ΤΟ ΟΡΟΣ ΑΙΓΑΛΕΩ είναι ο πιο σημαντικός φυσικός πνεύμονας της Δυτικής Αθήνας. Το βουνό όμως κινδυνεύει να μετατραπεί σε χωματερή από τις ανεξέλεγκτες ρίψεις κάθε λογής ογκωδών αποβλήτων, στα οποία τελευταία προστέθηκαν και επικίνδυνα απόβλητα αμιάντου. Τι συμβαίνει με το τελευταίο φυσικό απόθεμα της Δυτικής Αθήνας και γιατί οι δήμαρχοι των οποίων οι δήμοι γειτνιάζουν με το βουνό υποστηρίζουν ότι η αδράνεια για την προστασία του έχει και ταξικά χαρακτηριστικά;
Το όρος Αιγάλεω είναι το μοναδικό φυσικό ανάχωμα στα δυτικά της Αθήνας, σε μία από τις πιο πυκνοδομημένες και περιβαλλοντικά επιβαρυμένες περιοχές του Λεκανοπεδίου. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή, σε δήμους που είτε γειτνιάζουν άμεσα με το βουνό, είτε βρίσκονται σε τέτοια εγγύτητα ώστε η κατάστασή του να επηρεάζει ουσιαστικά την ποιότητα της ζωής των κατοίκων τους.
Για ένα ακόμη καλοκαίρι, όμως, όπως καταγγέλλει ο Περιβαλλοντικός Σύνδεσμος Δήμων Αθήνας - Πειραιά (ΠΕΣΥΔΑΠ), η κατάσταση είναι απελπιστική: «Πλάι στους δασικούς δρόμους και στα ξέφωτα του δάσους ξεφυτρώνουν συνεχώς μικρές ή μεγαλύτερες αυτοσχέδιες χωματερές, που εκτός από πηγές ρύπανσης αποτελούν και επικίνδυνες εστίες για να εκδηλωθούν δασικές πυρκαγιές».
Η συστηματική απόρριψη μπάζων στο όρος Αιγάλεω δεν αποτελεί μόνο πηγή ρύπανσης, αλλά τώρα ειδικά, τη θερινή περίοδο, και επικίνδυνη εστία ανάφλεξης.
Ο Μιχάλης Γουρδομιχάλης, πρόεδρος του ΠΕΣΥΔΑΠ, μας λέει ότι «το φαινόμενο δεν είναι τωρινό αλλά συνεχές και επαναλαμβανόμενο». Καταγγέλλει ότι «τοποθεσίες και δρόμοι του όρους Αιγάλεω μετατρέπονται συστηματικά σε χώρους ανεξέλεγκτης απόρριψης μπάζων, οικοδομικών υλικών και κάθε λογής ογκωδών αποβλήτων, υποβαθμίζοντας και απειλώντας το τελευταίο φυσικό απόθεμα της δυτικής Αθήνας και του Πειραιά».
πρόεδρος του ΠΕΣΥΔΑΠ
Μάλιστα, όπως ισχυρίζεται ο Σύνδεσμος στην πρόσφατη καταγγελία του, «σε όλα αυτά ήρθαν να προστεθούν και τα ακόμα πιο επικίνδυνα απόβλητα προϊόντων αμιάντου, που όλο και συχνότερα ανακαλύπτονται πλέον στο δασικό οδικό δίκτυο του βουνού».
Ο ΠΕΣΥΔΑΠ είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και μέλη του είναι 23 δήμοι. Σκοπός του συνδέσμου είναι η από κοινού αντιμετώπιση διαδημοτικών περιβαλλοντικών προβλημάτων των περιοχών που καλύπτουν οι δήμοι-μέλη. Αντίστοιχοι σύνδεσμοι υπάρχουν και άλλου στην Αττική, όπως ο Σύνδεσμος Προστασίας και Ανάπτυξης του Υμηττού, τον οποίο απαρτίζουν 11 όμοροι δήμοι που βρίσκονται γύρω από τον Υμηττό, ή ο Σύνδεσμος Δήμων για την Προστασία και Ανάπλαση του Πεντελικού (ΣΠΑΥ), που απαρτίζεται από 13 δήμους, και ο Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων για την Προστασία και Ανάπτυξη της Πάρνηθας (ΣΥΝΠΑ), ενώ δυτικά δραστηριοποιείται και ο Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Δυτικής Αθήνας (ΑΣΔΑ), που έχει ως μέλη εννέα δήμους.
