Οδός Λονδίνου, 38
"Σε μια μεταπολεμική παγκόσμια τάξη που καθορίζεται κατά κύριο λόγο από Αμερικανούς παράγοντες που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ΗΠΑ, αξιοθαύμαστο είναι ίσως το γεγονός ότι οποιοσδήποτε παγκόσμιος ηγέτης φιλικός προς την Ουάσινγκτον δεν έχει ποτέ κληθεί να λογοδοτήσει για τις φρικτές πράξεις του σε ένα διεθνές δικαστήριο. Ο Αουγκούστο Πινοσέτ ήταν πιθανότατα σίγουρος για την ατιμωρησία του όταν ξύπνησε σε ένα νοσοκομείο του Λονδίνου από αξιωματούχους της Scotland Yard το βράδυ της 16ης Οκτωβρίου 1998. Δύο ντετέκτιβ και ένας διερμηνέας ήταν εκεί για να συλλάβουν τον 82χρονο συνταξιούχο στρατηγό για εγκλήματα που διέπραξε κατά τη διάρκεια της αδίστακτης δικτατορίας που άσκησε στη Χιλή για σχεδόν δύο δεκαετίες. "Ξέρω ποιος είναι ο μαλάκας που κρύβεται πίσω από αυτό", είπε ο Πινοσέτ. "Είναι αυτός ο κομμουνιστής Γκαρσές, ο Χουάν Γκαρσές".
Είχε δίκιο. Νέος τότε, ο Γκαρσές είχε γίνει φίλος και σύμβουλος του προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε, του δημοκρατικού σοσιαλιστή που ανατράπηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, σε ένα βίαιο πραξικόπημα υπό την ηγεσία του Πινοσέτ με την υποστήριξη της κυβέρνησης Νίξον. "Κάποιος πρέπει να διηγηθεί τι συνέβη εδώ, και μόνο εσύ μπορείς να το κάνεις", είπε ο Αλιέντε στον Γκαρσές την ημέρα που πέθανε. Ο Γκαρσές συνέχισε τις σπουδές του στη νομική στο Παρίσι και επέστρεψε στην πατρίδα του, την Ισπανία, το 1975, μετά το θάνατο του ισχυρού άνδρα Φρανσίσκο Φράνκο. Ο Γκαρσές αφιέρωσε τότε πολύ χρόνο στην οργάνωση της νομικής υπόθεσης κατά του Πινοσέτ βάσει της καθολικής δικαιοδοσίας, μιας νομικής αρχής που επιτρέπει τη δίωξη για βασανιστήρια και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ανεξάρτητα από τον τόπο όπου διαπράχθηκαν ή την εθνικότητα των δραστών και των θυμάτων. Σε συνεργασία με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνεργάστηκε στενά με τον Ισπανό δικαστή Μπαλτάσαρ Γκαρθόν, ο οποίος τελικά εξέδωσε το ένταλμα που οδήγησε τις βρετανικές αρχές να συλλάβουν τον Πινοσέτ.
Ο Φιλίπ Σαντς ήταν δικηγόρος της Human Rights Watch, μιας από τις οργανώσεις που πίεζαν για τη δίωξη του Πινοσέτ εκείνη την εποχή. Στο βιβλίο του 38 Londres Street: On Impunity, Pinochet in England, and a Nazi in Patagonia, ο Σαντς προσφέρει κάτι περισσότερο από προσωπικές αναμνήσεις για την υπόθεση, την οποία αποκαλεί "μία από τις σημαντικότερες διεθνείς ποινικές υποθέσεις μετά τη Νυρεμβέργη". Καθώς αποκαλύπτει τις εκπληκτικές συνδέσεις μεταξύ της Χιλής του Πινοσέτ, της Ισπανίας του Φράνκο και των σκιερών απομειναριών του Τρίτου Ράιχ που είχαν διαφύγει, ο Sands υφαίνει μια ανατριχιαστική διακρατική ιστορία των φρικαλεοτήτων του εικοστού αιώνα. Αυτό που προκύπτει είναι μια βαθιά ανθρώπινη εξέταση των νομικών, πολιτικών και ιδεολογικών δικτύων που καθιστούν δυνατή την ατιμωρησία, καθώς και μια αντίληψη της ηθικής καθαρότητας που απαιτείται για να αντιμετωπιστεί η εξουσία όταν κρύβεται πίσω από μια στολή, ένα σύνορο ή μια σημαία". [...]
