπαρτες στο κείμενο σημειωμένες με τα αρχικά της (Ε.Σ.)

Η πρώτη ευκαιρία επίσκεψης του εσωτερικού του μεγάλου σπιτιού, ήρθε το 2010. Περνούσα απ' έξω και δεν φαινόταν κανείς. Το κουβούκλιο ελέγχου μεταλλικών αντικειμένων στην είσοδο του κήπου ανενεργό. Ανέβηκα την εξωτερική σκάλα μέσα σε ησυχία...στην πόρτα του μεγάρου κανείς.

Φωτογραφίες από βιαστικά γυρισμένο βίντεο / ...προχώρησα, έφτασα στην καλογυαλισμένη σκάλα......απόλυτη ησυχία !

Σ' αυτήν ακριβώς την θέση βρισκόταν η βίλλα του Κωνσταντίνου Σαλβάγου (1902-1963), χτισμένη το 1939, με αρχιτέκτονα τον Γάλλο Leman (αρχιτέκτονα του Κοτσικείου Νοσοκομείου) (Ε.Σ.).

Eίχα επισκεφθεί μέρος της όταν την νοίκιαζε η οικογένεια Θλιβίτου την δεκαετία 1960-1970.

Η εξωτερική της πόρτα επί της οδού des Abassides 21, εισήγαγε σε μικρό σχετικά χώλ, από το οποίο ξεκινούσε η σκάλα προς τα πάνω για τον πρώτο όροφο και προς τα κάτω γιά το μεγάλο επίμηκες υπόγειο που φωτιζόταν από μακρόστενους φεγγίτες.

Στο ισόγειο, δεξιά το οφίς και τα W.C. των επισκεπτών. Αριστερά το δωμάτιο μελέτης των παιδιών (Ε.Σ.).

Ανάμεσά τους η είσοδος σε ένα τεράστιο λευκό επίμηκες σαλόνι με αραιή επίπλωση που χρησιμοποιούνταν ως αίθουσα δεξιώσεων ή χορού με αλκόβες με ένθετους καθρέφτες, ένα σύνολο διακριτικής πολυτέλειας. Αριστερά, ένα μικρό και ένα μεγαλύτερο σαλόνι, δεξιά, άλλο οφφίς και η τραπεζαρία. Όλο το ισόγειο σαλόνι έδινε με τρεις αψίδες στον καταπράσινο κήπο, σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με το σπίτι (Ε.Σ.).

Στον πάνω όροφο, στο κέντρο το μεγάλο υπνοδωμάτιο των γονέων, το ντρέσσινγκ, το μπάνιο τους. Δίπλα, τα δωμάτια των παιδιών, όλα έδιναν σε βεράντα με νότια κατεύθυνση σκεπασμένη με γκαζόν! Στην βορεινή πλευρά, δωμάτιο φιλοξενουμένων (Ε.Σ.).

Δυστυχώς έχει πλέον κατεδαφιστεί.

Για να διασχίσεις ένα κήπο (Ανάμνηση Ειρήνης Κ. Σαλβάγου)

«Είναι γνωστό ότι η οικογένειά μας (όπως πολλοί-πολλοί Αιγυπτιώτες σ.τ.σ.) ήταν Βενιζελική.

Ως πρόεδρος της Κοινότητος όμως ο παππούς (Μ.Κ.Σαλβάγος), αισθάνθηκε το χρέος να φιλοξενήσει τον Γεώργιο Β!, Αρχηγό του Κράτους σε εξορία. Ο πατέρας μου (Κ.Μ.Σαλβάγος) παρ'ότι όχι στην πρώτη νεότητα, κατατάχθηκε εθελοντής, πολέμησε και στο Ελ Αλαμέϊν (Πολεμικός Σταυρός σ.τ.σ.).

Σε μιά διακοπή των επιχειρήσεων γύρισε με ολιγόωρη άδεια στο σπίτι του, έκανε το ντους του, έβαλε καθαρή στολή, ένα ζευγάρι μαρρόν παπούτσια και έκανε να περάσει τον κήπο να δεί την μάννα του.

Στον κήπο τον σταμάτησε ο Γεώργιος ο Β!, τον φώναξε με τον βαθμό του και τον επέπληξε που κυκλοφορεί χωρίς άρβυλα! »

Ας φανταστούμε ότι κοιτάζουμε από την σκεπαστή βεράντα του ισογείου, το πατρικό σπίτι...

Βρίσκομαι ακόμη στον πρώτο όροφο του κυρίως μεγάρου, αλλά δεν αποτολμώ να προχωρήσω στα δωμάτια.

Όπως μας διηγείται η Κα Ειρήνη Σαλβάγου στις ξύλινες λουστραρισμένες πόρτες με τους καθρέφτες άρχιζαν τα διαμερίσματα του Μικέ και της Αργίνης Σαλβάγου. Στον παραπάνω όροφο ήταν εγκατεστημένη η οικογένεια του γιού τους Κωνσταντίνου μέχρι που τελείωσε το δικό τους γειτονικό σπίτι μέσα στο πάρκο, το 1939.

