ΤΟΝ ΘΟΔΩΡΗ ΝΤΕΛΜΠΕΝΤΕΡΗ ΤΟΝ ΓΝΩΡΙΣΑ από τα σύκα του. Έτυχε να μου φέρει ένας φίλος να δοκιμάσω και μου άρεσαν τόσο πολύ που μπήκα στη διαδικασία να τον γνωρίσω. Λόγω καταγωγής μου από τη Μεσσηνία, είμαι εξοικειωμένη με αυτόν τον καρπό.
Θυμάμαι τον πατέρα μου να τα φυλάει σε χαρτονένιο κουτί σ’ ένα ντουλάπι της κουζίνας και τα βράδια να τα απολαμβάνει, σκίζοντας τη σάρκα τους με μαχαιράκι για να βάλει προσεκτικά μέσα καρύδι. Τότε δεν μου άρεσαν. Τα θεωρούσα πολύ σκληρά και δεν μου θύμιζαν καθόλου το πράσινο σύκο με την κατακόκκινη σάρκα που απολάμβανα, φρέσκο, τις μέρες του καλοκαιριού.
Στην πορεία αγάπησα τα ξερά σύκα αλλά προτιμούσα εκείνα της Ευβοίας. Ήξερα καλύτερα τα σύκα Κύμης που αποξηραίνονται το ένα αγκαλιά στο άλλο. Είχε έρθει η στιγμή να γνωρίσω καλύτερα και τα σύκα του Ταξιάρχη. Και οι δύο ποικιλίες είναι ΠΟΠ και με μεγάλη ιστορία πίσω τους. Αυτό ήταν αρκετό για να μου φαίνονται ακόμη πιο γοητευτικά και περιπετειώδη.
Συνάντησα τον Θοδωρή στο Au Revoir, στην Πατησίων. Θα προτιμούσα να είχα επισκεφτεί το χωριό του, τον Ταξιάρχη, που βρίσκεται κοντά στη θάλασσα, δίπλα στην Αιδηψό στην Εύβοια. Εκεί, θα περιπλανιόμουν στα κτήματα και θα προσπαθούσα να αισθανθώ την ιστορία τους και να μυηθώ στον κόσμο της. Τώρα, το βάρος της γνωριμίας μου με έναν τόπο και ένα προϊόν έπεφτε στον συνομιλητή μου, ο οποίος είναι πολύ νέος και πολύ ενθουσιασμένος με την απόφασή του να υποστηρίξει τα κτήματα των προγόνων του.
Είναι ευαίσθητα δέντρα οι συκιές. Μια απαλή βροχή, λίγο πριν τη μεγάλη συγκομιδή τον Αύγουστο, μπορεί να κάνει μεγάλο κακό στον καρπό τους. Όπως κακό έκανε και η μεγάλη φωτιά της Εύβοιας, με τον καπνό να πνίγει τους καρπούς.
«Ο προπάππους μου Σπύρος από το Κιρκιντζέ και η προγιαγιά μου Κατίνα από τη Σμύρνη ήταν ανάμεσα στους ξεριζωμένους της Μικρασίας του 1922. Μετά από μια μικρή περιπλάνηση στην Ελλάδα, στην Κοκκινιά στον Πειραιά και στην Αίγινα, δημιουργήθηκε μια επιτροπή προσφυγών, η οποία όρισε ότι ο τόπος τους θα ήταν εφεξής η Εύβοια και το μικρό χωριό Ταξιάρχης, που δημιουργήθηκε αποκλειστικά από οικογένειες που είχαν έρθει από τη Σμύρνη. Οι συγκεκριμένες οικογένειες ήξεραν ένα πράγμα να κάνουν καλά, να καλλιεργούν σύκα. Μαζί τους δεν είχαν φέρει μόνο την τεχνογνωσία αλλά και τον καρπό για τον καλλιεργήσουν. Και αυτό έκαναν.
