Τα μηνύματα μίσους στο TikTok και η βία ως μέσο έκφρασης

Τα μηνύματα μίσους στο TikTok και η βία ως μέσο έκφρασης Facebook Twitter
Η κανονικοποίηση των βίαιων συμπεριφορών στην καθημερινότητά μας και η μη ξεκάθαρη καταδίκη τους αποτελούν ένα αρνητικό παράδειγμα προς μίμηση. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


— Τελευταία βλέπουμε ολοένα περισσότερα, αλλά και πιο άγρια, περιστατικά νεανικής παραβατικότητας. Πώς το εξηγείτε;
Η αλήθεια είναι πως παρατηρούμε μια τάση πανευρωπαϊκά, ειδικά μετά την πανδημία. Θα ήταν δυνατό να κάνουμε διάφορες υποθέσεις για τους μηχανισμούς οι οποίοι μπορεί να συνέβαλαν στην εκδήλωση των φαινομένων αυτών. Σίγουρα η μη παρουσία των παιδιών στο σχολείο, το οποίο αποτελεί και χώρο κοινωνικής μάθησης, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Το σχολείο αποτελεί και ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης αντικοινωνικών συμπεριφορών, καταφύγιο παιδιών που υποφέρουν αλλά και μηχανισμό, πολλές φορές, ανίχνευσης της ενδο-οικογενειακής βίας.

Στην αρχή της πανδημίας έπρεπε η παγκόσμια κοινότητα να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να προστατεύσει τον πληθυσμό απέναντι σε έναν εχθρό για τον οποίο δεν γνωρίζαμε πολλά στοιχεία. Η καραντίνα, ο φόβος και η γενικότερη αβεβαιότητα σίγουρα επηρεάζουν ενήλικες και ανηλίκους. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ωστόσο ότι η εγκληματικότητα αλλά και η ανήλικη παραβατικότητα αποτελούν στοιχεία κοινωνικής παθογένειας. Οι παθογένειες αυτές δεν μπορούν να αναλυθούν, λαμβάνοντας υπόψη μόνο ένα στοιχείο των τελευταίων ετών. Μια κατάσταση προϋπάρχει και παρουσιάζονται οι κατάλληλες συνθήκες ώστε να εκδηλωθεί.

Η καραντίνα, ο φόβος και η γενικότερη αβεβαιότητα σίγουρα επηρεάζουν ενήλικες και ανηλίκους. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ωστόσο ότι η εγκληματικότητα αλλά και η ανήλικη παραβατικότητα αποτελούν στοιχεία κοινωνικής παθογένειας.

— Ποιοι είναι οι λόγοι, λοιπόν, αυτού του φαινομένου;
Θα πρέπει να σκεφτούμε κάποιους παράγοντες κινδύνου προκειμένου να αναλύσουμε το σημερινό φαινόμενο (οι παράγοντες κινδύνου αφορούν μεταβλητές που σχετίζονται με την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισής της). Καταρχάς, απαιτείται να δούμε τον βαθμό δέσμευσης των σημερινών νέων με τις δραστηριότητες και τη σχολική ζωή, καθώς και τη λειτουργικότητα των παιδιών στο σχολείο.

portrait
Έλενα Συρμαλή, 
εγκληματολόγος και πρόεδρος του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας

Η απεμπλοκή από την εκπαιδευτική διαδικασία συνδέεται με χαμηλότερα επίπεδα επίδοσης εντός της τάξης, με διάφορες κοινωνικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες και με αντικοινωνική συμπεριφορά. Σε μια εποχή κατάρρευσης των βεβαιοτήτων, η ανασφάλεια και η κρίση ταυτότητας μπορεί να οδηγήσουν στην υιοθέτηση ακόμα και μιας παραβατικής ταυτότητας. Η κανονικοποίηση των βίαιων συμπεριφορών στην καθημερινότητά μας και η μη ξεκάθαρη καταδίκη τους και απομόνωση αυτών των συμπεριφορών αποτελούν ήδη ένα αρνητικό παράδειγμα προς μίμηση.

— Υπάρχουν τρόποι για να αντιμετωπιστεί πραγματικά η ενδοσχολική βία;
Καταρχάς, να σημειώσουμε ότι αυτήν τη στιγμή θα πρέπει να κινητοποιηθούμε άμεσα εμείς οι γονείς, η εκπαιδευτική κοινότητα, οι Αρχές. Να θυμόμαστε ότι όταν ένα περιστατικό εκδηλώνεται μόνο εντός του σχολείου είναι σε πολλές περιπτώσεις ευκολότερα και πιο άμεσα διαχειρίσιμο. Είναι σημαντικό να το καταλάβουμε αυτό, να αναλαμβάνουμε δράση και να διαχειριζόμαστε τέτοια γεγονότα άμεσα. Η παραβατικότητα των ανηλίκων που θα εκδηλωθεί εκτός σχολείου παρουσιάζει πολλά προβλήματα.

