«Καλό παράδεισο»

«Καλό παράδεισο» ή γιατί χρειαζόμαστε τις εκτός metaverse πένθιμες τελετουργίες Facebook Twitter
Χρειαζόμαστε το ειδικό συνεκτικό offline πλαίσιο όπου μπορείς να νιώθεις χάλια, χωρίς να καταγράφεσαι.
0

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ FACEBOOK ΕΙΝΑΙ πιο cringe από ποτέ. «Σ’ ευχαριστούμε για όλα, γλυκό αγγελούδι». «Έφυγε ο θείος». «Καλό παράδεισο». Ανατριχίλες. Η θλίψη φέρνει traffic και το metaverse αγαπάει την κίνηση. Αν μάλιστα φτιαχτεί κάποια εντελώς περίεργη ομάδα όπου ο κόσμος θα συνεχίζει να ποστάρει για καιρό μετά το αναπόφευκτο τέλος, το metaverse θα εκτιμήσει την επιπλέον πληροφόρηση.

Τα online μνημόσυνα, ειδικά για ανθρώπους λιγότερο διάσημους από τον Γκοντάρ ή τη Βασίλισσα, ενέχουν κινδύνους. Αρχικά λεκτικούς: θα μπορούσαμε να ζήσουμε και χωρίς τη φράση «καλό παράδεισο», νομίζω. Επιπλέον, ψυχολογικούς: ο άνθρωπος που πενθεί στα σόσιαλ, εάν δεν πενθεί κάποια διασημότητα, πενθεί λίγο-πολύ μόνος.

Ακόμα και το κάλεσμα για συμπαράσταση, αυτό το μπουκάλι συναισθημάτων που αφήνεται στον ιντερνετικό ωκεανό, δεν είναι ακριβώς αθώο. Το metaverse θα χρησιμοποιήσει την πληροφόρηση γύρω από το πένθος, η οποία θα βοηθήσει στην περαιτέρω εκλέπτυνση του προφίλ του χρήστη (με απλά λόγια, άλλη μία πολύ προσωπική δέσμη πληροφοριών στον κρυφό «φάκελο»).

Πώς αντιδρούμε στο πένθος; Πώς πάμε από εθισμούς; Κάνουμε παρορμητικές αγορές; Είμαστε θυμωμένοι ή επιρρεπείς; Θυμάστε αυτό το ξέσπασμα/ξεκατίνιασμα που είχατε μετά τον θάνατο κάποιου αγαπημένου σας προσώπου; Ίσως ντρέπεστε και λίγο γι’ αυτό. Όμως βρίσκετε παρηγοριά στην ιδέα ότι και οι άλλοι άνθρωποι είναι και ξεχνούν τις ασυναρτησίες σας την ώρα του πόνου. Αυτή η κοντή μνήμη δεν υπάρχει στο metaverse.

Τα online μνημόσυνα, ειδικά για ανθρώπους λιγότερο διάσημους από τον Γκοντάρ ή τη Βασίλισσα, ενέχουν κινδύνους. Αρχικά λεκτικούς: θα μπορούσαμε να ζήσουμε και χωρίς τη φράση «καλό παράδεισο», νομίζω. Επιπλέον, ψυχολογικούς: ο άνθρωπος που πενθεί στα σόσιαλ, εάν δεν πενθεί κάποια διασημότητα, πενθεί λίγο-πολύ μόνος.

Υπάρχουν δομικοί κίνδυνοι. Σε τι διαφέρει το να πηγαίνεις στο νεκροταφείο και να μιλάς με τον νεκρό σου από το να πηγαίνεις στη σελίδα του στο fb και να του βάζεις τραγούδια για καλό παράδεισο; Σίγουρα είναι λιγότερο γελοίο. Είναι, όμως, και περισσότερο αληθινό, περιλαμβάνει μια διαδικασία: το ντύσιμο, την έξοδο από το σπίτι, τη μετάβαση και τη περισυλλογή, την αρχιτεκτονική του νεκροταφείου, που είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να φέρνει γαλήνη και αποδοχή.