Δεν υπάρχει οικογένεια στον Ταξιάρχη που να μην ασχολείται με τα σύκα. Φυσικά, εγώ δεν θυμάμαι τους προπαππούδες μου αλλά τον Βαγγέλη και την Ελένη, τους γονείς της μητέρας μου Κατερίνας. Όλη μου η παιδική ηλικία είναι γεμάτη από μνήμες μαζί τους. Το καλοκαίρι το περνούσα στον Ταξιάρχη. Κάθε πρωί, πήγαινα με τον παππού μου στα κτήματα. Μαζί και η γιαγιά Ελένη, πάνω στο τρακτέρ. Εκεί περνούσα τις ώρες μου.
Θυμάμαι να τρώμε τα φρέσκα σύκα από το δέντρο. Μερικά τα πηγαίναμε προσεκτικά στο σπίτι, μεταφέροντάς μέσα σε ξύλινα καφάσια, αφού στρώναμε κάτω φύλλα συκιάς. Είναι λεπτόφλουδα τα δικά μας σύκα. Δύσκολα αντέχουν τις μεταφορές και τις αποστάσεις, γι’ αυτό και όλοι προτιμούμε να τα ξεραίνουμε», μου λέει ο Θοδωρής, εξηγώντας μου τους στενούς δεσμούς του με το χωριό, παρόλο που μεγάλωσε στην Αθήνα.
Τα κτήματα του παππού Βαγγέλη είναι περίπου δεκαεπτά στρέμματα και όλα αφορούν την καλλιέργεια σύκων. Οι περισσότερες συκιές χρονολογούνται από το 1927, το έτος που εγκαταστάθηκαν στην Εύβοια. Μέχρι το 2008 που έφυγε από τη ζωή, ο παππούς δεν αποχωριζόταν τα κτήματά του και από αυτά ζούσε την οικογένεια. Μάζευε τα σύκα και τα έδινε στον Αγροτικό Συνεταιρισμό, στον οποίο ήταν και μέλος. Προς το τέλος της ζωής του, η οικογένεια αποφάσισε να νοικιάσει τα κτήματα στον συντοπίτη και συγγενή τους Άρη Σάμιο.
Πριν δύο χρόνια, ο Θοδωρής ένιωσε ότι έφτασε η στιγμή να ασχοληθεί και ο ίδιος με τα κτήματα της οικογένειας και να εμπλακεί πιο ενεργά σε όλη τη διαδικασία. Ο Θοδωρής νιώθει στα χωράφια και τη φύση μια απίστευτη αίσθηση ελευθερίας. Αισθάνεται ότι ανήκει εκεί και προσπαθεί να φτιάξει τις συνθήκες για να καταφέρει κάποια στιγμή, στο άμεσο μέλλον, να μείνει στην επαρχία και να συνδεθεί καλύτερα μαζί της. Έτσι, ζήτησε από τον Άρη να εργαστούν στα χωράφια μαζί. Να τα έχουν «μισακά», όπως λένε.
Εκείνος να συνεχίσει να ασχολείται με το κλάδεμα, το πότισμα και τη συγκομιδή και ο Θοδωρής να αναλάβει την προώθηση των προϊόντων σε μαγαζιά και όχι μόνο. Εξάλλου, μόνος του ο Θοδωρής δύσκολα θα τα κατάφερνε. Οι καλλιέργειες έχουν κόπο και απαιτούν καθημερινή, επίμονη δουλειά.
Για τις συκιές, η σκληρή δουλειά ξεκινά τον Μάιο με την επικονίαση, που γίνεται μέσω ενός μικρού εντόμου, του ψήνα, το οποίο μεταφέρει τη γύρη σε όλα τα άνθη του δέντρου για να γίνει αργότερα ο καρπός. Στη συνέχεια, και αν ο καιρός το ευνοήσει, η καρποφορία θα είναι μεγάλη και οι καρποί εύρωστοι και νόστιμοι. Είναι ευαίσθητα δέντρα οι συκιές. Μια απαλή βροχή, λίγο πριν τη μεγάλη συγκομιδή τον Αύγουστο, μπορεί να κάνει μεγάλο κακό στον καρπό τους. Όπως κακό έκανε και η μεγάλη φωτιά της Εύβοιας, με τον καπνό να πνίγει τους καρπούς.