Επίσης, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι όταν δεν αντιμετωπίζουμε άμεσα το πρώτο περιστατικό bullying (είτε άμεσο είτε έμμεσο), σύντομα μπορεί να δούμε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο συμπεριφορών. Η έλλειψη επίβλεψης από τον κηδεμόνα αποτελεί παράγοντα κινδύνου, ενώ η αδιαφορία των γονέων και οι ασυνεπείς τρόποι ανατροφής αποτελούν κοινούς παρονομαστές της παραβατικότητας. Θα πρέπει δηλαδή να υπάρχει συνεργασία και εκτίμηση μεταξύ γονέων και σχολείου προκειμένου να βρεθούν λύσεις. Ίσως θα ήταν κρίσιμο να διερευνήσουμε αν και σε τι βαθμό υφίσταται χρήση ουσιών από τους νέους που εκδηλώνουν αυτού του είδους τις συμπεριφορές.

— Ποιες είναι οι ενέργειες που πρέπει να κάνουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί;  
Το ζήτημα των ειδικών ψυχικής υγείας στα σχολεία δεν αφορά μόνο το ίδιο το σχολείο αλλά και τους γονείς. Οι γονείς θα πρέπει να είναι έτοιμοι να ζητήσουν βοήθεια από τον ψυχολόγο του σχολείου και να μην αντιλαμβάνονται τα όποια προβλήματα συμπεριφοράς του παιδιού τους ως γονεϊκή αποτυχία. Κυρίως η αποτελεσματική διαχείριση της τάξης είναι το κλειδί για την ενίσχυση της δέσμευσης των μαθητών και των θετικών συμπεριφορών. Οι αποτελεσματικοί δάσκαλοι χτίζουν περιβάλλοντα όπου τα κίνητρα είναι υψηλά και η υποστήριξη από συνομηλίκους αποτρέπει την απομόνωση και τον εκφοβισμό.

Συχνά η εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς συσχετίζεται με τον συγχρωτισμό και την ένταξη σε ομάδες παραβατικών συνομηλίκων. Τα παιδιά που στερούνται υγιούς προσκόλλησης στην οικογένεια συχνά προσβλέπουν σε ομάδες συνομηλίκων για κοινωνική αποδοχή. Μελέτες δείχνουν ότι ο υπερβολικός έλεγχος ή η απόρριψη από τους γονείς μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να βιώνουν αυξημένο άγχος και γενικότερη ανασφάλεια. Η εφηβεία είναι μια εξελικτική περίοδος κατά την οποία πραγματοποιούνται αλλαγές βιολογικής, γνωστικής και κοινωνικο-συναισθηματικής φύσης και μπορεί να εμφανιστούν επικίνδυνες συμπεριφορές. Η θετική κοινωνικοποίηση είναι απαραίτητη για την πρόληψη συμπεριφορών κινδύνου που μπορεί να οδηγήσουν σε αντικοινωνικές πρακτικές

— Ένα μεγάλο θέμα είναι ότι οι νεαροί μαθητές χρησιμοποιούν το TikTok και το Instagram για να δείξουν τις βιαιοπραγίες τους σε βάρος συνομηλίκων τους. Τι πιστεύετε;
Ο τρόπος ζωής των σημερινών νέων χαρακτηρίζεται από μια συνεχή συνένωση φυσικών και ψηφιακών περιβαλλόντων. Ένα μεγάλο ποσοστό των νέων στην Ε.Ε. εμπλέκεται σε κάποια μορφή εγκλήματος στον κυβερνοχώρο, χωρίς να γνωρίζει ή να συνειδητοποιεί πολλές φορές ότι διαπράττει ουσιαστικά κάποιο πραγματικό έγκλημα. Ούτως ή άλλως, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι δυνατό να διευκολύνουν την «παραδοσιακή (offline) παραβατική συμπεριφορά».

Ορισμένες μελέτες αναφέρουν ότι τα μέλη συμμοριών χρησιμοποιούν συχνά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να αλληλεπιδρούν με άλλα μέλη συμμοριών. Σε πολλές περιπτώσεις η βίαιη, παραβατική συμπεριφορά αναπαράγεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την ικανοποίηση κάποιας εσωτερικής ανάγκης επίδειξης ανωτερότητας και κυριαρχίας έναντι των συνομηλίκων. Άλλωστε, η επιθετικότητα και η βία σχετίζονται συχνά με ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά και άσκηση ελέγχου και εξουσίας. 

