Όταν ξεκινούσε ο πόλεμος στην Ουκρανία, όλοι οι σημαντικοί αναλυτές διεθνώς εξέφραζαν τον προβληματισμό τους για πως αυτός θα τελείωνε. Από τον Φεβρουάριο του 2022, που ξεκίνησε η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας (το 2014 είχε προσαρτήσει την Κριμαία), η Ουκρανία έχει χάσει σημαντικό μέρος των εδαφών της, η οικονομία της έχει απωλέσει σχεδόν το 30%, ενώ έχει χάσει κι ένα μεγάλο μέρος του παραγωγικού πληθυσμού της.
Εκτός από τις χιλιάδες απώλειες των ανδρών στα πεδία των μαχών, ένας μεγάλος αριθμός έχει εγκαταλείψει τη χώρα τα τελευταία χρόνια, ενώ σημαντικός είναι και ο πληθυσμός των περιοχών που έχουν περάσει στον έλεγχο της Ρωσίας. Επίσημα επιβεβαιωμένος αριθμός για τις απώλειες σε νεκρούς, τόσο στην Ουκρανία όπως και στη Ρωσία, δεν υπάρχει, καθώς καμία από τις δύο χώρες δεν δίνει στοιχεία.
Πώς τελειώνει ένας πόλεμος; Σύμφωνα με τον καθηγητή Στρατηγικής, Αθανάσιο Πλατιά, ο πόλεμος θα τερματιστεί όταν και οι τρεις βασικοί εμπλεκόμενοι υπολογίσουν ότι το όφελος που θα προκύψει από τον τερματισμό του πολέμου, θα είναι μεγαλύτερο από το κόστος συνέχισής του. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία δείχνουν έτοιμες για αυτό, η Ουκρανία όμως μοιάζει παγιδευμένη σε μία κατάσταση «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα». Τι συμβαίνει σε αυτή την φάση; Μια πολιτική διαπραγμάτευση μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας, για να διευθετηθεί το ουκρανικό ζήτημα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία απευθείας συνεννόηση των δύο ηγετών με σκοπό να επιβάλουν τις αποφάσεις τους στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που ελπίζει τώρα μόνο στους Ευρωπαίους.
Το κόστος του πολέμου, κέρδη και ζημιές
Η Ρωσία, μπορεί να αντέχει, αλλά έχει και εκείνη πολλούς νεκρούς και αυτό είναι το πιο βαρύ κόστος που πληρώνει. Αντιθέτως, στην ρωσική οικονομία ο πόλεμος και οι κυρώσεις των δυτικών έχουν κοστίσει πολύ λιγότερο από ότι αναμενόταν. Η Κίνα, η Ινδία και οι άλλες χώρες, όπως η Βραζιλία και η Τουρκία, που έσπευσαν να αγοράσουν το ρωσικό φυσικό αέριο που σταμάτησε να αγοράζει η Ευρώπη, κάλυψαν τις απώλειες, οπότε η Ρωσία συνεχίζει να έχει έσοδα και μάλιστα αυξημένα εν μέσω πολέμου. Στρατιωτικά, η Ρωσία βρίσκεται επίσης σε πλεονεκτική θέση, εφόσον κατέχει Ουκρανικά εδάφη τα οποία ο ουκρανικός στρατός δεν κατάφερε να πάρει πίσω.
Τόσο ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, όσο και οι Ευρωπαίοι ηγέτες που βρέθηκαν πρόσφατα στον Λευκό Οίκο, θα ήθελαν τη συνέχιση του πολέμου, με σκοπό η Ουκρανία να πάρει πίσω τα εδάφη της από τη Ρωσία, αλλά οι Ευρωπαίοι δεν σκοπεύουν να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία για να πολεμήσουν για εκείνη. Άρα αυτό δεν μπορεί να συμβεί χωρίς την ενίσχυση της στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ, κάτι που ο Ντόναλντ Τραμπ δεν επιθυμεί.
Ο πόλεμος θα τερματιστεί όταν και οι τρεις βασικοί εμπλεκόμενοι υπολογίσουν ότι το όφελος που θα προκύψει από τον τερματισμό του πολέμου, θα είναι μεγαλύτερο από το κόστος συνέχισής του.
