Οι «καινοτομίες» των αρχών για την ισότητα των φύλων και η συντριπτική κυριαρχία του αρσενικού

Με αφορμή τον Οδηγό χρήσης μη σεξιστικής γλώσσας στον δημόσιο τομέα Facebook Twitter
Το φλύαρο και δυσνόητο κομμάτι λέει «το φύλο δεν το κατασκευάζει η βιολογία αλλά η κοινωνία», αποσιωπώντας όλα τα πώς και τα γιατί συμβαίνει αυτό.  Εικονογράφηση: bianka/LIFO
0


ΕΝΑΣ ΟΔΗΓΟΣ ΜΗ ΣΕΞΙΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
 στον δημόσιο τομέα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας αρχίζει με τη φράση: «Δεν αποτελεί λόγο να πέσει κανείς από τα σύννεφα η διαπίστωση ότι η γλώσσα του Δημοσίου είναι γένους αρσενικού». Κυκλοφόρησε τυπωμένος από το Εθνικό Τυπογραφείο το 2018 και έχει μεγάλο κοινωνικό και πολιτικό ενδιαφέρον γιατί περιέχει εκτενείς θεωρητικές και πρακτικές συστάσεις με στόχο την «αποφυγή του σεξιστικού λόγου» που αλληλοαναιρούνται, υποδείγματα μη σεξιστικής χρήσης που δεν εφαρμόζονται πρακτικά, εκτενείς βιβλιογραφίες για την αποφυγή του σεξισμού δυσνόητες και συμβουλές όχι πάντα εφαρμόσιμες.

Παράδειγμα Α. Από τη δεκαετία του ’80 ήδη αμφισβητήθηκε η αντίστιξη βιολογικού/κοινωνικού φύλου και υποστηρίχτηκε ότι το φύλο είναι αποκλειστικά κατασκευή της κοινωνίας και του πολιτισμού. (α) Συγκεκριμένα, το Κοινωνικό Φύλο, gender, αντιδιαστέλλεται στο Βιολογικό Φύλο, sex και ορίζεται ως δομή κατεξοχήν κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική. […]

Β. Αναγνωρίζεται πλέον ως η βάση της κοινωνικής οργάνωσης και αποτελεί ένα σύστημα σκέψης και ιδεολογικών αναπαραστάσεων που προσδιορίζουν το αρσενικό και το θηλυκό και κατασκευάζουν τις ταυτότητες κοινωνικού φύλου.

Προτείνουν «αλλαγές» στη γλώσσα των δημόσιων εγγράφων που αρχίζουν με τη συμβουλή να χρησιμοποιείται τουλάχιστον ολόκληρη λέξη όταν αναφέρονται ομάδες που ανήκουν στα δύο γένη, και φτάνουν σε συστάσεις «ανατρεπτικών» αλλαγών που θα «αφυπνίσουν» την κοινωνία, π.χ. να βάζουν οι συγγραφείς δημόσιων εγγράφων υποχρεωτικά πρώτο το θηλυκό γένος.

Γ. Οι κατηγορίες «άντρες» και «γυναίκες» είναι κοινωνικά και πολιτισμικά κατασκευασμένες, όπως και οι σχέσεις τους που δεν είναι σταθερές, αλλά ρέουσες και μεταβάλλονται ανάλογα με τα νοήματα και τις σημασίες που δίνουν οι άνθρωποι στον κόσμο που τους περιβάλλει.

Δ. Το γεγονός οδήγησε στην αναγωγή του «φύλου» ως αυτόνομης αναλυτικής κατηγορίας. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται πολύ συχνά αναφορά σε δύο ακόμα όρους: Στον Κοινωνικό Ρόλο του Φύλου, δηλαδή στις συμπεριφορές, ενδιαφέροντα και υποχρεώσεις που ορίζονται από την κοινωνία ως κατάλληλα και αρμόζοντα για τους άνδρες και για τις γυναίκες και Στην ταυτότητα του κοινωνικού ρόλου του Φύλου, δηλαδή στην αντίληψη που έχει το άτομο για το φύλο του ή στην προβολή του φύλου, την κατασκευή δηλαδή αρσενικότητας ή θηλυκότητας από την/τον εκάστοτε ομιλήτρια-τή.

Ε. Συγκεκριμένα, οι άνθρωποι κατασκευάζουν τις ταυτότητές τους δημιουργικά και απρόβλεπτα κατά τη διάρκεια της διεπίδρασης (βιβλιογρ. παραπομπή). Αυτό προϋποθέτει ότι η ταυτότητα δεν θεωρείται μια παγιωμένη και ενιαία κατηγορία που απλά προϋπάρχει στο μυαλό των ανθρώπων. (από τις σ. 15 με 16 του 1ου μέρους).