Ένας βασικός άξονας της δράσης τους είναι και η αντιπυρική προστασία, με έργα όπως οι καθαρισμοί δασικών εκτάσεων, η δημιουργία και η συντήρηση αντιπυρικών ζωνών και η υποστήριξη των δήμων σε θέματα πολιτικής προστασίας.
Ο Περιβαλλοντικός Σύνδεσμος Αθήνας - Πειραιά έχει τη δική του ομάδα πολιτικής προστασίας, που αποτελείται από υπαλλήλους του συνδέσμου και εθελοντές: «Οι αυτοψίες που κάνει η Ομάδα Πολιτικής Προστασίας του ΠΕΣΥΔΑΠ στις χωματερές που ανακαλύπτει δείχνουν πως ακόμα και τις μεταμεσονύκτιες ώρες φορτηγά εισέρχονται στη ζώνη Α' του πυρήνα του βουνού (περιοχή απόλυτης προστασίας) για να αποθέσουν παράνομα στερεά και ογκώδη απόβλητα και υλικά κατεδαφίσεων αλλά και απόβλητα από επαγγελματικές δραστηριότητες», τονίζει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του ΠΕΣΥΔΑΠ.
Η ανεξέλεγκτη απόρριψη μπάζων, πηγή ρύπανσης από τη μία και πιθανή εστία ανάφλεξης από την άλλη, θυμίζει τη Λερναία Ύδρα, λένε οι άνθρωποι του συνδέσμου: «Η Ομάδα Πολιτικής Προστασίας και οι εποχιακοί πυροφύλακες του ΠΕΣΥΔΑΠ ανακαλύπτουν κάθε μέρα και έναν μεγάλο σωρό σκουπιδιών ή μπάζων σε μέρος όπου την προηγούμενη νύχτα είτε δεν υπήρχε, είτε είχε καθαριστεί και τα σκουπίδια είχαν απομακρυνθεί με φορτηγά του συνδέσμου».
Για τον Γ. Γουρδομιχάλη αυτή η Λερναία Ύδρα τρέφεται «από την ατιμωρησία και την πλήρη απουσία ελέγχων. Αν είχαν συλληφθεί και τιμωρηθεί μερικοί από αυτούς τους παραβάτες, το φαινόμενο θα ήταν εύκολο να αναχαιτιστεί». Μας εξηγεί ότι επειδή ακριβώς πρόκειται για περιβαλλοντική παράβαση, προβλέπεται βάσει της νομοθεσίας δέσμευση του οχήματος μέχρι να τελεσιδικήσει η υπόθεση: «Εάν οι αρμόδιες διωκτικές αρχές προχωρούσαν σε συλλήψεις, αυτό θα διαδιδόταν και οι επιτήδειοι θα σταματούσαν. Τώρα έχουν το ατιμώρητο και κάνουν ό,τι θέλουν. Είναι ανεπίτρεπτο ένα από τα τελευταία βουνά της Αττικής, του Λεκανοπεδίου, να βανδαλίζεται και να χρησιμοποιείται σαν χώρος ανοιχτής χωματερής. Οι αρμόδιες κρατικές διωκτικές αρχές έχουν ευθύνη να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα», λέει.