Andre Pagliarini - The New Republic - 10.10.2025
Philippe Sands, 38 Londres Street: On Impunity, Pinochet in England and a Nazi in Patagonia, εκδ. Weidenfeld & Nicolson and Alfred A. Knopf, 2025
Σε συνέχεια των βραβευμένων με το Baillie Gifford Prize βιβλίων East West Street και The Ratline, ο Φιλίπ Σαντς παρουσιάζει ένα άλλο συναρπαστικό έργο μη μυθοπλαστικής λογοτεχνίας, στο οποίο εξερευνά τον των ιστορικών αδικιών και τον τρόπο με τον οποίο συνεχίζει να αντηχεί στους διαδρόμους της εξουσίας. Όπως και στα δύο προηγούμενα μέρη της τριλογίας, κατά την έρευνα για το 38 Londres Street, ο Σαντς ανακάλυψε για άλλη μια φορά απροσδόκητες συνδέσεις μεταξύ της προσωπικής και της επαγγελματικής του ζωής ως ειδικού στο διεθνές δίκαιο, τις οποίες συζητά σε αυτή την αποκλειστική συνέντευξη που έχουμε τη χαρά να μοιραστούμε με τους αναγνώστες του blog μας.
Anna Orhanen
Waterstones - 02.04.2025
Κατά κάποιον τρόπο, αυτό το βιβλίο ολοκληρώνει μια τριλογία που ξεκίνησε με το East West Street το 2016 και συνεχίστηκε με το The Ratline το 2020. Το είχατε προβλέψει έτσι από την αρχή ή η συγγραφή σας οδήγησε σε κατευθύνσεις που δεν περιμένατε;
Πέρασα πολλές δεκαετίες γράφοντας ακαδημαϊκά βιβλία, με μεγάλη χαρά. Στη συνέχεια, το 2003, η Βρετανία μπήκε στον πόλεμο με το Ιράκ και το ένα έφερε το άλλο, καθώς άρχισα να γράφω για ένα ευρύτερο κοινό: το 2005 εξέδωσα το Lawless World και τρία χρόνια αργότερα το Torture Team [ηλεκτρονικό βιβλίο]. Το 2010 με προσκάλεσαν να δώσω μια διάλεξη στο Λβιβ [η μεγαλύτερη πόλη της δυτικής Ουκρανίας σ.σ.], η οποία οδήγησε στην αποκάλυψη των ιστοριών που αποτέλεσαν το East West Street.
Δεν περίμενα να γράψω μια τριλογία. Ο Χανς Φρανκ ήταν ένας από τους κύριους χαρακτήρες στο East West Street, και ένας από τους συντρόφους του, ο SS 'Οτο Βέχτερ, είχε έναν μικρό ρόλο στο βιβλίο. Αυτός με τη σειρά του έγινε κεντρικός χαρακτήρας στο The Ratline, μαζί με τη σύζυγό του Σαρλότ, και ένας από τους συντρόφους του – ο Βάλτερ Ράουφ – είχε κι αυτός έναν μικρό ρόλο σε αυτή την ιστορία. Ο Ράουφ κέντρισε το ενδιαφέρον μου, ειδικά όταν έμαθα για το ρόλο του στην κατασκευή και τη λειτουργία των ναζιστικών φορτηγών αερίων. Μπόρεσε να διαφύγει και τελικά κατέληξε στη Χιλή. Αναρωτήθηκα αν υπήρχε κάποια σχέση με τον Αουγκούστο Πινοσέτ, στην υπόθεση του οποίου είχα εμπλακεί. Έτσι ξεκίνησε το μονοπάτι που οδήγησε στο 38 Londres Street.
Ακολουθείς το ένστικτό σου, το ένα πράγμα οδηγεί στο άλλο.
