"Ας φάνε παντεσπάνι"

Τα χρόνια που οδήγησαν στην γαλλική επανάσταση ήταν χρόνια πείνας, αληθινής πείνας.

«Στη Γαλλία για πρώτη φορά η κυβέρνηση αναμίχθηκε στο θέμα της διανομής ψωμιού που μέχρι τότε ήταν ευθύνη της κάθε πόλης. Οι γάλλοι μονάρχες του 18^ου αιώνα άρχισαν να συνειδητοποιούν το ενδεχόμενο της κοινωνικής αναταραχής λόγω έλλειψης τροφής. Προκειμένου να κερδίσουν χρόνο αποθήκευσαν σιτάρι και έφτιαξαν νέους νόμους σχετικά με την πώλησή του. Τα μέτρα αρχικά βελτίωσαν την κατάσταση αλλά δεν ήταν όλοι σύμφωνοι για την τακτική που ακολουθήθηκε. Οι φούρνοι που ακολούθησαν τις εντολές του βασιλιά αμφισβητήθηκαν και η συμμόρφωσή τους στο νόμο ερμηνεύτηκε ως προσπάθεια να ελέγξουν την αγορά και να ανεβάσουν τις τιμές."

"Η αλήθεια είναι ότι οι μεγάλες αγορές σιταριού αύξησαν τις τιμές σε τοπικές αγορές και οι άνθρωποι άρχισαν να πεινούν και ο κόσμος άρχισε να μιλάει για «συνομωσία». Επιπλέον, οι νόμοι που επέτρεπαν το ελεύθερο εμπόριο (καπιταλιστικής μορφής) του σιταριού, οι οποίοι ευνοούσαν τη νέα παραγωγή λόγω ζήτησης, τροποποιήθηκαν πολλές φορές λόγω διαμαρτυριών από διάφορες ομάδες. Η πιο γνωστή αντίδραση προκάλεσε τον «πόλεμο για το αλεύρι» του 1775. Είχε δίκιο η γαλλική κυβέρνηση όταν αποφάσισε να επέμβει στη διανομή της τροφής αντί να αφήσει το σύστημα να αυτοσυντηρείται, όπως γινόταν στο παρελθόν και σε άλλες χώρες, στα χέρια τοπικής αυτοδιοίκησης και στα χέρια ιδιωτών; Θα ήταν δύσκολο να κάνει κάτι διαφορετικό. Ενώ ως τότε οι διαμαρτυρίες ήταν λόγω της φορολογίας, κατά το 18^ο αιώνα γινόταν κυρίως λόγω της έλλειψης ψωμιού. Αν και οι διαμαρτυρίες δεν ήταν διαφορετικές από τα προηγούμενα χρόνια, δεν γινόταν να παραβλεφθούν.» (από το Food: A Culinary History, Jean-Louis Flandrin & Massimo Montanari)

«Ας φάνε παντεσπάνι» είναι η πασίγνωστη φράση που αποδίδεται στην Μαρία Αντουανέτα, μετάφραση από το γαλλικό  "Qu'ils mangent de la brioche". Τώρα που μεγαλώσατε θα έχετε ασφαλώς ξανακούσει ότι μπορεί να ήταν πολλά η Αντουανέτα αλλά όχι εντελώς ηλίθια (δε φαντάζομαι η άποψή σας να βασίζεται μόνο στην ταινία της Copolla έτσι;) και τέτοιο πράγμα μάλλον δεν είπε ποτέ.

Αυτή η φράση εμφανίστηκε πρώτη φορά στην αυτοβιογραφία του Ζακ Ρουσώ  την οποία έγραψε το 1765, όταν η Μαρία Αντουανέτα ήταν 9 χρονών και όχι ακόμα βασίλισσα. Αν το είχε πει στις δύσκολες μέρες πριν τη γαλλική επανάσταση είναι βέβαιο ότι οι αντίπαλοι της μοναρχίας δεν θα είχαν αφήσει τέτοιο διαμάντι να μείνει ανεκμετάλλευτο. Επίσης, παρόμοια ιστορία υπάρχει στην κινέζικη κουλτούρα με ρύζι και κρέας: «ένας αρχαίος αυτοκράτορας, όταν έμαθε ότι ο λαός του δεν είχε αρκετό ρύζι για να φάει, είπε: γιατί δεν τρώνε κρέας;»

Και τέλος, αντίθετα με την επικρατούσα άποψη, η βασίλισσα ήταν προστατευμένη και άπειρη, όμως ήξερε ότι υπάρχουν επαναστάτες και λαός πεινασμένος και έτοιμος για όλα. Στα γράμματα που έστελνε στους γονείς της στην Αυστρία οι ανησυχίες του παλατιού ήταν έκδηλες και μάλιστα η ίδια συμμετείχε σε προσπάθειες φιλανθρωπίας. Δε θα τη βγάλω και Αγία εννοείται, αλλά η θέση της στην ιστορία έχει παρασυρθεί από το λαϊκό αίσθημα σε όχι απόλυτα σωστή θέση.

Τι μαθαίνουμε από αυτή την υπόθεση; Ότι τα γραπτά μένουν αλλά αν σου βγει το όνομα, τα λόγια υπερισχύουν. Ότι μία καλή φήμη εξαπλώνεται καλύτερα από την αλήθεια.  Ότι ο κόσμος προτιμάει να πιστέψει μονοσήμαντες δηλώσεις παρά να αντιμετωπίσει το πρίσμα που πλησιάζει και δεν φτάνει ποτέ την αλήθεια. Ότι ο άνθρωπος θα διαλέξει κάτι πιασάρικο από κάτι ασαφές, ότι θα κάνει στην άκρη τις αμφιβολίες του προκειμένου να ασχοληθεί με τα υπόλοιπα (το σπίτι, τη γυναίκα του, το καφενείο) ή για καιροσκοπικούς λόγους (για να προωθήσει αυτό που νομίζει κάθε φορά ότι είναι τα συμφέροντά του). Ότι συχνά θυσιάζονται τυχαία πρόσωπα στο όνομα μιας ιδέας ενώ όσοι υποδαυλίζουν τα κακώς κείμενα παραμένουν ανώνυμοι και ασφαλείς από τον διασυρμό, μερικές φορές μάλιστα ανταμείβονται σε άλλες θέσεις. Ότι οι ψεύτικες ειδήσεις ανάβουν τα αίματα όσο και οι αληθινές. Ότι μία καλή ατάκα αρκεί για να σε κάνει διάσημο.