Κινδυνεύει η γλώσσα από τα παπάκια;

Papakia_opt.gif
0


ΤΟΝ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΜΗΝΑ, το Nemo έγινε το πρώτο non binary (μη δυαδικό) άτομο που κέρδισε τον διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision, εκπροσωπώντας την Ελβετία, δίνοντας έτσι μια σημαντική ώθηση στην ορατότητα των μη δυαδικών ατόμων και στο δικαίωμά τους στον αυτοπροσδιορισμό. Για πρώτη φορά είδαμε επίσης σε τόσο ευρεία κλίμακα τα περισσότερα ελληνικά μέσα, ακόμα και τα πιο mainstream, να υιοθετούν το ουδέτερο άρθρο και τις ουδέτερες ως προς το φύλο αντωνυμίες, αναφερόμενα στο Nemo.

Σε μια φιλολογικού ενδιαφέροντος σελίδα στο Facebook πριν από λίγο καιρό ξέσπασε μεγάλη διαμάχη, όταν κάποιο μέλος της σελίδας αναρωτήθηκε αν θα πάει μακριά η βαλίτσα με όλα αυτά τα παπάκια (δηλαδή το σύμβολο @, που χρησιμοποιείται στον γραπτό λόγο για να μην περιοριστεί η κατάληξη σε ένα γένος μόνο) και τους νεωτερισμούς των ΛΟΑΤΚΙ+, που και μπερδεύουν και επιδιώκουν να αλλάξουν με το έτσι θέλω τους κανόνες της γλώσσας. Οι αντεγκλήσεις μεταξύ των μελών της σελίδας που υποστήριζαν είτε τη μία άποψη είτε την άλλη, όπως ήταν φυσικό, ήταν σφοδρές.

Ένας cisgender και ετεροφυλόφιλος φίλος πρόσφατα παραδέχτηκε την αδυναμία του να κατανοήσει πώς ακριβώς χρησιμοποιείται στην καθημερινότητα το gender neutral they/them και πως όταν τον καλούν σε παρουσιάσεις βιβλίων στις οποίες θα μιλήσουν ποιητ@ ή συγγραφ@, δεν έχει ιδέα πώς θα πρέπει να τους απευθυνθεί, σε τυχόν ερώτησή του, ώστε να μην προσβληθούν κάποι@ από τ@ παριστάμεν@.

Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που μετασχηματίζεται συνεχώς και προσαρμόζεται στις κοινωνικές αλλαγές. Το 1953, όταν εξελέγη η πρώτη βουλεύτρια στην Ελλάδα, η Ελένη Σκούρα, ο όρος «βουλεύτρια» θα ακουγόταν εξωπραγματικός.

Κινδυνεύει και απειλείται η γλώσσα από αυτούς τους νέους γλωσσικούς κανόνες; Ή μήπως οι μόνοι που απειλούνται είναι όσοι τόσα χρόνια ένιωθαν πως η γλώσσα και τα γένη της τους ανήκουν; Είναι τόσο δύσκολο να αντιληφθούμε τη σημασία της συμπερίληψης, μέσα από την ετεροκανονική φούσκα μας; Μήπως χρειάζεται χρόνος για να ενσωματώσουμε κάποιους κανόνες;

Κινδυνεύει η γλώσσα από τα παπάκια; Facebook Twitter
Για πρώτη φορά είδαμε σε τόσο ευρεία κλίμακα τα περισσότερα ελληνικά μέσα, ακόμα και τα πιο mainstream, να υιοθετούν το ουδέτερο άρθρο και τις ουδέτερες ως προς το φύλο αντωνυμίες, αναφερόμενα στο Nemo.

Η συμπεριληπτική ή ουδέτερη ως προς το φύλο γλώσσα αφορά τη χρήση λέξεων που δεν συντηρούν σεξιστικά στερεότυπα και διαχωρισμούς στα φύλα και δεν αποκλείουν ομάδες ανθρώπων, όπως γινόταν καθ' ολοκληρίαν παλιότερα. Επιπλέον, αποφεύγονται οι λέξεις που μπορεί να αντικατοπτρίζουν προκαταλήψεις και διακρίσεις και δίνεται το δικαίωμα στα άτομα να αυτοπροσδιορίζονται όπως εκείνα το επιθυμούν, κάτι που αφορά, εκτός από άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, και τις γυναίκες αλλά και άλλες ταυτότητες, όπως φυλετικές και εθνοτικές.