Αρχίζω να κατεβαίνω αθόρυβα...αλλά το διάλειμμά τους έχει τελειώσει και το προσωπικό μου κάνει έντονα νοήματα: No, no, no... Κάνω τον τουρίστα, με απανωτά σόρρυ και κάποιες εξηγήσεις Αγγλικά που κανείς δεν καταλαβαίνει...

Κατεβαίνω στον κήπο και αποχωρώ.

Η δεύτερη επίσκεψη έγινε τον Μάρτιο του 2023, με εισαγωγή του Γιώργου Κυπραίου (1947-2025), του οποίου η κάρτα της Μπιμπλιοτέκα Αλεξαντρίνα άνοιγε πόρτες. Είχε μεσολαβήσει και το Ουκρανικό, οι προσβάσεις δεν είναι αυτές που ήταν. Μας επετράπη η φωτογράφηση του κήπου και της σκάλας, αλλά όχι και η πρόσβαση στον 1ο όροφο, ή τις αίθουσες υποδοχής.

Τσάι στους κήπους του Μεγάρου πριν το 1948, για τα στελέχη των επιχειρήσεων Σαλβάγου. Συλλογή οικ. Ούμπερ

Όρθιοι δεξιά στην φωτογραφία, ο Αδόλφος Ούμπερ και η σύζυγός του Γαβριέλλα (γεν. Χάμου).

Κατά διήγηση του Γιώργου Κυπραίου, συχνά στον κήπο η οικογένεια διοργάνωνε γιορτές με κέφι και γενναιοδωρία για μη προνομιούχα παιδιά. Ο Γιώργος ήταν υπότροφος της Αργίνης Σαλβάγου και η γιαγιά του Ματθίλδη (Μαντό) Τριώσση - Βασιλειάδη, καλή της φίλη.

Περίπου η μισή έκταση του κήπου-πάρκου έχει πωληθεί και έχουν χτιστεί 3 πολυκατοικίες.

Αριστερά όπως αναφέραμε ήταν η μικρότερη έπαυλη του Κωνσταντίνου Σαλβάγου (1902-1963) που έχει κατεδαφιστεί. Στο άλλο άκρο του κήπου υπήρχε γωνιακό κτίσμα που στέγαζε έξη ξεχωριστά γκαράζ με έξοδο στους δύο πίσω δρόμους του οικοδομικού τετραγώνου (Abassides και Γουσίου). Πάνω από το κάθε γκαράζ υπήρχε μια μικρή κατοικία για κάθε σωφέρ. Ίσως στο βάθος του κήπου ήταν η χωροθεσία του ξύλινου σαλέ όπου κατοικούσε η οικογένεια του Μάριο Ούμπερ, ματζορντόμο του Μικέ Σαλβάγου.

Στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο, όταν φιλοξενήθηκε εδώ ο Γεώργιος Β', φούντωσαν τα σχόλια για την ασφάλεια του Βασιλέως, σε σπίτι με Ιταλό μαντζορντόμο... ο νοικοκύρης του σπιτιού, Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητος τους αγνόησε... Η παρατήρηση του Βασιλιά: Πως θα μπορέσω ν' ανταποδώσω ποτέ, τέτοια φιλοξενία;

Μπαίνουμε στο Μέγαρο

Οι ίδιοι χώροι φωτογραφημένοι από την πόρτα της αίθουσας χορού, όταν το σπίτι κατοικούνταν από την οικογένεια. Φωτογραφία Sotheby's.

Παρατηρούμε το παραβάν πίσω από την εξώθυρα. Οι πολυθρόνες μπροστά ακριβώς από την είσοδο των μεγάλων χώρων υποδοχής, το καθημερινό καθιστικό της οικογένειας προφανώς αφαιρούνται στις εξαιρετικές αυτές περιστάσεις.

Η πολυθρόνα στα δεξιά ήταν η θέση της Αργίνης Σαλβάγου (Ε.Σ.).

Υπάρχουν τουλάχιστον τρείς χώροι που δεν επισκεφθήκαμε στο ισόγειο. Ένα μικρό σκοτεινό σαλονάκι στα αριστερά της εισόδου, όπου γινόταν η εξομολόγηση πριν την μεταλαβιά, συνήθως από τον πατέρα Ιωάννη Καραμηνά, ένα μικρό και ένα μεγάλο σαλόνι (Ε.Σ.).

Το Αλεξανδρινό Μέγαρο Σαλβάγου — © Ιωάννη Καλλιανιώτη

Η τρίτη ευκαιρία παρουσιάστηκε στις 31 Οκτωβρίου 2024, με τα εγκαίνια έκθεσης Ρώσσου ζωγράφου και ανάρτηση των έργων του στις αίθουσες υποδοχής.

Περιμένουμε για λίγο στους αναπαυτικούς καναπέδες, ένθεν και ένθεν της μεγάλης πόρτας της αίθουσας χορού.