— Η έξαρση της βίας πιστεύετε ότι διαφέρει ανάλογα με τις γειτονιές και τις εθνικότητες;
Προφανώς το θέμα έχει να κάνει με το πλαίσιο, την ενσωμάτωση και την γκετοποίηση και όχι με θεωρίες περί αταβιστικών χαρακτηριστικών. Οι βίαιες, εγκληματικές, παραβατικές συμπεριφορές, αποτελούν βιοψυχοκοινωνικά και πολυπαραγοντικά φαινόμενα, όπως και κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά. Εμπλέκουν παράγοντες που σχετίζονται με το κοινωνικό πλαίσιο, τα χαρακτηριστικά και τη δυναμική των ομάδων αλλά και τα ατομικά χαρακτηριστικά. Όλοι αυτοί οι παράγοντες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Αν θέλουμε να εξετάσουμε πώς επωάζεται και πώς εκδηλώνεται η βία, δεν αρκεί να εξετάσουμε απλώς έναν παράγοντα.

Και φυσικά θα πρέπει να σκεφτόμαστε σε κάθε περίπτωση το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εκδηλώνεται κάθε συμπεριφορά. Η έξαρση της βίας εκφράζει μια κοινωνική παθογένεια. Αν θέλουμε να προτείνουμε λύσεις, θα πρέπει να θυμόμαστε πάντα ότι καταρχάς η ανοχή και η αποδοχή της βίας και της παραβατικότητας θα «γεννήσει» περισσότερη βία, ενώ αν μιλήσουμε για πρόληψη, θα πρέπει να αναζητήσουμε βιοψυχοκοινωνικά μοντέλα ανάλυσης και πολιτικών.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί έχει αυξηθεί η βία ανάμεσα στους νέους;

Θέματα / Γιατί έχει αυξηθεί η βία ανάμεσα στους νέους;

Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (ΕΕΕΙ), Άρτεμις Τσίτσικα μιλά στη LiFO για τη νεανική παραβατικότητα, το διαδίκτυο και τις πληγές των παιδιών-θυμάτων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι προκλήσεις του Covid-19 για τους νέους. Ο εθισμός στο διαδίκτυο, το σεξ και οι επιπτώσεις από τα κλειστά σχολεία

Υγεία & Σώμα / Απομόνωση, εθισμός στο διαδίκτυο και την πορνογραφία: Οι συνέπειες της πανδημίας στους νέους

Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής, Άρτεμις Τσίτσικα σχολιάζει της επιπτώσεις της πανδημίας στους νέους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Explainer: Από τι υλικό είναι φτιαγμένο ένα παιδί που βιάζει άλλα παιδιά;

Εxplainer / Explainer: Από τι υλικό είναι φτιαγμένο ένα παιδί που βιάζει άλλα παιδιά;

Τι μπορεί να οδηγήσει έναν ανήλικο σε πραγματικές θηριωδίες, που αντιμετωπίζονται ως «πλάκα» ή φάση που «στράβωσε»; Οι παράγοντες και μερικές απαντήσεις -σε ενοχλητικά ερωτήματα- από τον Βαγγέλη Κοσμάτο, ψυχολόγο - Υπεύθυνο Επιστημονικού Έργου Συμμαχίας των Φύλων (Gender Alliance Initiative)
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Antinero: Καταγγελία-μαμούθ για το μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης

Ρεπορτάζ / Antinero: Πώς το «μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης» έγινε πεδίο καταγγελιών

Με εκατομμύρια ευρώ να έχουν ήδη διατεθεί, το πρόγραμμα Antinero μπαίνει στο στόχαστρο: 213 φορείς και πολίτες υπέβαλαν αναφορά στην Ε.Ε., αμφισβητώντας τη νομιμότητα και την αποτελεσματικότητά του.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
ΕΠΕΞ Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Πήραν τη θάλασσα στα χέρια τους, πριν να είναι πολύ αργά και την χάσουν. Το «Αμοργόραμα» δεν είναι απλώς μια ιδέα, αλλά στοίχημα ζωής – και πρότυπο για την αλιεία όλης της χώρας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Ρεπορτάζ / Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Είκοσι τρένα που εκτελούν δρομολόγια στην μπλε και την κόκκινη γραμμή δεν έχουν κλιματισμό, ενώ το air condition στους παλιούς συρμούς της πράσινης γραμμής θυμίζει λοταρία: ποτέ δεν ξέρεις αν θα πετύχεις δροσιά ή ζέστη.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Dr. Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι ένα μέλλον όπου τη ζωή των παιδιών μας δεν θα την ορίζει το γεγονός ότι υποφέρουν αλλά ότι ευημερούν»

Οπτική Γωνία / Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι έναν ουρανό χωρίς πυραύλους και drones»

Η διευθύντρια του Κέντρου Μελετών Παλαιστινιακής Γης και καθηγήτρια στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού μιλά στη LiFO για την αποτυχία του διεθνούς δικαίου και το «sumud» ως καθημερινή εξέγερση απέναντι στην εξόντωση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