ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ, Η ΖΕΣΤΗ αφαιρεί περισσότερες ζωές από ό,τι οι πλημμύρες, οι τυφώνες και οι ανεμοστρόβιλοι μαζί. Οι μοιραίες απώλειες μπορεί μερικές φορές να περνούν απαρατήρητες, ίσως επειδή ο κίνδυνος είναι αόρατος.
Δεν πρόκειται για ανεμοστρόβιλο που ξεριζώνει μια ολόκληρη γειτονιά, ούτε για πλημμύρα που την παρασύρει με τα ορμητικά νερά της, ούτε για δισεκατομμύρια δολάρια σε υλικές ζημιές. Αντίθετα, το αποτύπωμα της ζέστης φαίνεται στους άδειους δρόμους, στις καθυστερήσεις στην εργασία, στη γνωστική παρακμή και στους λογαριασμούς των νοσοκομείων. Όταν φτάνει το φθινόπωρο και οι θερμοκρασίες υποχωρούν, η ζέστη δεν αφήνει πίσω της κανένα διακριτό ίχνος.
Η Γη θερμαίνεται όλο και περισσότερο. Σε πολλά μέρη του πλανήτη, το καλοκαίρι είναι ήδη δύο έως τρεις εβδομάδες μεγαλύτερο από ό,τι τη δεκαετία του 1950. Μέχρι το τέλος του αιώνα, η θερμή περίοδος μπορεί να διαρκεί έξι μήνες και οι ακραίες θερμοκρασίες μπορεί να μας αναγκάσουν να περάσουμε μεγάλο μέρος της σε εσωτερικούς χώρους. Τα υπερφορτωμένα κύματα καύσωνα θα εγκαθίστανται πάνω από τις πόλεις για εβδομάδες κάθε φορά και θα προκαλούν το θάνατο πολλών ανθρώπων. Άλλοι θα υποστούν καρδιακές προσβολές, νεφροπάθειες και εγκεφαλικές βλάβες. Αυτό που τώρα αποκαλούμε χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο θα είναι ένα σύντομο δίμηνο μεσοδιάστημα που θα μοιάζει περισσότερο με άνοιξη.
Έχουμε ξεχάσει ότι η σκιά είναι ένας φυσικός πόρος. Δεν αντιλαμβανόμαστε τη σημασία της και δεν εκτιμούμε την υπόσχεσή της για ένα καλύτερο μέλλον.
Η μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων είναι απαραίτητη για την αποτροπή ακόμα χειρότερων κλιματικών αλλαγών. Αλλά ακόμη και αν κάθε πηγή ενέργειας γίνει ανανεώσιμη και σταματήσουμε να εκπέμπουμε άνθρακα, η επιφάνεια του πλανήτη δεν θα αρχίσει να ψύχεται. Η θερμοκρασία θα συνεχίσει να αυξάνεται για μερικά χρόνια προτού σταδιακά εξομαλυνθεί. Θα χρειαστούν «πολλοί, πολλοί αιώνες», εκτιμά η NASA, για να σταματήσει το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Είναι μια απογοητευτική αλήθεια ότι η μείωση των εκπομπών δεν είναι αρκετή. Πρέπει επίσης να σκεφτούμε πώς θα ζήσουμε σε μια νέα Γη.
Κι αν το κλειδί για αυτή τη ζωή είναι παλαιότερο από τον ίδιο τον πολιτισμό; Πρέπει να διαχειριστούμε τη θερμότητα για να ζήσουμε. Και έχουμε έναν αποτελεσματικό και δημοκρατικό τρόπο να το κάνουμε: τη σκιά.
«Όλοι γνωρίζουμε ότι οι πόλεις είναι πιο δροσερές όταν υπάρχει σκιά, αλλά δεν φροντίζουμε πραγματικά να κάνουμε τους ανάλογους σχεδιασμούς», δήλωσε στο CNN ο V. Kelly Turner, καθηγητής αστικού σχεδιασμού και γεωγραφίας στο UCLA. «Στο άμεσο μέλλον, αυτό που οι πόλεις θα πρέπει να κάνουν είναι να σκεφτούν σοβαρά: Πώς μοιάζει μια αποτελεσματική υποδομή σκίασης;» Ο Turner πιστεύει ότι η σκίαση θα μπορούσε να είναι η επόμενη μακροπρόθεσμη επένδυση στη δημόσια υγεία. Ό,τι ήταν το ασφαλές πόσιμο νερό και ο καθαρός αέρας για τον 20ο αιώνα, θα μπορούσε να είναι η σκιά για τον 21ο .Τα επιστημονικά μοντέλα τον επιβεβαιώνουν. Εάν μπορέσουμε να θέσουμε υπό έλεγχο τις εκπομπές και να βάλουμε τον πλανήτη σε μια πορεία προς μια μέτρια αύξηση της θερμοκρασίας, τότε μέχρι το 2050, η αποφυγή του ήλιου θα μπορούσε να είναι η διαφορά μεταξύ της επικίνδυνης ζέστης και ενός βιώσιμου περιβάλλοντος.