Η μεγάλη πόρτα άνοιξε ακριβώς στις 18.00 και ο νεότατος πολιτιστικός υπεύθυνος της Ρωσικής Πρεσβείας παρουσίασε τον καλλιτέχνη (στα αριστερά του) σε πολύ καλά Αραβικά καθώς και στα Ρωσικά.

Αυτά τα εγκαίνια μας αποκάλυψαν δύο μεγάλους χώρους υποδοχής σε άριστη κατάσταση συντήρησης

Ο πρώτος μεγάλος χώρος ήταν η αίθουσα χορού σε χρώματα ωχροπράσινο, γκρί και λευκό, με μεγάλους πολυελαίους τεχνοτροπίας Μουράνο, αλλά και ένθετα φωτιζόμενα βιτρώ στο ταβάνι που δίνουν την ψευδαίσθηση του φυσικού φωτός.

Μακρόστενες γυάλινες επιφάνειες με παρόμοια σχέδια είναι τοποθετημένες στις κορυφές των παραθύρων φιλτράροντας το φως του σούρουπου.

Στην μακρόστενη πλευρά της αίθουσας χορού και απέναντι από την μεγάλη είσοδο, δύο κόγχες με κάτοψη τραπέζιου φιλοξενούσαν δύο χρυσωμένα σαλονάκια, ίσως γιά μιά ανάσα μεταξύ δύο χορών. Καλύπτονταν από πανώ με έργα του ζωγράφου, αλλά κάτι καταφέραμε να φωτογραφίσομε.

Στο βάθος δεξιά ένα ιδιαίτερο σαλόνι που μπορεί να χωριστεί με ξύλινες πτυσσόμενες πόρτες. Στον χώρο αυτό σε ένθετες βιτρίνες φυλασσόταν το πολύτιμο σερβίτσιο της Αικατερίνης της Β! της Ρωσσίας (Ε.Σ.).

Τώρα αχνοφαίνονται ένα χρυσωμένο σαλόνι, μιά προτομή, ίσως του Βασιλέα Φουάντ, σημαίες.

Περνάμε αριστερά στον επόμενο χώρο.

Στα αριστερά του σαλονιού, άλλος ένας μεγάλος μακρόστενος χώρος υποδοχής, υπόλευκος με σκούρες χρυσές διακοσμήσεις μοιάζει λίγο παλαιότερης ανακαίνισης. Ήταν η τραπεζαρία, αγνώριστη βέβαια χωρίς την επίπλωσή της (Ε.Σ.).

"Βλέπει" στην μεγάλη σκεπαστή βεράντα.

Ας εξετάσομε εδώ τώρα, όσα βρήκαμε στην βιλιογραφία γιά την οικογένεια Σαλβάγου.

Η Χιακή της καταγωγή

Στην ιστοσελίδα aplotaria.gr θα βρείτε εξιστορημένα από τον φιλίστορα Βασίλη Αγιαννίδη, τα της καταγωγής της οικογένειας Σαλβάγου από την Γένοα και τις ιδιοκτησίες τους στον Κάμπο, Χίου.

Εδώ φωτογραφίες μου από επίσκεψη στον Κάμπο, Χίου τον Δεκέμβριο του 2023

Στην Αλεξάνδρεια

Στο βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, πολύτιμο βιβλίο της κυρίας Τομαρά- Σιδέρη, «Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου», Εκδόσεις Κέρκυρα, 2013, βρίσκουμε λεπτομέρειες για τους γενάρχες της Αλεξανδρινής περιόδου της οικογενείας.

Σε αυτό το βιβλίο της Κυρίας Τομαρά - Σιδέρη καταγράφονται οι πάμπολλες και πολυσχιδείς επιχειρηματικές δραστηριότητες της οικογενείας Σαλβάγου, καθώς και η κοινωφελής τους προσφορά.

Κατ' αρχήν τον Κωνσταντίνο Σαλβάγο (γεν. 1846 στην Μασσαλία) που φθάνει στην Αλεξάνδρεια το 1865 και ασχολείται με το εμπόριο βάμβακος και τραπεζικές εργασίες. Ο πατέρας του είναι ήδη επιτυχώς εγκατεστημένος στην Αλεξάνδρεια πριν το 1850.

Το 1874 ο Κωνσταντίνος παντρεύεται στην Κωνσταντινούπολη την Ιουλία Στεφάνου Ράλλη (γεν. 1854 στην Μασσαλία), οι δραστηριότητες του πατέρα της οποίας, εκτείνονταν μέχρι τις Ινδίες και την Βόρειο Αμερική.

