Aισθητική και ζωή στη σημερινή Ελλάδα

Aισθητική και ζωή στη σημερινή Ελλάδα Facebook Twitter
2

 

 

Χρόνια τώρα έχω την πεποίθηση ότι το μέγιστο ζήτημα που βιώνουμε στην καθημερινότητά μας δεν είναι ούτε το οικονομικό, ούτε το πολιτικό, ούτε καν το υπαρξιακό. Είναι το αισθητικό. Που τα περιέχει όλα και τα πολλαπλασιάζει σαν κάμερα με φίλτρο κυτταρίτιδας στο άπειρο. Και μάλιστα σε όλους τους τομείς της ζωής: στη γλώσσα, στα media, στην κοινωνική συναναστροφή, στην αντίληψη του τοπίου, στις σπουδές, στην εργασία, στις δομές της κοινωνίας.

Χρόνια τώρα έχω την πεποίθηση ότι το μέγιστο ζήτημα που βιώνουμε στην καθημερινότητά μας δεν είναι ούτε το οικονομικό, ούτε το πολιτικό, ούτε καν το υπαρξιακό. Είναι το αισθητικό. Που τα περιέχει όλα και τα πολλαπλασιάζει σαν κάμερα με φίλτρο κυτταρίτιδας στο άπειρο.

Αν με τον όρο "αισθητική" (aesthetics) εννοούμε γενικά την κριτική σκέψη επί της τέχνης, του πολιτισμού και της φύσης, και όχι μονάχα στενά και πεζοδρομιακά την έννοια της ομορφιάς ή της απουσίας της, τότε εμπίπτει στον τομέα της Αξιολογίας, ενός κλάδου της φιλοσοφίας. Η έννοια της αξίας μπορεί να έχει διττή σημασία, με την έννοια του αντιτίμου (η αγωνία του πλειστηριασμού έργων τέχνης) και με την έννοια της ηθικής βαρύτητας (καλύτερα κατανοητή όταν εκπίπτει στο αντίθετό της, την "απαξία").

Μ'αυτόν τον ορίζοντα σκέψης, η αισθητική έχει ταυτόχρονα πρακτική και ηθικοπνευματική σημασία: τα αποτελέσματα είναι ορατά στην κοινωνική μας καθημερινότητα. Η ανασκαφή της Αμφίπολης παραδείγματος χάριν μοιάζει με ένα Ελ Ντοράντο για γερούς λύτες αλλά ταυτόχρονα μια ανακάλυψη ενδεδυμένη με έναν εθνικό μύθο, έναν επιπρόσθετο συμβολισμό, ένα φορτίο που δεν άπτεται του καθαρά επιστημονικού και φέρει ¨αξία. Μάλιστα αποτελεί ένα περίφημο παράδειγμα για την απόχρωση της γλώσσας. Πέρα από "όμορφα" (ετυμολογικά δηλαδή ευ-μορφα), τα ευρήματα είναι (ή δεν είναι, κατ'άλλη θεώρηση) "ωραία", δηλαδή 'της ώρας', 'στον καιρό τους', εμβαπτισμένα στον κατάλληλο χρόνο (ιδιαίτερα αν σκεφτούμε όσα ο Ν.Chomsky αναφέρει για την συλλογική συνειδητότητα και τον χειρισμό της...).

Το να συμφωνήσουμε για το τι είναι όμορφο είναι έργο Τιτάνιο. Για τους αρχαίους Έλληνες το "κάλλος" περιείχε μέσα του το "καλόν" κι ο Σωκράτης θα βρει συνεχιστή στον Nietzsche όπου Αισθητική και Ηθική συντάσσονταν. Μακριά από το κλασσικό ιδεώδες που μαθηματικοποιούσε την φόρμουλα της ομορφιάς καθένας μπορεί να ερμηνεύσει την έννοια όπως επιλέγει, μάλλον αναφερόμενος στο τι του είναι ευχάριστο στις αισθήσεις, στην υποκειμενική του αντίληψη. Το αξίωμα δηλαδή που αναδύθηκε από τον ρομαντισμό του 19ου αιώνα και τις πολιτικές & οικονομικές του ζυμώσεις και δήλωνε ότι "beauty is in the eye of the beholder" (η ομορφιά είναι στο μάτι του παρατηρητή και το Ασχημόπαπο του Andersen τώρα δικαιώνεται).