«Τα σύκα τα μαζεύουμε αφού ωριμάσουν πολύ και πέσουν από το δέντρο στο χώμα. Είναι ανώφελο να βάλουμε από κάτω δίχτυα ή πανιά γιατί μπορεί να τα πληγώσουμε. Η καρποφορία κρατά μεγάλο διάστημα. Άλλα σύκα ωριμάζουν νωρίς και άλλα αργότερα. Κάθε φορά που πηγαίνουμε στο χωράφι, όσα σύκα συλλέξουμε τα τοποθετούμε σε ξύλινα τελάρα, τα οποία βάζουμε αργότερα πάνω σε δίχτυα κάτω από τον ήλιο για να ξεραθούν.
Αφού περάσει μία μέρα, επιστρέφουμε και αναποδογυρίζουμε τα τελάρα για να ξεραθούν και από την άλλη πλευρά. Στη συνέχεια, τα βάζουμε σε κλούβες και τα κλείνουμε σε καθαρό, κλειστό χώρο μέχρι να ολοκληρωθεί η συγκομιδή. Μετά, τα ξεχωρίζουμε σε κατηγορίες. Στην πρώτη φάση, η διαδικασία γίνεται με τα χέρια και στη δεύτερη με το μηχάνημα. Σειρά έχει το πλύσιμο με καυτό νερό και η απεντόμωση. Μετά, τα σύκα στεγνώνουν και συσκευάζονται. Αν ο πελάτης θέλει τα σύκα του να είναι λευκά, κάνουμε το λεγόμενο θειάφισμα, καίμε δηλαδή θειάφι τριγύρω τους, αφού τα φέρουμε από το χωράφι, και μετά τα βάζουμε κάτω από τον ήλιο».
Καταλαβαίνω ότι η διαδικασία είναι χρονοβόρα και απαιτεί εμπειρία, υπομονή και αφοσίωση. Αλλά έτσι είναι οι δουλειές της γης. Για να σου δώσει το χωράφι, πρέπει πρώτα να του δώσεις. Το αποτέλεσμα, όμως, σε ανταμείβει.
Τα σύκα Figata του Θοδωρή και του Άρη είναι φροντισμένα, ζουμερά, ξερά αλλά όχι σκληρά, νόστιμα μέχρι την καρδιά τους. Αφού έφυγα από τη συνάντησή μας με μερικά ακόμη στην τσάντα μου, πήγα σπίτι και τα δοκίμασα με διάφορους τρόπους. Με καρύδι, κομμένα σε κομματάκια στο γιαούρτι μου, με κατσικίσιο τυρί και μέλι. Και, φυσικά, οι τρόποι για να απολαύσεις τα σύκα δεν τελειώνουν ποτέ. «Θυμάμαι τη γιαγιά μου να φτιάχνει γλυκό κουταλιού με τα πρώιμα σύκα και μαρμελάδα με τα ώριμα.
Γυρίζαμε στην Αθήνα φορτωμένοι με πολλά μικρά βάζα. Με αυτές τις εικόνες και με πραγματική αγάπη για τη σμυρναίικη ποικιλία των σύκων μας σκέφτομαι να προχωρήσω στην παραγωγή διαφόρων προϊόντων, όπως μπάρες, παστέλια, μπουκιές σύκου αλλά και μαρμελάδες ή chutney. Πάνω από όλα θα ήθελα να τα καταφέρω όλα αυτά ζώντας στον τόπο που παράγονται. Αυτήν τη στιγμή, η ζωή μου στην Αθήνα και η συνεργασία μου με τη διαφημιστική με βοηθούν στο να στηρίξω την παραγωγή μας, αλλά ευσεβής πόθος μου είναι να σταματήσω να πηγαινοέρχομαι και να έχω στον Ταξιάρχη τη βάση μου», μου είπε όταν με αποχαιρετούσε.
Δεν είναι πολλοί όσοι έχουν αφήσει τη ζωή τους στην πόλη για να πάνε στο χωριό τους και να αρχίσουν μια νέα, αγροτική ζωή. Είναι, όμως, μια μικρή, δυναμική ομάδα που μπορεί να παρακινήσει και άλλους. Κάθε φορά που γνωρίζω έναν εκπρόσωπό της, γεμίζω χαρά. Μπορεί και ελπίδα.