Ο Πινοσέτ και ο Ράουφ κυρίως συνδέονται σε αυτό το βιβλίο με την ιδέα της ατιμωρησίας. Γιατί είναι τόσο σημαντική αυτή η έννοια; Και τι την καθιστά τόσο συναφή με τη σημερινή εποχή;
Η ατιμωρησία είναι η καρδιά αυτού του βιβλίου, η ιδέα ότι ένα άτομο που έχει διαπράξει ένα έγκλημα ή έχει κάνει κάτι λάθος πρέπει να απαλλάσσεται από τιμωρία ή ποινή. Είναι μια έννοια που υπάρχει από πάντα. Ξεκινώ το βιβλίο με μια φράση του Γάλλου νομικού και φιλόσοφου Jean Bodin, ο οποίος ήδη από το 1577 εξέφρασε την άποψη ότι "δεν υπάρχει τίποτα που να έχει προκαλέσει μεγαλύτερα προβλήματα από την ελευθερία που δίνεται στους κακούς να διαπράττουν αδικήματα με απόλυτη ατιμωρησία".
Ο Βάλτερ Ράουφ και ο Αουγκούστο Πινοσέτ εμπλέκονταν σε πράξεις που κάθε λογικός άνθρωπος θα θεωρούσε ότι ξεπερνούσαν τα όρια της βαριάς εγκληματικότητας, των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας ή της γενοκτονίας. Τους ζητήθηκε να λογοδοτήσουν; Θα μπορούσαν να λογοδοτήσουν; Ποιες ήταν οι συνέπειες των πράξεών τους;
Δυστυχώς, σήμερα τέτοιες ερωτήσεις είναι πιο επίκαιρες από ποτέ, καθώς τα διεθνή εγκλήματα αφθονούν, οι πολιτικοί ηγέτες υπόκεινται σε ποινικές διώξεις και οι εγκληματίες εκλέγονται σε υψηλά αξιώματα. Η πρόσφατη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών, σύμφωνα με την οποία ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει πλήρη ασυλία για τις προεδρικές του πράξεις, ακόμη και για διεθνή εγκλήματα, μας φέρνει πίσω στην υπόθεση Πινοσέτ και στις ευθύνες ενός πρώην αρχηγού κράτους.
Όταν ο Πινοσέτ συνελήφθη στο Λονδίνο το 1998, σας ζητήθηκε να του παράσχετε νομικές συμβουλές. Φαίνεται ότι έπρεπε να κάνετε μια δύσκολη επιλογή μεταξύ των επαγγελματικών προσδοκιών και της προσωπικής ηθικής. Μπορείτε να μας πείτε λίγα περισσότερα για αυτή την εμπειρία και γιατί επιλέξατε να την συμπεριλάβετε στο βιβλίο;
Το βιβλίο ξεκινά με μια σκηνή σε ένα νεκροταφείο στο Παρίσι, όπου είπα στη γυναίκα μου ότι οι δικηγόροι του Πινοσέτ είχαν επικοινωνήσει μαζί μου, ελπίζοντας να με προσλάβουν για να υποστηρίξω ότι είχε δικαίωμα ασυλίας από τη δικαιοδοσία των αγγλικών δικαστηρίων. Η απάντηση της γυναίκας μου ήταν ότι αν δεχόμουν την εντολή, θα μου ζητούσε διαζύγιο.
Εκείνη την εποχή, ούτε εκείνη ούτε εγώ γνωρίζαμε πώς η σύλληψη του Αουγκούστο Πινοσέτ, μια φθινοπωρινή νύχτα στο Λονδίνο, συνδέονταν με την ιστορία της οικογένειάς της (η μητέρα της είναι πρόσφυγας από τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο).
Μόνο όταν έγραψα το East West Street έμαθα ότι ο παππούς μου περπατούσε στους ίδιους δρόμους του Λβιβ με τον Hersch Lauterpacht και Rafael Lemkin, οι οποίοι ενέταξαν τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τη γενοκτονία στο διεθνές δίκαιο. Μόνο όταν έγραψα το 38 Londres Street έμαθα ότι η απαγωγή και η δολοφονία του ξαδέλφου της πεθεράς μου ήταν ο καταλύτης για τις νομικές διαδικασίες στην Ισπανία που οδήγησαν στη σύλληψη του Πινοσέτ στο Λονδίνο, με την κατηγορία των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και της γενοκτονίας.
Το προσωπικό και το επαγγελματικό είναι απροσδόκητα συνδεδεμένα, θα μπορούσε να πει κανείς, και η ζωή είναι γεμάτη συμπτώσεις.