δήμαρχος Κορυδαλλού
«Μόνο με εντατική αστυνόμευση θα μπορέσει να αποτραπεί η συνεχής ρίψη μπάζων», υποστηρίζει ο Νίκος Χουρσαλάς, δήμαρχος Κορυδαλλού. Ο Κορυδαλλός είναι ένας από τους δήμους που γειτνιάζουν με το βουνό και βρίσκεται στην πλευρά στην οποία υπάρχει το μεγαλύτερο πρόβλημα απόρριψης μπάζων και άλλων αποβλήτων. «Δεν φτάνει μόνο να έρχεται η αρμόδια διεύθυνση της Περιφέρειας, να καταγράφει το πρόβλημα και στη συνέχεια ο ΠΕΣΥΔΑΠ να φροντίζει για την απομάκρυνση των ογκωδών αποβλήτων. Αυτή την προσπάθεια πρέπει να την περιφρουρήσουμε. Και ο τρόπος ο οποίος συνταγματικά προβλέπεται είναι η αστυνόμευση, η οποία δεν υπάρχει στον βαθμό που να φέρνει αποτελέσματα», λέει ο δήμαρχος.
Υποστηρίζει ότι «τα τελευταία χρόνια κατά την αντιπυρική περίοδο υπάρχει όχημα της αστυνομίας το οποίο έρχεται στην περιοχή. Εκ του αποτελέσματος όμως βλέπουμε ότι το πρόβλημα συνεχίζεται. Και το σημαντικότερο είναι ότι δεν βλέπουμε μια τάση μείωσης, για να εφησυχάσουμε κάπως και να πούμε ότι δεν έχουμε φτάσει να πετύχουμε το βέλτιστο αποτέλεσμα αλλά είμαστε καλύτερα», λέει ο Ν. Χουρσαλάς.
Υποστηρίζει ότι ο ΠΕΣΥΔΑΠ με τους εργαζόμενους και τους εθελοντές του πριν από μερικές ημέρες απομάκρυνε από την περιοχή μεγάλους όγκους μπάζων και μέσα σε λίγα 24ωρα έγιναν νέες παράνομες απορρίψεις: «Οι υπάλληλοι δεν μπορούν να δράσουν κατασταλτικά. Δεν έχουν τη δικαιοδοσία», λέει.
Όσο για τη φύλαξη της περιοχής από το δασαρχείο, ο Μιχάλης Σελέκος, δήμαρχος Χαϊδαρίου, μας λέει ότι «λίγα πράγματα μπορεί να κάνει, λόγω της υποστελέχωσης. Παλαιότερα υπήρχε καλύτερη φύλαξη, γιατί υπήρχαν δασοφύλακες και δασεργάτες. Αυτήν τη στιγμή, από ό,τι γνωρίζω, το δασαρχείο Αιγάλεω, τα όρια του οποίου ξεκινούν από το όρος Αιγάλεω και φτάνουν μέχρι την Οινόη, στα σύνορα δηλαδή με τον νομό Βοιωτίας και με το Πόρτο Γερμενό, έχει για όλη αυτή την έκταση δέκα δασοφύλακες», λέει.
δήμαρχος Χαϊδαρίου
Θέλοντας να διερευνήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει στο όρος Αιγάλεω σε σχέση με τις παράνομες απορρίψεις, επικοινωνήσαμε με το Δασαρχείο Αιγάλεω. Από την υπηρεσία μάς ενημέρωσαν ότι «για τις διαπιστωμένες παραβάσεις έχουν ήδη υπογραφεί πρωτόκολλα μηνύσεων, στο πλαίσιο της προβλεπόμενης ποινικής διαδικασίας». Παράλληλα, τονίστηκε ότι καταβάλλονται συνεχείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση του προβλήματος, παρότι οι επιχειρησιακές δυνατότητες του δασαρχείου είναι περιορισμένες, λόγω υποστελέχωσης και ελλείψεων σε μέσα. Όπως μας είπαν χαρακτηριστικά, το φαινόμενο των ανεξέλεγκτων απορρίψεων παραμένει δυσεπίλυτο, παρά τις ενέργειες που έχουν γίνει, και η αντιμετώπισή του απαιτεί τη συντονισμένη συμβολή και των αρμόδιων δήμων αλλά και την ευαισθητοποίηση των πολιτών.