Η γλώσσα ή, μάλλον, ο τρόπος που τη χρησιμοποιούμε είναι πολύ λιγότερο αθώος από όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε, κάτι που έχει γίνει περισσότερο αντιληπτό τις τελευταίες δεκαετίες, όπως έχει γίνει αντιληπτό και γιατί κάποια στεγανά είναι τόσο δύσκολο να αλλάξουν. Θυμόμαστε όλοι, για παράδειγμα, πόσο σθεναρή αντίσταση συνάντησε ο όρος «βουλεύτρια» μέχρι να αρχίσει να καθιερώνεται και πως οι υπόλοιπες επιλογές ήταν μεταξύ του πατροπαράδοτου αρσενικού «βουλευτής» και του υποτιμητικής χροιάς «βουλευτίνα». Τα «ταξιτζού» και «μανάβισσα», πάλι, ήταν πάντα, για ευνόητους λόγους, κάτι πολύ κοινό, ενώ η φιλόλογος, η δικηγόρος και η γιατρός βασίλευαν.

Η συμπεριληπτική γλώσσα δέχεται τώρα καινούργια πυρά και μία ακόμα αντίσταση από όσους ισχυρίζονται πως η ελληνική  γλώσσα –μια κατεξοχήν έμφυλη γλώσσα– κακοποιείται έτσι, πως δεν γίνεται να αλλάξουν οι κανόνες στα γένη και στις αντωνυμίες, πως τα παπάκια στραγγαλίζουν (sic) τη γλώσσα, πως όλοι αυτοί οι νεολογισμοί συνιστούν μια απόπειρα επιβολής της woke κουλτούρας, πως η γλώσσα θα τους ξεράσει στο τέλος και πως, έστω κι αν δεν είναι επικίνδυνοι, αυτοί οι κανόνες είναι, αν μη τι άλλο, αστείοι και γραφικοί.

Δικαιολογημένη, θα λέγαμε, αντίδραση. Η απόλυτη, ολοκληρωτική και πέρα από κάθε αμφιβολία επικράτηση του αρσενικού και όλων των καταλήξεών του έχει εμποτίσει τόσο τη γλώσσα που δεν είναι εύκολο μέσα σε μερικές δεκαετίες να αλλάξουν οι νοοτροπίες. Πόσο εύκολο είναι για τον προνομιούχο να καταλάβει ότι καταπιέζει, ναι, ακόμα και γλωσσικά, και στερεί από το καταπιεζόμενο άτομο το δικαίωμα απλώς να υπάρχει και να αποκαλείται όπως αυτό επιθυμεί; Όταν για αιώνες το αρσενικό γένος ήταν αυτό που συμπεριλάμβανε και τις γυναίκες και δεν υπήρχε καν στον ορίζοντα η υποψία άλλων ταυτοτήτων και η ρευστότητα φύλου;

Είναι αλήθεια, ωστόσο, πως οι νέοι συμπεριληπτικοί τύποι δυσκολεύουν αρκετό κόσμο, τόσο με τα ουδέτερα όσο και με τα @, που δεν είναι σαφές πώς χρησιμοποιούνται στον προφορικό λόγο και για τα οποία ακούγονται ακόμα διάφορες ενστάσεις και από ειδικούς γλωσσολόγους για το κατά πόσο είναι δόκιμα, κατά πόσο συμπεριλαμβάνουν τελικά όλα τα φύλα και για το αν το ουδέτερο μπορεί να αναφέρεται και σε έμψυχα.

Υπάρχει όμως μεγάλη απόσταση από την αμηχανία, την εύλογη δυσκολία ή και την άγνοια μέχρι τις λυσσαλέες αντιδράσεις κάποιων, ακόμα και στις τάξεις των διανοουμένων, που δεν μπορεί παρά να υποκρύπτουν τα ομοφοβικά και υπερσυντηρητικά αντανακλαστικά όσων νιώθουν πως απειλούνται από μερικά παπάκια, λες και τους υποχρέωσαν να χρησιμοποιούν για τους ίδιους το άρθρο «το» ή τα they/them στα αγγλικά. Από την άλλη, παριστάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν πως πρόκειται πρωτίστως για ζήτημα δικαιοσύνης. Τα όρια της γλώσσας καθορίζουν τα όρια του κόσμου μας, σύμφωνα με τον Wittgenstein, αλλά και τα πεπερασμένα όρια της γλώσσας κάποιων είναι αυτά που οριοθετούνται ευκρινώς από τα βαθιά ριζωμένα προνόμιά τους.

Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που μετασχηματίζεται συνεχώς και προσαρμόζεται στις κοινωνικές αλλαγές. Το 1953, όταν εξελέγη η πρώτη βουλεύτρια στην Ελλάδα, η Ελένη Σκούρα, ο όρος «βουλεύτρια» θα ακουγόταν εξωπραγματικός. Σιγά-σιγά αρχίζει να ακούγεται όλο και περισσότερο το ουδέτερο για τα non binary άτομα στη δημόσια σφαίρα, χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει πως δεν έχουμε πολύ δρόμο ακόμα και πως το misgendering δεν είναι συχνό φαινόμενο. Ίσως σε μερικές δεκαετίες η γλώσσα να έχει αφομοιώσει τόσο τον συμπεριληπτικό λόγο που όλα αυτά να είναι αυτονόητα ζητήματα.

Έχει ενδιαφέρον πως την πρώτη καταγραφή της λέξης «συμπερίληψη», το λόγιο «συμπερίληψις», τη συναντούμε το 1888 στον Σπυρίδωνα Τρικούπη και πως μόνο τα τελευταία χρόνια φυσικά πήρε την έννοια που γνωρίζουμε. Μία θεωρητικά αραχνιασμένη λέξη που έρχεται από τον 19ο αιώνα και όχι κάποιος νεολογισμός, όπως αυτοί που εισπράττουν τη χλεύη των αντι-woke ή κάποια από τις πολλές αγγλικές που μέσω των gender studies καθιερώθηκαν και στα ελληνικά, είναι αυτή που προσαρμόστηκε στις νέες κοινωνικές συνθήκες.

Δεν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε την ευελιξία του ίδιου του όρου, ο οποίος έγινε η ομπρέλα της προσπάθειας να δοθεί ένα τέλος στις διακρίσεις που εμφιλοχωρούν στη γλώσσα, και να ελπίσουμε πως θα δούμε σταδιακά την ανάλογη προσαρμοστικότητα και στα επίμαχα γλωσσικά ζητήματα για τα οποία συζητάμε και θα αντιληφθούμε πως η κυρίαρχη ετεροκανονική κουλτούρα δεν είναι η μόνη, αλλά υπάρχουν διαφορετικότητες που καταπιέζονται και βιώνουν αποκλεισμό, ναι, ακόμα και μέσα στη γλώσσα.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
ΕΠΕΞ Ιλιρίντα Μουσαράι: «Ο πατέρας μου κατάφερε φέτος για πρώτη φορά να ψηφίσει και να αισθανθεί πολίτης όχι στην Ελλάδα, όπου ζει εδώ και τριάντα χρόνια, αλλά στην Αλβανία»

Πολιτική /  Ιλιρίντα Μουσαράι: «Η Αλβανία δεν είναι η “Κολομβία της Ευρώπης”»

Με αφορμή τις αλβανικές κοινοβουλευτικές εκλογές της 11ης Μαΐου, μία επίκαιρη συζήτηση με την Ιλιρίντα Μουσαράι, την αλβανικής καταγωγής πολιτική επιστήμονα και υποψήφια διδάκτορα στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του ΕΚΠΑ.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Πόσο κοστίζει σήμερα το μεγάλωμα ενός παιδιού στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Είσαι γονιός στην Ελλάδα; Θα γονατίσεις οικονομικά

Πόσο κοστίζει το μεγάλωμα ενός παιδιού στην Ελλάδα και πώς σχετίζεται με το δημογραφικό προβλημα; Τα έξοδα ξεκινούν από τη βρεφική ηλικία και αυξάνονται σταδιακά. Τι αναφέρουν οι ίδιοι οι γονείς, τι συμβουλεύουν οι ειδικοί επιστήμονες και τι μέτρα έχει λάβει η κυβέρνηση;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Φυλακές Κορυδαλλού: Πότε θα πάνε στον Ασπρόπυργο και ποιο είναι το σχέδιο για την τύχη των παλιών κτιρίων

Ρεπορτάζ / Πότε θα φύγουν τελικά οι φυλακές από τον Κορυδαλλό;

Η απομάκρυνση των φυλακών Κορυδαλλού και η μεταφορά τους στον Ασπρόπυργο αποτελεί πάγιο αίτημα της τοπικής κοινωνίας και είναι ένα έργο βαρύνουσας σημασίας. Πότε θα γίνει η μετεγκατάστασή τους και πώς θα αξιοποιηθούν τα παλιά κτίρια;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