Ο πόλεμος αυτός έχει κοστίσει μέχρι τώρα στη Δύση (σε ΗΠΑ και ΕΕ κυρίως) περισσότερα από 280 δισεκατομμύρια δολάρια, με τα ευρωπαϊκά κράτη να σηκώνουν ήδη μεγαλύτερο βάρος για την χρηματοδότηση του και χωρίς να υπολογίζονται οι έμμεσες οικονομικές συνέπειες. Για τις ΗΠΑ ωστόσο, τα κέρδη από τον πόλεμο ήταν σαφώς μεγαλύτερα από το κόστος. Όπως επισημαίνουν έμπειροι αναλυτές, η Ρωσία αποδυναμώθηκε χωρίς αμερικανικές απώλειες, αφού πολεμούν Ουκρανοί και το μεγαλύτερο κόστος το επωμίζονται οι Ευρωπαίοι. Επιπλέον, το ακριβότερο αμερικανικό φυσικό αέριο αντικατέστησε εν πολλοίς το ρωσικό μερίδιο στην Ευρώπη και οι ΗΠΑ έγιναν ένας από τους μεγαλύτερους ενεργειακούς προμηθευτές της. Ωστόσο, καθώς ο πόλεμος αυτός έσπρωξε τη Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας, κάτι που οι ΗΠΑ θεωρούν επικίνδυνο για τα συμφέροντα τους, τώρα θέλουν να τον σταματήσουν. Τουλάχιστον σύμφωνα με τη στρατηγική της σημερινής διοίκησης του Ντόναλντ Τραμπ.
Η συνάντηση Ευρωπαίων-Τραμπ και ο χάρτης
Αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει αυτές τις μέρες σχετικά με το ουκρανικό ζήτημα είναι μια προσπάθεια να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία μέσω πολιτικών-διπλωματικών διαπραγματεύσεων. Ο Τραμπ διαπραγματεύεται απευθείας με τον Πούτιν για την τύχη της Ουκρανίας, στην οποία σκοπεύουν να επιβάλλουν τους όρους μιας συμφωνίας που θα αποφασίσουν οι δυο τους.
Οι ηγέτες της ΕΕ, οι οποίοι έχουν βρεθεί στο περιθώριο και χωρίς σαφή στρατηγική, επισκέφτηκαν πριν από λίγες μέρες την Ουάσινγκτον, μαζί με τον Ζελένσκι, προσπαθώντας να δείξουν ότι είναι παρόντες και συμμετέχουν κι αυτοί στη διαμόρφωση των αποφάσεων. Επικοινωνιακά ήταν ένα ναυάγιο και μάλλον το ίδιο ήταν και πολιτικά, παρότι οι ίδιοι χαρακτήρισαν τη συνάντηση ως επιτυχή, χωρίς να αναφέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Η φωτογραφία που έδειχνε τον Τραμπ με στυλ γυμνασιάρχη να έχει απέναντι του τους Ευρωπαίους ηγέτες και να τους φέρεται σαν να είναι μαθητές, όπως και ο χάρτης της Ουκρανίας που τους έβαλε μπροστά για να τον βλέπουν, αποτύπωσαν την πραγματική κατάσταση.
Ο χάρτης που έδειχνε τις περιοχές υπό ρωσική κατοχή, έκανε τον Ζελένσκι αρχικά να δυσανασχετήσει, αλλά στη συνέχεια ευχαρίστησε κιόλας τον αμερικανό πρόεδρο. Οι Ευρωπαίοι δυσαρεστήθηκαν επίσης, αλλά προσπάθησαν να μην το δείξουν. Άλλωστε γνωρίζουν πια την προσωπικότητα του Τραμπ, είναι προετοιμασμένοι για κάθε ενδεχόμενο και τίποτα δεν θα έπρεπε να τους ξαφνιάζει. Η ερμηνεία της κίνησης με τον χάρτη όμως, ήταν σαφής. Ο Τραμπ ήταν σαν να τους έλεγε ότι πρέπει να δουν την πραγματικότητα και να την αντιμετωπίσουν, ενδεχομένως και να την αποδεχθούν, καθώς ήταν μία πράξη κυνισμού και αναγνώρισης «τετελεσμένων» σε βάρος της Ουκρανίας.