Η πιο πρόσφατη μήνυση του δασαρχείου έγινε μετά την καταγγελία του ΠΕΣΥΔΑΠ. Έκτοτε όμως τίποτα δεν έχει αλλάξει. Ο Μ. Σελέκος μάς λέει ότι στον δήμο του «δίνεται καθημερινή μάχη για την ανεξέλεγκτη ρίψη μπάζων». Μας εξηγεί ότι ο δήμος Χαϊδαρίου γειτνιάζει άμεσα με το ανατολικό τμήμα του όρους Αιγάλεω, σε ζώνες που εκτείνονται παράλληλα με τη λεωφόρο Αθηνών (Καβάλας), τη λεωφόρο Σχιστού και ένα κομμάτι της Ιεράς Οδού. Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως σε σημεία παράλληλα με αυτές τις λεωφόρους, όπου φορτηγάκια προχωρούν σε παράνομη εναπόθεση μπάζων και απορριμμάτων, σε πρανή, άκρες δρόμων και ανοικτές παρυφές του βουνού.
Αν και το εσωτερικό δασικό τμήμα του Χαϊδαρίου, σύμφωνα με τον ίδιο, παραμένει καθαρό, η διαρκής ρίψη απορριμμάτων στις περιφερειακές ζώνες αποτελεί καθημερινή πρόκληση για τις υπηρεσίες του δήμου, που καλούνται να διαχειριστούν ένα φαινόμενο στο οποίο υπάρχει δυσκολία εντοπισμού των υπαιτίων. Αναφέρει ότι ο δήμος έχει προσλάβει πυροφύλακες για την επιτήρηση του χώρου του βουνού, αλλά «οι δήμοι, με λειψό προϋπολογισμό, καθώς είναι τραγική η οικονομική κατάσταση που ζούμε, προσπαθούμε να καλύψουμε τις ανάγκες πυροπροστασίας. Θα πρέπει όμως η πολιτεία να πάρει μέτρα ενίσχυσης της Δασικής Υπηρεσίας και της Πυροσβεστικής».
«Στις περιοχές τις δικές μας δεν φυτρώνουν υπουργοί»
Το πρόβλημα της ανεξέλεγκτης απόρριψης μπάζων, πέρα από την περιβαλλοντική του διάσταση και τη «χαρακτηριστική αδράνεια των υπηρεσιών της κεντρικής διοίκησης για τη φύλαξη της περιοχής», φέρει και έντονα κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του ΠΕΣΥΔΑΠ.
Με δηκτικό τρόπο, τονίζει ότι στις υποβαθμισμένες περιοχές της Δυτικής Αθήνας η παραβατικότητα ευδοκιμεί, επειδή «εκεί δεν φυτρώνουν υπουργοί», ενώ αντίθετα στα βόρεια και νότια προάστια, όπου κατοικούν οι οικονομικές και πολιτικές ελίτ, «κανείς δεν τολμά να ρίξει ούτε σακούλα», λόγω της ισχυρής κοινωνικής πίεσης και της θεσμικής προστασίας. Κατά την άποψή του, «αυτή η εγκατάλειψη δεν είναι σύμπτωση· είναι αποτέλεσμα ταξικά άνισης αντιμετώπισης. Είναι υποβαθμισμένη περιοχή, δεν δίνουν σημασία», λέει.
Μαζί του συμφωνεί, από όσο καταλαβαίνουμε, και ο Χρήστος Βρεττάκος, δήμαρχος Κερατσινίου - Δραπετσώνας: «Είμαστε η πίσω αυλή της Αττικής», λέει. Και προσθέτει: «Μπορεί να αναφέρεται το όρος Αιγάλεω ως ένας πνεύμονας, αλλά σ’ αυτόν τον πνεύμονα που λέτε υπάρχει Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ), ο οποίος θα δημιουργούνταν για να εξυπηρετήσει πέντε δήμους και τελικά κατασκευάστηκε ΣΜΑ για 18 δήμους, ενώ σχεδιάζεται να δημιουργηθεί και μονάδα επεξεργασίας απορριμμάτων». Όσον αφορά την ανεξέλεγκτη ρίψη μπάζων, μας λέει ότι «η ρίψη μπάζων στο όρος Αιγάλεω είναι το σύνηθες, είναι η εύκολη λύση. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει αστυνόμευση και από πλευράς δήμων οι δυνατότητες είναι συγκεκριμένες και περιορισμένες κάνει τα πράγματα δυσκολότερα», λέει.
