ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΚΟΜΜΑΤΙ της ιστορίας του ανθρώπου, το να ζευγαρώσει κανείς δεν ήταν απλώς κοινωνική επιταγή αλλά ζήτημα επιβίωσης. Προτού εφευρεθεί μια αξιόπιστη μέθοδος αντισύλληψης, οι γυναίκες δεν είχαν κανέναν έλεγχο και οι περισσότερες ήταν πολύ φτωχές για να αναθρέψουν παιδιά μόνες τους. Έτσι, η «ευτυχής» κατάληξη μιας ιστορίας ήταν πάντα ο γάμος.
Σήμερα, όμως, ο ρυθμός με τον οποίο ο θεσμός του γάμου ή και η πίστη στις σχέσεις γενικότερα χάνει υποστηρικτές είναι εντυπωσιακός. Στις ανεπτυγμένες χώρες, ο αριθμός των single ατόμων αυξάνεται ραγδαία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το ποσοστό των ανθρώπων από 25 έως 34 ετών που ζουν χωρίς σύντροφο έχει διπλασιαστεί μέσα σε πενήντα χρόνια, φτάνοντας το 50% για τους άνδρες και το 41% για τις γυναίκες. Από το 2010, σε 26 από τις 30 πλουσιότερες χώρες του κόσμου έχει αυξηθεί το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν μόνοι. Σύμφωνα με υπολογισμούς του «Economist», ο κόσμος έχει σήμερα τουλάχιστον 100 εκατομμύρια περισσότερους εργένηδες απ’ ό,τι θα είχε αν οι ρυθμοί με τους οποίους ζευγάρωναν οι άνθρωποι παρέμεναν στα επίπεδα του 2017. Όμως, στις μέρες μας βρίσκεται σε εξέλιξη ένα «κραχ» στις σχέσεις.
Οι συνέπειες είναι προφανείς: η πτωτική πορεία της υπογεννητικότητας θα επιταχυνθεί, καθώς το να έχεις μονογονεϊκή οικογένεια παραμένει δύσκολο και φέρει κοινωνικό στίγμα.
Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτό είναι σημάδι κοινωνικής και ηθικής παρακμής. Οι συντηρητικοί φοβούνται ότι η απροθυμία των νέων να παντρευτούν και να κάνουν παιδιά απειλεί το μέλλον του δυτικού πολιτισμού. Για άλλους, είναι δείγμα αυτονομίας και ανεξαρτησίας. Η «Vogue» έγραψε πρόσφατα ότι για τις φιλόδοξες, σύγχρονες γυναίκες, το να έχουν σύντροφο είναι σχεδόν ντροπιαστικό.
Η άνοδος του αριθμού των single όμως δεν είναι ξεκάθαρα θετική ούτε ξεκάθαρα αρνητική. Στην περίπτωση των στρέιτ, για τους οποίους υπάρχουν τα περισσότερα στοιχεία, πρόκειται κυρίως για συνέπεια μιας θετικής αλλαγής, της γυναικείας χειραφέτησης. Οι γυναίκες έχουν πλέον τη δυνατότητα να ζουν μόνες, να είναι οικονομικά ανεξάρτητες και να αποφεύγουν κακές ή κακοποιητικές σχέσεις. Αυτή η μετατόπιση έχει σώσει αναρίθμητες γυναίκες και έχει αναγκάσει πολλούς άνδρες να γίνουν καλύτεροι σύντροφοι.
Ωστόσο, η ελευθερία αυτή έχει και κόστος. Το να ζεις μόνος μπορεί να είναι απελευθερωτικό, αλλά συχνά εμπεριέχει τη μοναξιά. Αν και πολλές γυναίκες δηλώνουν ικανοποιημένες από τη μοναχική ζωή, οι έρευνες δείχνουν ότι το 60%-73% των εργένηδων θα προτιμούσε να βρίσκεται σε σχέση. Στην Αμερική, μια έρευνα του 2019 έδειξε ότι οι μισοί άνθρωποι δεν αναζητούν ενεργά σύντροφο, αλλά μόνο το 27% εξ αυτών απολαμβάνει τη μοναχικότητα. Οι υπόλοιποι απλώς έχουν απελπιστεί ή απογοητευτεί απ' ό,τι βλέπουν γύρω τους.