Όλο το παραπάνω παράδειγμα λέει: «Το φύλο δεν το κατασκευάζει η βιολογία αλλά η κοινωνία». Αυτό μόνο καταλαβαίνει κανείς, γιατί το Γ και Δ δεν προσθέτουν καμία άλλη πληροφορία, ούτε κάνουν πιο κατανοητό το νόημα. Το Β (η αρσενικότητα και η θηλυκότητα διαμορφώνονται από την κοινωνία και όχι από τη βιολογία) επίσης δεν προσθέτει τίποτα. Το Ε λέει: «Το φύλο δεν είναι εκ των προτέρων δεδομένο αλλά αλλάζει», με μόνη πληροφορία πάλι ότι δεν είναι δοσμένο από τη βιολογία αλλά κατασκευάζεται από τα άτομα «δημιουργικά».  

Με άλλα λόγια, το φλύαρο και δυσνόητο κομμάτι λέει «το φύλο δεν το κατασκευάζει η βιολογία αλλά η κοινωνία», αποσιωπώντας όλα τα πώς και τα γιατί συμβαίνει αυτό.  

Συνοψίζοντας, τα συμπεράσματα, γράφουν:

Στα Δημόσια Έγγραφα η κυριαρχία του αρσενικού γένους είναι συντριπτική.

Τα κείμενά τους χρησιμοποιούν το αρσενικό γένος αποκλειστικά και συστηματικά, άρα κάνουν τις γυναίκες αόρατες στον δημόσιο λόγο.

Η προτίμηση του ανδρικού γένους καλλιεργεί την προκατάληψη ότι το ένα φύλο είναι «φυσικό» να κυριαρχεί. 

Για τούτο, προτείνεται να μην αγνοούν τις γυναίκες οι συγγραφείς του Οδηγού, χρησιμοποιώντας ολόκληρη λέξη (π.χ. εργάτες/εργάτριες, όχι μαθητές/ριες), χρησιμοποιώντας και τα δύο γένη (όχι μόνο οι Έλληνες, οι αρχιτέκτονες κ.ο.κ. εννοώντας και το θηλυκό), βάζοντας το θηλυκό γένος πρώτο (μαθήτριες και μαθητές, αγρότισσες και αγρότες).

Εκτός των παραπάνω, επειδή είναι κοινωνικός ο κανόνας να μπαίνει πρώτο το αρσενικό γένος, προτείνει οι συντάκτριες και συντάκτες διοικητικών εγγράφων να επιχειρήσουν «ακόμα και να επιβάλουν» το αντίθετο (πρώτο το θηλυκό) για να παίξει αυτό ρόλο «αφυπνιστικό» στην κοινωνία.

Συμπέρασμα των συμπερασμάτων: έχουν περάσει κοντά δέκα χρόνια από τις παραπάνω συστάσεις. Προτείνουν «αλλαγές» στη γλώσσα των δημόσιων εγγράφων που αρχίζουν με τη συμβουλή να χρησιμοποιείται τουλάχιστον ολόκληρη λέξη όταν αναφέρονται ομάδες που ανήκουν στα δύο γένη, και φτάνουν σε συστάσεις «ανατρεπτικών» αλλαγών που θα «αφυπνίσουν» την κοινωνία, π.χ. να βάζουν οι συγγραφείς δημόσιων εγγράφων υποχρεωτικά πρώτο το θηλυκό γένος.

Έχουν αλλάξει πολλά στην κοινωνία αυτά τα δέκα χρόνια. Η πιο μεγάλη αλλαγή είναι ένα κινηματικό αίτημα ομάδων νέων ηλικιών που αρνούνται την αυτοαναγνώριση στα φύλα στο όνομα της ταύτισης με το ουδέτερο («ούτε γυναίκα, ούτε άντρας»). Στον λόγο, όμως, των δημόσιων εγγράφων οι αλλαγές είναι περίπου ελάχιστες. Συχνότερα από άλλοτε αναφέρονται και τα δύο γένη, αλλά κατά τα άλλα η κυριαρχία του αρσενικού συνεχίζει να είναι σχεδόν συντριπτική.

Η Άννα Φραγκουδάκη είναι ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Tο νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέλιος Νέστωρ: «Ό,τι έκανα, δεν το έκανα για να ρίξω τη δικτατορία αλλά γιατί ντρεπόμουνα» 

Θεσσαλονίκη / Στέλιος Νέστωρ: «Δεν ήμουν από αυτούς που κάθονται σπίτι τους, βγάζουν λεφτά, τρώνε και πίνουνε» 

Μια πολιτική φυσιογνωμία που έδινε πάντα ηχηρό «παρών» στα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μιλώντας στη LiFO, ζωντανεύει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, από την Κατοχή και τη χούντα μέχρι την ίδρυση του Μεγάρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Social Media / Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Kαθορίζει την εικόνα μας, τη διάθεσή μας, τα οικονομικά μας, καθορίζει τον τρόπο που ζούμε. Θα έλεγε κανείς πως, μετά την έλευσή του, μια πετυχημένη selfie, σαν την περίφημη selfie των Oscar του 2014, αλλάζει τον μικρόκοσμο που ζούμε. Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, κύριος ερευνητής ΕΚΚΕ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής, αναλύει το φαινόμενο Instagram.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