Ωστόσο, αν και τα δύο ζητήματα που μας θέτει «είναι δύο διαφορετικά πράγματα, μαζί δείχνουν τη διάθεση του κράτους για την περιοχή. Αν προσπαθήσετε να εξηγήσετε αυτή την κατάσταση με οποιοδήποτε άλλο κριτήριο πέρα από το ταξικό, αλήθεια σας λέω, δεν θα το βρείτε», λέει ο δήμαρχος Κερατσινίου - Δραπετσώνας.
Τον Μάιο του 2024 ο ΠΕΣΥΔΑΠ και οκτώ δήμαρχοι των οποίων οι δήμοι γειτνιάζουν με το βουνό έστειλαν επιστολή προς τους τότε αρμόδιους υπουργούς Πολιτικής Προστασίας και Εσωτερικών, εκφράζοντας την ενόχλησή τους για τον άνισο τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση αντιμετώπισε το όρος Αιγάλεω σε σχέση με τους υπόλοιπους ορεινούς όγκους της Αττικής. Όλοι οι διαδημοτικοί σύνδεσμοι που προαναφέρθηκαν χρηματοδοτούνται για δράσεις πυροπροστασίας από το υπουργείο Εσωτερικών και, όπως ανέφεραν τότε, ο ΠΕΣΥΔΑΠ για το όρος Αιγάλεω έλαβε 250 χιλιάδες ευρώ, έναντι 400.000 ευρώ που δόθηκαν στον ΣΠΑΥ για τον Υμηττό, στον ΣΠΑΠ για την Πεντέλη και στον ΣΥΝΠΑ για την Πάρνηθα. Μολονότι τα χρήματα που δόθηκαν φέτος στους δήμους και τους συνδέσμους για την υλοποίηση δράσεων πυροπροστασίας το 2025 αυξήθηκαν κατά 9 εκατ. ευρώ (28,6%), το κονδύλι για τον ΠΕΣΥΔΑΠ παρέμεινε και φέτος το ίδιο.
Ποιοι ρίχνουν τα μπάζα;
Ποιοι μπορεί όμως να είναι αυτοί που μετατρέπουν το βουνό σε χωματερή; Σύμφωνα με την καταγγελία του ΠΕΣΥΔΑΠ, αυτό είναι υπόθεση των διωκτικών αρχών να το βρουν. Από την άλλη πλευρά, όμως, επισημαίνουν ότι ευθύνη έχουν και οι πολίτες που πληρώνουν «εταιρείες» ή ιδιώτες που δεν έχουν πιστοποίηση για τη διαχείριση αποβλήτων, και οι οποίοι τελικά τα πετούν παράνομα στο βουνό για να αποφύγουν το κόστος της νόμιμης διαχείρισης. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, ευθύνη γι’ αυτό το διαχρονικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το όρος Αιγάλεω δεν έχουν μόνο όσοι αποθέτουν εκεί τα παράνομα «φορτία» τους. Ευθύνη έχουν και όσοι πολίτες και επαγγελματίες επιλέγουν να αναθέσουν την απομάκρυνση των πάσης φύσεως αποβλήτων τους σε μη πιστοποιημένους ιδιώτες ή χαμηλής ευθύνης εταιρίες που προσφέρονται να το κάνουν έναντι αμοιβής.
Για την παραβατική αυτή συμπεριφορά κάτοικοι στην περιοχή ρίχνουν μερίδιο ευθύνης και στους Ρομά, καθώς «κοντά στον πυρήνα του βουνού υπάρχουν δύο αυθαίρετοι οικισμοί». Ο Λάμπρος Μίχας, δήμαρχος Αγίας Βαρβάρας, ο οποίος έχει κάνει πολύ σοβαρή δουλειά στην πολυετή θητεία του στον δήμο για την ένταξη των Ρομά, είναι κατηγορηματικός. «Στις περιπτώσεις των δύο οικισμών έχουμε να κάνουμε με την περίπτωση της φυλής των Χαλκιδέων. Υπάρχει μια ανοιχτή πληγή εκεί. Δεν μπορεί η πολιτεία να αντιμετωπίζει τα ζητήματα των Ρομά αποσπασματικά. Εκεί υπάρχουν παιδιά που δεν πάνε σχολείο, οικογένειες χωρίς δουλειές, άνθρωποι αποκλεισμένοι από τις βασικές υποδομές. Αυτό είναι το πραγματικό ζήτημα: η ένταξη.