Ας αφήσομε την Πηνελόπη Δέλτα (Πρώτες Ενθυμήσεις, επιμέλεια Π.Ζάννας, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1980), μεγαλύτερη αδελφή της Αργίνης Σαλβάγου να μας εξιστορήσει:

«Η Αργίνη γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1883. Εκείνο το χρόνο όλοι οι πιο επιφανείς Έλληνες της Αλεξάνδρειας αγόρασαν οικόπεδα στην οδό Ροζέτα (σημερινή Φουάντ), πέρα από την χτισμένη πόλη, σε μέρος έρημο ακόμα τότε, προς την έξω πύλη που έκλειε την οδό Ροζέτας. Οι πύλες έκτοτε κατεδαφίστηκαν και όλο εκείνο το μέρος που λέγουνταν Porte Rosette κ' έκλειε την πόλη προς το Ράμλε, έγινε πάρκα και περιβόλια. Επειδή λοιπόν μόνον Έλληνες αγόρασαν τα απόμακρα εκείνα οικόπεδα και όλοι μαζί έκτισαν τα σπίτια τους, η συνοικία αυτή ονομάστηκε Quartier Grec.....»

Ο Κωνσταντίνος Σαλβάγος πιθανόν είχε αρχικά σπίτι στην Ρυ Ροζέτ (σημερινή Φουάντ). Αργότερα και οπωσδήποτε πριν το 1900, χτίζει το μεγάλο σπίτι στην Ρύ Πτολεμέ (Ε.Σ.).

Πεθαίνει ξαφνικά στην Οστάνδη του Βελγίου τον Αύγουστο του 1901, μόλις 55 ετών και η σορός του μεταφέρεται μέσω Μασσαλίας στην Αλεξάνδρεια, τον Οκτώβριο “του ιδίου έτους και κατετέθη εις το βάθος της μεγάλης αιθούσης της μεγαλοπρεπούς οικίας Σαλβάγου εν τη οδώ Πτολεμαίων” (Ραδάμανθυς Ραδόπουλος στο βιβλίο του “Λεύκωμα Εορτασμού Ευαγγελισμού”)

Η κηδεία του γίνεται λίγους μήνες μετά τον γάμο του γιού του Μικέ με την Αργίνη Μπενάκη τον Απρίλιο του 1901.

Πηγές του διαδικτύου αναφέρουν λανθασμένα ως έτος ανέγερσης το 1913, αλλά όχι και αρχιτέκτονα. Είναι γνωστό πως μια ανακριβής ημερομηνία επαναλαμβάνεται ανεξέλεγκτα στο διαδίκτυο.

Η χήρα του Ιουλία Σαλβάγου κρατά τα μπροστινά δωμάτια του 1ου ορόφου και το σπίτι πλέον αναλαμβάνει η νέα νύφη Αργίνη Μπενάκη-Σαλβάγου.

Ο Αμερικανός δικαστής Τζάσπερ Μπρίντον των Μικτών Δικαστηρίων Αλεξανδρείας, για την Αργίνη Σαλβάγου λίγο μετά το 1920: «Ήταν η πρωθιέρεια της καλής κοινωνίας. Με τα εκπληκτικά βιολετιά μάτια της, υπήρξε μια από τις πιο όμορφες γυναίκες της Ευρώπης, δημοφιλής καλλονή του Παρισιού στα νιάτα της.»

— Μάικλ Χάαγκ: "Αλεξάνδρεια η πόλη της μνήμης", εκδόσεις Ωκεανίδα,2004,μετάφραση Δ.Γ.Στεφανάκης

Το περίφημο προφίλ της Αργίνης Σαλβάγου ως Marianne - συμβόλου της Γαλλικής Δημοκρατίας, σε νόμισμα των 2 γαλλικών φράγκων του 1947 (πρωτοκυκλοφόρησε το 1928) του φημισμένου χαράκτη Alexandre Morlon (1878-1951). Συλλογή Ιουλίας Γ. Μελά Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.

Η φωτογράφος Αργίνη Σαλβάγου

οδησσος — Μαρία Καραβία, Οδησσός η λησμονημένη πατρίδα, Εκδόσεις Άγρα

Η μεγάλη έκπληξη ως προς την Αργίνη Σαλβάγου προήλθε από το σπάνιας αισθητικής βιβλίο της Μαρίας Καραβία: «Οδησσός η λησμονημένη πατρίδα», Εκδόσεις Άγρα, Σταύρος Πετσόπουλος, 1998.

Κατ' αρχήν είτε πρόκειται για πολιτιστικό ρεπορτάζ ή βιβλίο, είτε τηλεοπτική της εκπομπή, η Κυρία Μαρία Καραβία, αποτελεί πρότυπο γραφής και εκφοράς του λόγου, όσον αφορά το ύφος και το περιεχόμενο. Οι λεπτομέρειες λάμπουν και χρωματίζουν την αφήγηση, περιγράφοντας πρόσωπα και καταστάσεις, άλλοτε σε γραμμές αδρές και άλλοτε σε ημιτόνια.

Σ' αυτό το βιβλίο λοιπόν, συναντάμε την Αργίνη Σαλβάγου ως φωτογράφο και μάλιστα στην προεπαναστατική Ρωσία. Να την χαρακτηρίσει κανείς ερασιτέχνη θα ήταν επιπόλαιο, εκτός αν αναφέρεται στην ετυμολογία της λέξης (εραστής της τέχνης). Εδώ οφείλονται χάριτες και στον τυπογραφικό άθλο των εκδόσεων Άγρα του Σταύρου Πετσόπουλου, όπου η εκτύπωση των στερεοσκοπικών και άλλων φωτογραφιών αναδεικνύει τα θέματα όσο και τις αρετές των φωτογράφων.