Ο D.Hume άλλωστε συσχετίζει την αισθητική πρόσληψη με την ικανότητα να αντιλαμβάνεται κανείς όχι μόνο την ευχαρίστηση που απορρέει αλλά και τα αντίθετά της συναισθήματα κατά την εμπειρία ενός αισθητικού αντικειμένου: τον πόνο, την έκπληξη, την αποστροφή. Που θα ήταν η τέχνη του Lucien Freud αλλιώς;

Αυτό που μοιάζει όμορφο σε μένα μπορεί να μην μοιάζει σε σένα, άλλωστε ένα people watching ενώ πλήθη σεργιανίζουν μπροστά από ένα καφέ μπορεί να μας το αποδείξει περίτρανα, αλλιώς δεν θα βλέπαμε τόσους τύπους με δίχαλο και "μανίκια" tattoo και τόσες κοπέλες να θέλουν να γίνουν Καινούργιου στην θέση της Καινούργιου, τουλάχιστον ως προς το οπτικό κομμάτι. Σωστά; Αυτό είναι που ο Kant εννοούσε στην "Κριτική του Καθαρού Λόγου". Το να παραλείπεις την συνιστώσα "κατ'εμέ" όταν προκρίνεις αισθητικά ζητήματα είναι σαν να μιλάς εξ ονόματος όλων και σαν να επιβάλλεις στα πράγματα μια προστιθέμενη αξία, την ομορφιά (ή την έλλειψή της). Και με φέρνει σ'αυτό που θεωρώ τεράστιο αισθητικό ατόπημα της πρόσφατης ιστορίας μας.

Μια γενιά ολόκληρη (και δυο ενδεχομένως) διαβρώθηκε από το Κωστοπουλικό lifestyle που προωθούσε ένα ιδεώδες που το ενέδυε συνεχώς με τον μανδύα της "ομορφιάς". Το list-άριζε μάλιστα σε μια παρωδία αντιστοίχισης, "τα 10 πράγματα που πρέπει να έχει ο ωραίος γκόμενος", "τα 5 top προσόντα της Χ διάσημης" κλπ. κλπ. σε μια φασίζουσα πλύση εγκεφάλου όπου το προϊόν αισθητικοποίησης μιας πολύ συγκεκριμένης βιομηχανίας γινόταν παντιέρα αποδοχής ή όχι για έναν ολόκληρο πληθυσμό. Πόσοι νιώσαν ανεπαρκείς, με ματαιωμένη εμπειρία ζωής, ξεφυλλίζοντας ΚΛΙΚ και Nitro, ας άρουν τον κράββατόν τους και (περι)πατούντων. Οι κρίσεις επί της αισθητικής συνδέονταν με την κρίση επί της οικονομικής ή πολιτικής αξίας ενός αντικειμένου ή προσώπου, εστιάζοντας στον συμβολισμό του, και επομένως ερμηνεύοντας το πλέον μέσω της συμβολικής του αξίας.


Το ίδιο που συμβαίνει δηλαδή σήμερα και με την Αμφίπολη και τα ευρήματα του λόφου Καστά. Είμαστε τα εγγονάκια της ΙΜΑΚΟ...

Ο Πλάτων (και το "Matrix", αν σου πέφτει δύσπεπτος ο φιλόσοφος) λέει πολύ πονηρά: υπάρχουν δύο κόσμοι, ο φυσικός που βιώνουμε που είναι μια ψευδαίσθηση και ο πραγματικός, ο νοητός, της απόλυτης αλήθειας. Με την θεώρηση της ομορφιάς μέσω του ματιού του νου (και με την βδελυγμία με την οποία η τέχνη εκπίπτει ως ψευδαίσθηση), ο άνθρωπος μπορεί να φέρει μπρος του "εικόνες όχι ομορφιάς, αλλά αλήθειας" και "να γίνει αθάνατος, αν ο θνητός το μπορεί." Ειρήσθω εν παρόδω, το γιατί ο Πλάτων θεωρείται μπαμπάς των αντιδραστικών νομίζω είναι κατανοητό, αλλά ο Drew A. Hyland το επεξεργάζεται ακόμα περισσότερο το θέμα στο βιβλίο του "Plato and the Question of Beauty". Πόσα αισθητικά ατοπήματα διαπράττονται στο όνομα της μόνης αλήθειας ή της αυθεντίας;