Η Γερμανική κυβέρνηση, σύμφωνα με όσα διοχέτευσε στον γερμανικό τύπο, παρουσίασε την πρόσφατη συνάντηση των Ευρωπαίων με τον Τραμπ ως δικό της επίτευγμα. Γερμανοί δημοσιογράφοι ανέφεραν ότι οι Ευρωπαίοι πέτυχαν να ακουστούν στον Λευκό Οίκο και αυτό εμφανίστηκε εν πολλοίς ως μια επιτυχία του καγκελάριου Μερτς. Η Γερμανία για την ώρα ανήκει στους μεγάλους χαμένους του πολέμου καθώς η οικονομία της έχει υποστεί μεγάλη ζημιά. Ο καγκελάριος Μερτς ωστόσο, δεν έχει κρύψει τον στόχο του να αποκτήσει η Γερμανία τον «ισχυρότερο συμβατικό στρατό στην Ευρώπη» και για να το πετύχει, σκοπεύει να κάνει μεγάλες επενδύσεις για την αναβάθμιση των ενόπλων δυνάμεών της χώρας του. Με αυτό συμφωνεί ένα μεγάλο τμήμα της γερμανικής ελίτ που θεωρεί ότι ο πόλεμος της Ουκρανίας μπορεί να αποτελεί ιστορική ευκαιρία προκειμένου να αποκτήσει η Γερμανία ξανά ισχυρό στρατό.
Η Γερμανία υπό τον Φρίντριχ Μερτς επιθυμεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στο Ουκρανικό και να ηγηθεί της δημιουργίας νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Ευρώπης, καθώς οι ΗΠΑ θέλουν να στρέψουν αλλού το ενδιαφέρον τους. Επειδή όμως δεν είναι έτοιμη η Γερμανία για αυτό, χρειάζεται ακόμα λίγο χρόνο και τις ΗΠΑ να παραμείνουν στο παιχνίδι για κάποιο διάστημα.
Οι Ευρωπαίοι με τα δώρα
Οι Ευρωπαίοι με τον Ζελένσκι πήγαν στον Λευκό οίκο για να παίξουν το τελευταίο τους χαρτί, προκειμένου να αποτρέψουν την συμφωνία που ετοιμάζουν ο Τραμπ με τον Πούτιν.
Αναφέρθηκε ότι συζητήθηκε πάλι η αγορά εξοπλισμών δεκάδων δισεκατομμυρίων από αμερικανικές εταιρείες με χρήματα κυρίως των Ευρωπαίων, αφού η οικονομία της Ουκρανίας δεν έχει αυτή τη δυνατότητα, με την προσδοκία να αποτελέσει δέλεαρ για τον Τραμπ που αντιλαμβάνεται τα πάντα ως συναλλαγή. Το θέμα των αμυντικών δαπανών για την Ουκρανία είχε συζητηθεί και τον προηγούμενο μήνα. Ο Γερμανός υπουργός Άμυνας είχε συναντηθεί με τον αμερικανό ομόλογό του στο Πεντάγωνο όπου είχε δηλώσει ότι θα αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη για την άμυνα της Ευρώπης και η κυβέρνηση του έχει προσφερθεί να χρηματοδοτήσει δύο επιπλέον συστήματα Patriot. Δημοσίευμα του Associated Press ανέφερε ότι εκτός από τη Γερμανία, «η Ελλάδα και η Ισπανία είναι μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ που πιστεύεται ότι έχουν εφεδρικούς Patriot για να στείλουν στην Ουκρανία, εφόσον τελικά αντικατασταθούν». Επίσης Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι «οτιδήποτε πρόκειται να παρασχεθεί στην Ουκρανία βραχυπρόθεσμα θα πρέπει να προέρχεται από τα υπάρχοντα αποθέματα και ότι θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να αντικατασταθεί οτιδήποτε αποστέλλεται στο Κίεβο».
Την ίδια στιγμή ο υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, επισήμαινε ότι «προτεραιότητα του προέδρου Τραμπ παραμένει να τερματίσει τον πόλεμο μέσω μιας βιώσιμης διαπραγματευτικής διευθέτησης».