Στο κτήμα της στην Μπαράνοφκα όπου και το ιδιόκτητό της εργοστάσιο παρασκευής της επώνυμης πορσελάνης ζεί η επίσης ταλαντούχα φωτογράφος Μαίρη Παρασκευά, το γένος Γρυπάρη εκ Μυκόνου, την οποία η Αργίνη έχει γνωρίσει στην Αλεξάνδρεια πριν το 1905. Ο σύζυγός της Νίκος Παρασκευάς, Αλεξανδρινός μηχανικός, είναι ο κατασκευαστής το 1924, της περίφημης οκέλλας Μενάσσε στο 65 της Ρυ Φουάντ, όπως και πολλών άλλων κτιρίων στην Αλεξάνδρεια όπως το Αβερώφειο Παρθεναγωγείο.

Η Αργίνη επισκέπτεται τη Ρωσία για πρώτη φορά το 1914, το καλοκαίρι στην αρχή του Α! Παγκοσμίου πολέμου και την δεύτερη πάνω στην έκρηξη της Επανάστασης του 1917. Με την φίλη της Μαίρη Παρασκευά φωτογραφίζουν η μία την άλλη και τα τοπία. Επίσης φωτογραφίζει την Ρωσσική επιστράτευση του 1914 και τα πρώτα στρατεύματα που περνούν από τα κτήματα Γρυπάρη προτάσσοντας το πορτραίτο του Τσάρου και τις ιερές εικόνες.

Στην τελευταία αναχώρησή της το 1917, οι αρχές της κατάσχουν τα φιλμ και χάνονται οι όποιες μαρτυρίες αυτής της χρονιάς.

Η Αργίνη Σαλβάγου στο μέσον, αριστερά η Ζαν Γρυπάρη (γεν. Ράλλη), δεξιά η Μαίρη Παρασκευά. Mαρία Καραβία "Οδησσός η λησμονημένη πατρίδα" εκδόσεις Άγρα,1998. Αρχείο κ. Αργίνης Παπαδοπούλου

Ο ποταμός Slucz που χώριζε τα κτήματα των Γρυπάρηδων από αυτά του Πρίγκηπα Γκαγκάριν. Φωτ.: Αργίνης Σαλβάγου, Συλλογή κ. Αργίνης Παπαδοπούλου.

Οι φωτογραφίες της Αργίνης Σαλβάγου, σχολιασμένες από την ίδια και προσεκτικά τοποθετημένες σε άλμπουμ, χάθηκαν στις διάφορες μετακινήσεις της οικογένειας. Ήταν όμως φαίνεται πολυάριθμες, αφού αυτό, το μοναδικό άλμπουμ που διασώθηκε μέχρι την έκδοση του βιβλίου, έχει τον αριθμό 25.

Δυστυχώς και αυτό έπεσε θύμα ατυχούς δανεισμού (Ε.Σ.)

Εδώ αξίζει να διαβάσετε (στις Πρώτες Ενθυμήσεις, επιμέλεια Π. Ζάννας, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1980, σελίδες 165-167), την περιγραφή από την Πηνελόπη Δέλτα του μπαλ μασκέ που έδωσαν οι γονείς της Βιργινία και Εμμανουήλ Μπενάκης τον χειμώνα του 1886-1887, στο σπίτι τους στην Ρυ Ροζέτ (σημερινή Φουάντ).

Ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος (κέντρο) μεταξύ του Μικέ Σαλβάγου (αριστερά) και του Ραδάμανθυ Ραδόπουλου στο Αβερώφειο Γυμνάσιο (24/2/1930). Από το βιβλίο του Αλέκου Λιδωρίκη, "Η προπολεμική Αίγυπτος και οι Έλληνες", εκδόσεις Καστανιώτη, 2005

Κωνσταντίνος και Αγγελική Σαλβάγου. Συλλογή Αργίνης & Ειρήνης Κ. Σαλβάγου Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.

Στο βιβλίο του «Μια φορά κι' έναν καιρό ένας διπλωμάτης, Α' Τόμος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1984, ο νεαρός διπλωμάτης Άγγελος Βλάχος, μαχητής του Αλβανικού και πρόσφυγας στην Αλεξάνδρεια το 1943, φιλοξενούμενος του πατέρα του Σταύρου Βλάχου, Εφέτη των Μικτών Δικαστηρίων, γράφει:

βλαχος — Άγγελος Σ. Βλάχος, Μιά φορά κι' έναν καιρό ένας διπλωμάτης, Α' Τόμος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας

«Το βράδυ που δειπνούσαμε στο Club Mohamed Aly ήταν Σάββατο, μέρα που πολύς κόσμος ερχόταν να παίξει χαρτιά, μπακαρά. Οι κύριοι φορούσαν smoking και οι κυρίες βραδινά, στολισμένες με κοσμήματα μοναδικά. Ανάμεσά τους ξεχώριζε πάρα πολύ η κυρία Αργίνη Σαλβάγου, μιά από τις ωραιότερες γυναίκες που έχω δει στην ζωή μου. Συνομίληκη του πατέρα μου δηλαδή 61 ετών τότε, έσβηνε γύρω της κάθε άλλη γυναικεία παρουσία. Πρόσωπο, σώμα, κορμοστασιά, κινήσεις χεριών ήσαν όλα τέλεια, φυσικά, χωρίς ίχνος προσποιήσεως. Εκείνο το βράδυ, καθισμένη στο μεγάλο τραπέζι του μπακαρά, είχε στολισθεί με σμαράγδια καταπληκτικά, περιδέραιο, σκουλαρίκια, βραχιόλι και δέσποζε αρχοντικά στο παιχνίδι. Την μπάνκα κρατούσε ένας μεσόκοπος Εβραίος επιχειρηματίας που σ' ένα τέταρτο της ώρας έχασε 15.000 λίρες! Σηκώθηκε καταταραγμένος και παραχώρησε την θέση του σε άλλον».

Καθώς και ελάχιστο τμήμα της τεράστιας προσφοράς...

Επίσκεψη του Πατριάρχη Μόσχας στο Κοτσίκειο Νοσοκομείο. Τρίτη από δεξιά η Αργίνη Σαλβάγου με στολή Ερυθροσταυρίτισσας. Συλλογή Μικη Γ. Μελά. Στην κορυφή της σκάλας οι νοσοκόμες του Κοτσικείου. Φορούν τις χαρακτηριστικές λευκές κουάφ. Την Μ. Παρασκευή στην περιφορά του Επιταφίου σε πομπή γύρω από το Νοσοκομείο, πλαισίωναν τον από σκουρόχρωμο λουστραρισμένο ξύλο καρυδιάς Επιτάφιο, στολισμένο μόνο με λευκές κάλες, σαν λευκά πουλιά (σ.τ.σ.). Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.

Για την Αργίνη Μ. Σαλβάγου: Χρυσούς Σταυρός Γεωργίου Α!, Ελληνικός Στρατιωτικός Σταυρός εξαιρέτων πράξεων, Ελληνικός Σταυρός Πολέμου Μέσης Ανατολής 1941-1945, Παναγίου Τάφου, Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, Διοικητής Τάγματος Εξαιρέτων Πράξεων, εισοδηματίας, Πρόεδρος πολλών Ελληνικών φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Διεύθυνση: 5, οδός Πτολεμαίων, τηλ. 21166 και 27616 ΑΛΕΞΆΝΔΡΕΙΑ. Λέσχες: R.Y.C.E (Royal Yacht Club Egypt) , A.S.C. (Alexandria Sporting Club), R.A.C.E (Royal Automobile Club Egypt), R.A.C. London, Touring Club de France, Automobile Club Suisse.

Για τον Κ.Μ. Σαλβάγο: Ταξιάρχης του Φοίνικος, Ελληνικός Πολεμικός Σταυρός Α' Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, Διευθύνων του Οίκου Κ.Μ.Σαλβάγος & Σια, Πρόεδρος της Επιτροπής του χρηματιστηρίου Μίνετ Ελ Μπάσσαλ, Πρόεδρος της Ανώνυμης Εταιρίας Καθαρισμού και Συμπίεσης του Βάμβακος, Διοικητής των: Εθνικής Αιγυπτιακής Κλωστικής, Αιγυπτιακής εταιρίας των Υφαντικών βιομηχανιών, Αιγυπτιακής εταιρίας της πλεκτοβιομηχανίας, Γεωργικής τράπεζας, Εταιρίας Υδάτων Αλεξανδρείας ΕΠΕ, Αιγυπτιακών επιχειρήσεων Χαλκού, Αιγυπτιακής εταιρίας Πετρελαίων, Εταιρίας Κάρμπα.

Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 2/11/1902. Σπουδές: Αβερώφειο Γυμνάσιο, Νομική Σχολή Παρισίων, απεφοίτησε ως Δικηγόρος. Σύζυγος, Αγγελική, γεν. Σαλβάγου. Διεύθυνση 21, οδός Αββασιδών, τηλ. 28491, ΑΛΕΞΆΝΔΡΕΙΑ. Λέσχες: ΜΑ (Μοχάμεντ Άλυ) Κάϊρο και Αλεξάνδρεια, R.A.C.E (Royal Automobile Club Egypt), R.Y.C.E (Royal Yacht Club Egypt) , A.S.C. (Alexandria Sporting Club), C.R.E.C. (Cercle Royal Equestre Caire), Αθηναϊκή Λέσχη, Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Ελλάδος.

Εδώ η περιγραφή ενός δείπνου που δόθηκε από την Αργίνη Σαλβάγου (τότε 76 ετών) στο σπίτι της στην Αλεξάνδρεια, από γράμμα της Σοφίας Μαυρογορδάτου, πρωτότοκης κόρης του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα, το 1959.