δήμαρχος Αγίας Βαρβάρας
Εμείς, στον δήμο Αγίας Βαρβάρας, κάθε χρόνο βραβεύουμε παιδιά Ρομά που περνούν στο πανεπιστήμιο. Όμως αυτά δεν τα δείχνει κανείς. Η δημόσια συζήτηση περιστρέφεται μόνο γύρω από την παραβατικότητα. Και είναι λάθος. Είναι πολύ δύσκολη υπόθεση να εντάξεις μια κοινότητα, αλλά δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται μόνο με ελέγχους και αστυνομικά μέτρα. Ρωτάω: έχουν ρεύμα; Έχουν νερό; Έχουν πρόσβαση στην υγεία και την εργασία; Υπάρχει πρόγραμμα ιατροκοινωνικής υποστήριξης; Αν θέλουμε λύση, πρέπει να το δούμε ολιστικά, με κοινωνική ευθύνη και όχι με στοχοποίηση».
Εστίες ανάφλεξης και πηγές ρύπανσης
Η συστηματική απόρριψη μπάζων στο όρος Αιγάλεω δεν αποτελεί μόνο πηγή ρύπανσης, αλλά τώρα ειδικά, τη θερινή περίοδο, και επικίνδυνη εστία ανάφλεξης: «Πρόκειται για ένα πρόβλημα που δεν εμφανίστηκε τώρα αλλά υπάρχει, δυστυχώς, επί δεκαετίες. Προφανώς έχει ως αιτία την έλλειψη κοινωνικής παιδείας από τους ασυνείδητους που πετούν –όχι μόνο στο Ποικίλο και στο Αιγάλεω αλλά σε όλη τη χώρα– μπάζα, σκουπίδια κ.λπ. και μετατρέπουν τα βουνά και τα δάση μας σε αυτοσχέδιες χωματερές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται», λέει ο Βαγγέλης Σίμου, δήμαρχος Πετρούπολης, ενός δήμου που βρίσκεται στις παρυφές του Ποικίλου Όρους, τη βόρεια απόληξη του όρους Αιγάλεω.
Αν και ο δήμος Πετρούπολης τυπικά δεν έχει δικαιοδοσία στο όρος Αιγάλεω, «το υπαρκτό ζήτημα που αναφέρει ο Περιβαλλοντικός Σύνδεσμος Δήμων Αθήνας - Πειραιά δεν είναι θέμα τύπων αλλά ουσίας και προφανώς μας απασχολεί», υποστηρίζει.
Ισχυρίζεται ότι «ως θερμοκήπιο για να “φυτρώνει” και να αναπτύσσεται το πρόβλημα λειτουργούν οι πολιτικές που αφήνουν τα δασαρχεία χωρίς δασοφύλακες, απροστάτευτα τα βουνά μας. Οι ασυνείδητοι βρίσκουν και κάνουν. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, η λύση είναι να διατεθούν τα απαραίτητα κονδύλια για την πρόσληψη του αναγκαίου μόνιμου προσωπικού στα δασαρχεία που θα προστατέψουν τα βουνά μας από τη ρύπανση», λέει.
Σε λίγο μπαίνουμε στην καρδιά της αντιπυρικής περιόδου και οι πυρκαγιές δυστυχώς αυξάνονται. Η αναγκαιότητα να μην υπάρχουν εστίες πιθανής ανάφλεξης στο όρος Αιγάλεω είναι μεγάλη, όμως, όπως προκύπτει από τις καταγγελίες του Συνδέσμου και τις δηλώσεις των δημάρχων, η επίτευξη αυτού του στόχου αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολη.