Ένας προφανής τρόπος για να αποκτήσει ο πλανήτης περισσότερη σκιά είναι να αποκτήσει περισσότερα δέντρα, ειδικά στις πόλεις. Η σκιά των δέντρων είναι το μέρος όπου γεννήθηκε ο δημόσιος χώρος και σφυρηλατήθηκαν οι ταυτότητες των πολιτών. Ίσως επειδή έχουμε γίνει τόσο επιδέξιοι στην ψύξη εσωτερικών χώρων μέσω κλιματισμού, έχουμε ξεχάσει τη σημασία της ψύξης των εξωτερικών χώρων. Δεν υπάρχει καμία τεχνολογία που να δροσίζει τους εξωτερικούς χώρους τόσο αποτελεσματικά όσο ένα δέντρο. Αυτές οι κοινόχρηστες «ομπρέλες» είναι επίσης μηχανές ομίχλης που διαλύουν τη θερμότητα. Αν συγκεντρώσεις αρκετά δέντρα μαζί, ένα αστικό καλοκαίρι μπορεί να είναι τόσο δροσερό όσο μια αγροτική άνοιξη, ένα κατόρθωμα με σημαντικές επιπτώσεις στη χρήση ενέργειας και τη δημόσια υγεία.
Όπου η δενδροφύτευση δεν είναι εφικτή, οι πόλεις πρέπει να επενδύσουν σε άλλους τύπους δημόσιας υποδομής που δημιουργούν σκιά. Σε όλο το Λος Άντζελες, σε δρόμους που είναι πολύ στριμωγμένοι και πλακόστρωτοι για να υποστηρίξουν πράσινα στέγαστρα, η προτιμώμενη προστασία δεν είναι δενδρώδης αλλά τεχνητή, όπως οι pop-up τέντες των υπαίθριων φαστφουντάδικων και οι ομπρέλες των πωλητών φρούτων. Στο Φοίνιξ, μια πόλη της ερήμου, οι μηχανισμοί σκίασης περιλαμβάνουν οθόνες πεζοδρομίων, μεταλλικά φίλτρα και πανύψηλα φωτοβολταϊκά στέγαστρα. Αυτές οι παρεμβάσεις είναι πιο αποτελεσματικές από ό,τι πολλοί θα περίμεναν.
Η αποτελεσματικότητα της σκιάς είναι συνάρτηση της φυσικής. Εξαρτάται από τις υλικές ιδιότητες των αντικειμένων που την προκαλούν – οι τρόποι με τους οποίους αντανακλούν, απορροφούν και μεταδίδουν τα διάφορα μήκη κύματος της ενέργειας του ηλιακού φωτός. Εξαρτάται από την ένταση αυτού του φωτός και την έκταση της σκιάς που ρίχνεται –ένας τηλεφωνικός στύλος που φαινομενικά ρίχνει μια ιδανική σκιά στο σώμα μας δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να σταματήσει την ηλιακή θέρμανση των επιφανειών γύρω μας. Και εξαρτάται επίσης από τη βιολογία του ατόμου που τη δέχεται.
Καθώς επικρατεί αυτό το διάστημα έντονη και συχνά ανυπόφορη ζέστη, πρέπει να δούμε τη σκιά ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. Έχουμε ξεχάσει ότι η σκιά είναι ένας φυσικός πόρος. Δεν αντιλαμβανόμαστε τη σημασία της και δεν εκτιμούμε την υπόσχεσή της για ένα καλύτερο μέλλον. Οι υλοτόμοι και οι αγρότες αποψιλώνουν τα δάση, αναγκάζοντας τα ζώα να φύγουν και τη γη να μείνει σε αγρανάπαυση. Οι μηχανικοί αγνοούν τις πατροπαράδοτες μεθόδους αποτροπής της ζέστης, εγκλωβίζοντάς μας σε μηχανικά συστήματα ψύξης που καταρρέουν κατά τη διάρκεια διακοπών ρεύματος. Και οι πολεοδόμοι απογυμνώνουν τα σκιερά πάρκα και κόβουν τις γειτονιές στη μέση με δρόμους που απορροφούν τη ζέστη. Η σκιά είναι ένας δρόμος προς ένα καλύτερο μέλλον – αν μάθουμε να την εκτιμήσουμε ξανά και προχωρήσουμε στους ανάλογους σχεδιασμούς στα μέρη που ζούμε.
Με στοιχεία από The Atlantic