«Ζανναίοι και Άλεξ, Αντώνη κι όλα τα παιδιά. Θα σας περιγράψω εδώ τη χθεσινή μας μέρα που ουσιαστικά πέρασε όλη προετοιμάζοντας το βραδινό τραπέζι. Καλεσμένοι: 18 άτομα, μεταξύ αυτών εκτός από Sursocks, Modai, Hury και παρομοίους, ως VIP's ήταν ένας prince Alphonso Pio και ένας άλλος Giannantonio, Chevalier de la Croix de Malte. Από την παραμονή ετοιμάστηκε το τραπέζι Backarat τα ποτηρικά, Nymphenburg και παλιό Saxe τα πιατικά. Τα τελευταία από τη συλλογή των πιατικών της Μεγάλης Αικατερίνης της Ρωσίας! Το milieu de table και άλλα bibelots που στόλιζαν το τραπέζι, βγήκαν από μία από τις βιτρίνες του μεγάλου σαλονιού, όλα Saxe! Αυτά όλα διορθωμένα πάνω σ' ένα μακρύ νταντελένιο milieu χρυσό. Τρία βάζα γαρίφαλα κόκκινα και ζαμπάκια άσπρα. Τ' ασημικά έλαμπαν, όλα τα φώτα ήταν αναμμένα στους τοίχους και στο κέντρον και πάνω στο τραπέζι στόλιζαν τα κεριά σε δυό μεγάλα candélabres. Αιγύπτιοι με άσπρες γκελεμπίες, γυναίκες και άντρες του σπιτιού, όλοι από το πρωϊ κάτι φέρνανε, κάτι παίρνανε, κάτι σκουπίζανε, κάτι καθαρίζανε! Πιατέλες ασημένιες, σαλατιέρες, κομποστιέρες, φρουτιέρες, bols, νταντελένια πετσετάκια, όλα βγήκαν στην φόρα... Ο "chef jardinier", ο Salâme με το επιτελείο του ετοίμασε και στόλισε όλα τα βάζα, μικρά, μεγάλα με κάλες, με τριαντάφυλλα, με κάτι άγνωστα κίτρινα λουλούδια. Η θεία μόνη της έκανε τον γύρο των τριών σαλονιών της τραπεζαρίας του hall! Έβαζε το χέρι της παντού, κάτι διόρθωνε, κάτι πρόσθετε, κάτι μετατόπιζε. Σε κάθε ενός τη θέση το menu με το όνομά του, στην είσοδο η κάρτα με τη θέση του σημειωμένη και το σύνολο του τραπεζιού σχεδιασμένο με τα ονόματα γραμμένα! Είναι αφάνταστη η θεία και αξιοθαύμαστη! Οι άντρες πέντε υπηρέτες εν στολή με τα χρυσά τους και ο Νταούντ, πρασινόχρυσος και ευτυχής γιά το μεγαλείο άνοιξε την πόρτα της τραπεζαρίας όταν ήρθε η ώρα. Ήταν οι κύριοι en smoking και οι γυναίκες, ανάλογα στα μεταξωτά και λαμέ βραδυνά! Η θεία έτοιμη στις 8.30 - ακόμα έτρεχε και μ' ένα σταγονόμετρο έβαζε στα bols "Cidre" του Houbigant, είναι μυρωδικό κίτρου -θαύμα!- που μοσχοβόλησε στο τέλος του γεύματος τα δαχτυλάκια μας - όπου θα έκαμνα μπάνιο αν μ' άφηναν! μα δεν μ' άφησαν, φυσικά, και το νερό πετάχτηκε! Κρίμα!» (Η περιγραφή του δείπνου της Αργίνης Σαλβάγου από γράμμα της Σοφίας Μαυρογορδάτου, πρωτότοκης κόρης του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα, γραμμένο από την Αλεξάνδρεια στις 5 Φεβρουαρίου 1959. Ιστορικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη 542/1372. Παραπομπή στο βιβλίο της Μαρίας Καραβία "Οδησσός η λησμονημένη πατρίδα", Εκδόσεις Άγρα, 1998).

Ανάμνηση του δισεγγονού της Αργίνης Σαλβάγου, Στέφανου Βαλλή, σε εξιστόρηση της συζύγου του Μαρίνας: Στα ελάχιστα επίσημα τραπέζια που παρακάθησα (επαναπατρίστηκε το 1962 - 9 ετών), τα βάσανα ενός παιδιού μεγάλα. Εννοείται ότι έπρεπε να στέκεσαι σωστά, όχι ζημιές, όχι παραπανίσια λόγια κλπ.

Όλοι άρχιζαν να τρώνε, όταν η μεγάλη γιαγιά σήκωνε το πηρούνι της. Όταν το απόθετε στο τέλος, το γεύμα είχε τελειώσει. Έλα που τα παιδιά σερβιρίζονταν τελευταία !