Τρεισήμισι χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή, η Ουκρανία έχει απωλέσει σημαντικά εδάφη, έχει συρρικνωθεί δημογραφικά και η οικονομία της έχει καταστραφεί. Ο Ζελένσκι αντιλαμβάνεται πλέον, ότι αν ο Τραμπ δεν ακούσει τους Ευρωπαίους- πράγμα δύσκολο- θα υποχρεωθεί να αναγνωρίσει de facto τη ρωσική κυριαρχία σε ουκρανικά εδάφη, προκειμένου να σταματήσει ο πόλεμος που έχει ήδη εξουθενώσει την ουκρανική κοινωνία. Περιμένει τώρα τις αποφάσεις του Τραμπ, ο οποίος προετοιμάζει μία συνάντηση με τον Πούτιν και μετά μία τριμερή, στην οποία θα συμμετέχει και εκείνος.
Το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων, που διεξάγονται με μυστικότητα, δεν έχει γίνει γνωστό. Όλοι μιλάνε δημόσια μόνο για τις εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία, οι οποίες «θα παρέχονται από ευρωπαϊκές χώρες, σε συντονισμό με τις ΗΠΑ», αλλά ακόμα και για αυτές τίποτα δεν είναι ξεκάθαρο για την ώρα.
Ο Τραμπ είναι γνωστό ότι θέλει μια συμφωνία, όσο πιο γρήγορα γίνεται- το αντίθετο δηλαδή από τους Ευρωπαίους. Προεκλογικά είχε δηλώσει ότι εάν εκλεγόταν πρόεδρος, θα τελείωνε τον πόλεμο στην Ουκρανία μέσα σε 24 ώρες, αλλά αυτό θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ήταν ένα σχήμα λόγου για να δείξει ότι σκόπευε να τον λήξει σύντομα.
Παρά τα τεράστια ποσά που έχει διαθέσει η Δύση για την Ουκρανία, η Ρωσία μοιάζει να μην μπορεί να νικηθεί ως τώρα και το ερώτημα είναι πόσο θα μπορούσε να αντέξει η Ουκρανία, αν οι ΗΠΑ αποσυρθούν.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Αθ. Πλατιά, η ρωσική πυρηνική απειλή έχει ληφθεί σοβαρά υπόψη εξαρχής στην Ουάσιγκτον και έχει παραγάγει στρατηγικά αποτελέσματα, «αφού απέτρεψε το ΝΑΤΟ από το να επέμβει στρατιωτικά στο πλευρό της Ουκρανίας, καθώς και από το να παρέχει στην Ουκρανία τα μέσα εκείνα που θα της επέτρεπαν να επιχειρήσει οριζόντια κλιμάκωση (horizontal escalation) καταστρέφοντας κρίσιμους στρατηγικούς στόχους μέσα στη Ρωσία». Έτσι, υποστηρίζει ο καθηγητής Στρατηγικής, «η Ουκρανία αναγκάζεται να μάχεται ευνουχισμένη σε έναν πόλεμο εξουθένωσης, όπου το κέντρο βάρους (center of gravity) του πολέμου μετατοπίζεται σταδιακά από το πεδίο μάχης, στις κοινωνίες της Ρωσίας, της Δύσης και βέβαια της ίδιας της Ουκρανίας».
Η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Πούτιν και Ζελένσκι δεν μοιάζει τόσο εύκολη, παρά την αποφασιστικότητα που επιδεικνύει ο Τραμπ. Η Ρωσία ζητά να διατηρήσει τα εδάφη που κατέλαβε και εγγυήσεις για την ουδετερότητα της Ουκρανίας. Αυτά ο Ζελένσκι δεν είναι εύκολο να τα αποδεχθεί, αλλά ο αμερικανός πρόεδρος έχει πειστεί ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν να κερδίσουν κάτι άλλο από την συνέχιση του πολέμου και ότι σε λίγο θα έχουν μόνο να χάσουν καθώς Κίνα και Ρωσία θα έρχονται πιο κοντά.
Χωρίς αμφιβολία αυτές τις μέρες γράφεται ιστορία για τον κόσμο που αλλάζει πάλι.