Αυτό το βιβλίο περιέχει κάποιες αποκαλύψεις σχετικά με τις πολιτικές μηχανορραφίες γύρω από την έκδοση του Πινοσέτ. Γιατί πιστεύετε ότι αυτές παρέμειναν κρυφές για τόσο καιρό; Και γιατί είναι σημαντικό να βγουν στο φως;
Η υπόθεση Πινοσέτ έχει δώσει αφορμή για μύθους, εικασίες και φήμες. Αυτές περιλαμβάνουν τις συνθήκες υπό τις οποίες συνελήφθη, το βράδυ της 16ης Οκτωβρίου 1998, την πορεία της δικαστικής διαδικασίας που ακολούθησε, τους ρόλους που διαδραμάτισαν διάφορα άτομα, μεταξύ των οποίων εισαγγελείς, πολιτικοί και δικαστές, και τις συνθήκες υπό τις οποίες μπόρεσε να επιστρέψει στη Χιλή, τον Μάρτιο του 2000.
Τα διάφορα νήματα παρέμειναν κρυφά για περισσότερο από δύο δεκαετίες. Θέτουν ευαίσθητα ζητήματα, και τα ευαίσθητα ζητήματα μπορούν εύκολα να βλάψουν τη φήμη κάποιων, ένας παράγοντας που οδηγεί στη σιωπή. Μίλησα με πολλούς ανθρώπους. Συχνά έλεγαν: "Εντάξει, αυτά έγιναν πριν από είκοσι ή περισσότερα χρόνια, τι το κακό έχει να μιλήσουμε τώρα;" Ο χρόνος θεραπεύει, η γοητεία και η επιμονή ανοίγουν πόρτες, μου αρέσει να μου λένε οι άνθρωποι τις ιστορίες τους.
Εξερεύνησα τα ζητήματα από περιέργεια, επειδή ήθελα να διερευνήσω την αλληλεπίδραση μεταξύ δικαίου και πολιτικής, και επειδή οι ιστορίες μάς βοηθούν να κατανοήσουμε τι έχει περάσει και τι μπορεί να έρθει.
Έχετε περιγράψει το προηγούμενο βιβλίο σας, The Last Colony, ως ένα μέσο για να προωθήσετε την υπεράσπιση των συμφερόντων του Μαυρίκιου, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος των Τσαγκόσσιων να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Θεωρείτε και το 38 Londres Street ως ένα βιβλίο που προωθεί κάποια καμπάνια; Τι ελπίζετε να αποκομίσει ο κόσμος από αυτό;
Όλα τα γραπτά μου είναι μια μορφή υπεράσπισης, και κάθε υπεράσπιση απαιτεί την αφήγηση ιστοριών. "Γράφω επειδή υπάρχει κάποιο ψέμα που θέλω να αποκαλύψω, κάποιο γεγονός στο οποίο θέλω να επιστήσω την προσοχή", είπε κάποτε ο 'Οργουελ.
Το East West Street αφορούσε τη γέννηση ενός διεθνούς κράτους δικαίου και το τέλος της σιωπής μιας οικογένειας.
Το Ratline ήταν μια ετυμηγορία για τον 'Οτο Βέχτερ και τη σύζυγό του Σαρλότ, που κανένα δικαστήριο δεν εξέδωσε ποτέ.
Το 38 Londres Street αφορά την ασυλία και την ατιμωρησία. Το μήνυμα είναι ότι το "να μην κάνεις τίποτα" δεν είναι επιλογή, και ότι η σιωπή επιστρέφει για να σε στοιχειώσει.
Ελπίζω οι αναγνώστες να θέσουν στον εαυτό τους ερωτήματα.
Θα έπρεπε ο Πινοσέτ να είχε σταλεί στην Ισπανία ή στη Χιλή;
Μήπως το γεγονός ότι δεν υποχρεώθηκε να λογοδοτήσει ο Ράουφ για τα εγκλήματά του κατά τη ναζιστική εποχή οδήγησε σε άλλα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στη Χιλή, πολλά χρόνια αργότερα;
Η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Μπορεί ένα έργο μη μυθοπλαστικής λογοτεχνίας να αντικαταστήσει ποτέ την απόφαση ενός δικαστηρίου;
Δείτε ακόμα στο Αλμανάκ:
Χοσέ Αντόνιο Καστ. Θαυμαστής του Τραμπ, γιος μέλους του ναζιστικού κόμματος: ο επόμενος πρόεδρος της Χιλής;