Αν λοιπόν τόσο πολλοί θέλουν να βρουν σύντροφο, αλλά δεν μπορούν, κάτι πάει στραβά στην «αγορά των σχέσεων». Ένα παλιό πρόβλημα –η έλλειψη γυναικών λόγω επιλεκτικών αμβλώσεων σε ορισμένες χώρες της Ασίας– υποχωρεί, όμως άλλα εμπόδια παραμένουν. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι εφαρμογές γνωριμιών ενθαρρύνουν τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες αλλά και την υπερβολική επιλεκτικότητα. Πολλές γυναίκες, για παράδειγμα, απορρίπτουν όσους δεν ξεπερνούν το 1,83 μ., αποκλείοντας έτσι το 85% των ανδρών. Παράλληλα, το πολιτικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων διευρύνεται: οι άνδρες τείνουν προς τα δεξιά, οι γυναίκες προς τα αριστερά – και πολλοί απαιτούν να ταυτίζονται ιδεολογικά με τον σύντροφό τους, κάτι που δυσκολεύει περαιτέρω το ταίριασμα.
Επιπλέον, το γεγονός ότι μας απορροφά όλο και περισσότερο ο ψηφιακός κόσμος συνεπάγεται υποβάθμιση των κοινωνικών μας δεξιοτήτων. Πιο καθοριστικό, ωστόσο, είναι το ότι όσο πιο εύκολο γίνεται το να ζεις μόνος/-η, τόσο πιο απαιτητικές γίνονται οι γυναίκες. Ένας μέτριος σύντροφος δεν φαίνεται πλέον ως καλύτερη επιλογή από τη μοναξιά. Οι γυναίκες ζητούν συχνά σύντροφο μορφωμένο και με οικονομική σταθερότητα. Όμως οι άνδρες συνεχώς υπολείπονται τόσο σε μορφωτικό επίπεδο όσο και επαγγελματικό. Για τους άνδρες χωρίς πτυχίο ή με χαμηλό εισόδημα γίνεται όλο και πιο δύσκολο το να προσελκύσουν συντρόφους – και κάποιοι, απογοητευμένοι, χρησιμοποιούν την κατάσταση αυτή ως δικαιολογία για να καταφύγουν στον μισογυνισμό της διαδικτυακής «manosphere».
Κάποια από αυτά τα ζητήματα ίσως διορθωθούν από μόνα τους. Η προφανής λύση είναι οι άνδρες να ωριμάσουν, να συμβάλουν περισσότερο στις δουλειές του σπιτιού και να γίνουν πιο υπεύθυνοι, ώστε να γίνουν καλύτεροι σύντροφοι. Ήδη σε πολλές χώρες, ιδίως στις σκανδιναβικές, η ισότητα στα οικιακά καθήκοντα έχει βελτιωθεί. Ωστόσο, ακόμη κι εκεί η τάση προς τη μοναχική ζωή δεν ανακόπτεται. Στη Φινλανδία και στη Σουηδία περίπου το ένα τρίτο των ενηλίκων ζει μόνο του.
Οι συνέπειες είναι προφανείς: η πτωτική πορεία της υπογεννητικότητας θα επιταχυνθεί, καθώς το να έχεις μονογονεϊκή οικογένεια παραμένει δύσκολο και φέρει κοινωνικό στίγμα. Επιπλέον, οι νέοι άγαμοι άνδρες διαπράττουν περισσότερα βίαια εγκλήματα, πράγμα που κάνει τον κόσμο λιγότερο ασφαλή.
Ίσως το «κραχ» των σχέσεων να μην αναστραφεί ποτέ. Ήδη το 7% των νέων δηλώνει ότι θα σκεφτόταν ένα «ειδύλλιο» με κάποια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης – και όσο πιο πειστικά δείχνουν τα ψηφιακά αυτά υποκατάστατα, τόσο πιο δελεαστικά θα γίνονται. Η AI δεν παραπονιέται, δεν σου ζητά να κάνεις δουλειές στο σπίτι, ούτε απαιτεί να έχεις επαγγελματική ανέλιξη.
Ένας κόσμος με λιγότερα ζευγάρια και λιγότερα παιδιά μπορεί να μοιάζει πιο μοναχικός. Όμως το να στενοχωριόμαστε δεν θα αλλάξει τα πράγματα. Έρχεται ένα μέλλον γεμάτο εργένηδες· από τις κατασκευαστικές εταιρείες μέχρι τις εφορίες, όλοι θα χρειαστεί να προσαρμοστούν.
Με πληροφορίες από το «Economist»