Οι πιθανότητες σοβαρές, να μείνεις μισοφαγωμένος...

Το Μέγαρο Σαλβάγου ήταν εγγύτατα στο Μέγαρο Ιωάννη Σακελλαρίδη, πασίγνωστου γεωπόνου και εφευρέτη της μακρύτερης ίνας στο Αιγυπτιακό βαμβάκι, δωρεά του στο Ελληνικό Δημόσιο για να στεγαστεί το Ελληνικό Προξενείο της Αλεξάνδρειας (πληροφορία του πατέρα μου Σπύρου Καλλιανιώτη). Παλαιότερα ήταν πιθανότατα ιδιοκτησία Μπενάκη, καθώς υποδεικνύουν τα μονογράμματα ΤΒ στις καγκελόπορτες.

Εκεί εργαζόταν ο πατέρας μου από το 1948 έως το 1972 και επίσης εγγύτατα (Φουάντ 84), νοικιάζαμε ένα διαμέρισμα, στον 3ο όροφο της οκέλλας Τοριέλ, όταν μετά το δεύτερο κύμα απέλασης των Εβραίων της Αιγύπτου το 1956, άδειασαν διαμερίσματα. Στην ίδια οκέλλα στον 1ο όροφο, κατοικούσε και η Μαρία Σακκελαρίδη, κόρη του γεωπόνου.

αλεξ — Η μαρμάρινη κεφαλή του Μεγάλου Αλέξανδρου που στολίζει σήμερα το Ελληνορωμαϊκό Μουσείο της πόλης.

Για όσους αγαπούν τους συμβολισμούς, αναφέρω ότι σ' αυτό το σταυροδρόμι Φουάντ και Πτολεμαίων, ανακαλύφθηκε μαρμάρινη κεφαλή του Μεγάλου Αλέξανδρου που στολίζει σήμερα το Ελληνορωμαϊκό Μουσείο της πόλης.

Μερικές φορές έξω από το μέγαρό της, περίμενε την Κυρία Σαλβάγου, η τεράστια μαύρη Ρολς-Ρόϋς με υπόλευκες λεπτομέρειες. Από διακριτικότητα οι πεζοί περνούσαν στο απέναντι πεζοδρόμιο.

Η Αργίνη Σαλβάγου ήταν από τα τελευταία μεγάλα ονόματα, που αναχώρησε από την Αλεξάνδρεια. Για την ακρίβεια αναγκάστηκε να αναχωρήσει μετά από την κατ’ ουσία κατάσχεση αυτού ακριβώς του Μεγάρου.

Μεθοδεύτηκε με επιβολή ενός τεραστίου φόρου από το Αιγυπτιακό κράτος. Μόνη λύση η πώληση.

Η μόνη προσφορά αγοράς ήρθε από την τότε Σοβιετική πλευρά και ήταν ακριβώς στο ύψος του τεραστίου φόρου. Έτσι εν μια νυκτί το μέγαρο έγινε Σοβιετικό Πολιτιστικό κέντρο και το προϊόν της πώλησης πέρασε απ' ευθείας στα Αιγυπτιακά κρατικά ταμεία. (Πηγή, Σπύρος Καλλιανιώτης 1915-1982).

Η Πρεσβεία κράτησε πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα Σοβιετικής προέλευσης, ακμή που χλώμιασε αποφασιστικά μετά από τον θάνατο του Προέδρου Νάσσερ και την γνωστή γεωπολιτική στροφή του Προέδρου Σαντάτ.

Αυτή η αναγκαστική «αγορά» έγινε το 1968, χρονιά την οποία η Αργίνη Σαλβάγου αναχώρησε με πλοίο από την Αλεξάνδρεια.

Εκείνο το μεσημέρι ο πατέρας επέστρεψε στενοχωρημένος στο σπίτι. Στις ερωτήσεις της μητέρας απάντησε: κανείς δεν θα μάθει κάτω από ποιες συνθήκες έφυγε η Κα Σαλβάγου από την Αλεξάνδρεια (σ.τ.σ.).

Νωρίτερα την είχε συνοδέψει στο καράβι εκ μέρους του Ελληνικού Προξενείου, με τον προσωπικό της γιατρό Βασίλη Καρακατσάνη. Αργότερα ο γιατρός - στενός μας οικογενειακός φίλος - άφησε να εννοηθεί ότι οι τελωνειακές και άλλες Αιγυπτιακές αρχές έκαναν την εμπειρία ολονύκτια και εξουθενωτική, με πρόσχημα παράνομη εξαγωγή προσωπικών μικροαντικειμένων.

Έτσι τελείωσε η παρουσία της οικογένειας στο Μέγαρο. Η συντήρηση των χώρων είναι άριστη και το πνεύμα - το τζένιο - των Σαλβάγων δεν τόχει εγκαταλείψει, παρά την δραστική αλλαγή σκηνογραφίας...

Κάτι από την αύρα των χώρων και της ιστορίας τους, ελπίζω να μπόρεσε ν' ανακαλέσει αυτό το άρθρο.