Ίσως όμως το μεγαλύτερο αισθητικό ατόπημα της περασμένης δεκαετίας, πέρα κι από την ΙΜΑΚΟποίηση της καθημερινότητάς μας (¨όπου η ζωή ήταν πολύ μικρή για να είναι θλιβερή") ήταν η περίφημη ρήση "μαζί τα φάγαμε". Όχι γιατί ειπώθηκε από κάποιον που έχει -με βάση τα παραπάνω- ένα ειδικό συμβολικό εκτόπισμα ή γιατί γλωσσικά εκπέμπει χυμαδιό (που το εκπέμπει, κακά τα ψέμματα).

Αλλά γιατί αποτελεί μια διαστροφή του ιδεώδους της συμμετοχικότητας στον κατώτατο κοινό παρονομαστή. Με το να δίνεται η αίσθηση (έστω υποδόρια) ότι όλοι έχουμε μερίδιο στην λαμογιά και τον ωχαδερφισμό, νιώθουμε ότι η χώρα και οι δομές είναι ένα ξέφραγο αμπέλι στο οποίο τίποτα δεν ανήκει σε κανέναν αφού ούτως ή άλλως είναι προϊόν λαμογιάς, ρεμούλας και διαφθοράς.

Μας δίνει carte blanche στην καταστροφή, στην εκμαύλιση, το να ανοίγουμε το παράθυρο του αυτοκινήτου και να ρίχνουμε τα σκουπίδια μας στο δρόμο ("έλα μωρέ, δικός μου είναι;"), να ταγκάρουμε με σπρέϋ αλλά χωρίς συγκεκριμένο πλάνο ή δημιουργικότητα το κτίριο που αναστηλώθηκε μόλις κατεβεί η σκαλωσιά, να φερόμαστε χυδαία στον υπάλληλο που μας εξυπηρετεί στο γκισέ της δημόσιας υπηρεσίας, να υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα στην γουρουνιά με τον μανδύα του "χαρακτήρα" και της "αυθεντικότητας". Είναι εν ολίγοις ένα πρόβλημα αισθητικό.

2

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Οπτική Γωνία / Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Σκέψεις πάνω στην απόφαση του Oposito, ενός μικρού εκδοτικού οίκου που έχει δώσει ενδιαφέροντα δείγματα ανήσυχης κοινωνικής και πολιτισμικής σκέψης, για την «αποδέσμευσή» του σε σχέση με το βιβλίο της κοινωνιολόγου Eύα Ιλούζ «Ψυχρή τρυφερότητα. Η άνοδος του συναισθηματικού καπιταλισμού».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ακροβατώντας / Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ένα εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι διατεθειμένο να δώσει «συγχωροχάρτι» για ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο, αρκεί οι εμπλεκόμενοι να τηρήσουν ακροδεξιά και ρατσιστική στάση στο μεταναστευτικό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πέντε ιδρύματα πρώην πρωθυπουργών και ένα ινστιτούτο. Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Ρεπορτάζ / Τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών: Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Τυπικά, σκοπός τους είναι η διατήρηση των αρχείων και η προβολή του έργου πρώην πρωθυπουργών. Στην πράξη, όμως, λειτουργούν και ως think tanks και πολιτικά εργαλεία επιρροής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

σχόλια

2 σχόλια
ΣΚοπός ειναι τι γίνεται στην καθημερινότητα...Οταν άκουσα πρώτη φορά τον Καβάκο προχθες στο μέγαρο χωρίς να έχω μετρο σύγκρισης χωρίς καθόλου παιδεία στην κλασσική μουσική..λυπήθηκα..γιατι περιβάλλομαι στην καθημέρινότητά μου από μελωδίες της διαφήμισης των τζαμπο (που είναι παντού).Πώς θα γίνει να υπάρχει τετοια ποιότητα αισθητικής στην καθημερινότητα?? (για όσους τη θελουν φυσικα). Παλεύει ο καθένας μόνος του??πόσο μπορεις να προστατευθείς από Παντελίδη, τζάμπο , κτλ?Και ναι...υπάρχει αντικειμενικότητα στην αισθητική.