Εκτός από τις περιπτώσεις δημόσιου θρήνου διασήμων που έτσι κι αλλιώς έχουν το κιτς και φολκλόρ στοιχείο τους (βλ. θάνατος Ελισάβετ ή η υστερία για την απώλεια τραγουδιστών), το πένθος για ένα όχι και τόσο διάσημο άτομο τρέπεται σε κάτι αλλόκοτο όταν εκφράζεται στο πλαίσιο μιας (online) αρχιτεκτονικής που καθόλου δεν επιχειρεί να μας συμφιλιώσει με την ανθρώπινη φύση αλλά απλώς να την εκμεταλλευτεί. 

Η σελίδα του Facebook είναι σχεδιασμένη σαν ένα διαδραστικό, προσωποποιημένο λούνα παρκ έντονων συναισθημάτων για άτομα ηλικίας άνω των πενήντα ετών. Είναι σαν στον δρόμο για το νεκροταφείο να σε παρακολουθούν, και μάλιστα σαν να μεταβάλλεται η διαδρομή με βάση τις δικές σου σκέψεις και προηγούμενες προτιμήσεις. Η διαδρομή είναι ειδικά φτιαγμένη για τον κάθε πενθούντα. Του εμφανίζονται κι άλλοι πενθούντες, «φίλοι» από τα παλιά, καταναλωτικά προϊόντα, διαφημίσεις και ίσως κάτι χαλαρωτικό, π.χ. γάτες.  

Όμως, θα πει κανείς, το πένθος έχει τελετουργίες εδώ και αιώνες κι αυτή είναι απλώς άλλη μια τέτοια. Το κλάμα, το μοιρολόι, τα ουρλιαχτά, δεν είναι κι αυτά περφόρμανς, ένα τυπικό; Μια τελετουργία που εκτελείται ενώπιον κοινού;

Ναι, είναι. Υπάρχουν διαφορές όμως. Η τελετουργία βοηθά να μεταβολίσεις την απώλεια. Οφείλεις να εκτελέσεις κινήσεις, να εκστομίσεις λέξεις τυπικές, να σταθείς στο ύψος της περίστασης ή να καταρρεύσεις σ’ ένα ασφαλές περιβάλλον. Αν ξεφύγεις, δεν εκμεταλλεύονται τη φρίκη σου μια χούφτα πολυεθνικές.

Οι άνθρωποι κατανοούμε και ξεχνάμε. Με το τυπικό του offline δημόσιου θρήνου η απώλεια γίνεται κάτι έξω από σένα. Μπαίνει σε μια διάσταση διαχείρισης, κάτι πρακτικό, κάτι που το χωράει με κάποιον τρόπο ο νους. Αντίθετα, το Facebook είναι φτιαγμένο με τα υλικά του νου σου. Δεν σε βοηθάει να βγεις απ’ το μυαλό σου, σε καταβυθίζει σε αυτό.

Εν τέλει, ίσως το πρόβλημά μου είναι αισθητικό. Φαίνεται κάπως διαφορετικά ένα πένθος που το εκμεταλλεύεται μόνον το τοπικό γραφείο κηδειών. Και δεν είναι αντιαισθητικός ένας online χώρος που δεν διαθέτει καμία απολύτως συνεκτική ατμόσφαιρα; Δεν έχουμε ανάγκη, ειδικά όταν πενθούμε, τόπους (ηχητικούς, φυσικούς, λεκτικούς) όπου με συνεκτικό τρόπο διακινείται ένα συγκεκριμένο συναίσθημα; Νομίζω πως ναι, και το αποδεικνύουν αιώνες ανθρώπινης ιστορίας. Χρειαζόμαστε το ειδικό συνεκτικό offline πλαίσιο όπου μπορείς να νιώθεις χάλια, χωρίς να καταγράφεσαι.

Οι τελετουργίες, άλλωστε, γίνονται μόνο με το σώμα, το φυσικό σώμα που μεταβαίνει σε φυσικούς χώρους λατρείας, θρήνου, συμφιλίωσης, συλλογικής έξαψης και εκτόνωσης. Ίσως τον online θρήνο να πρέπει να τον δούμε ως ένα φθηνό ναρκωτικό. Μπορούμε εύκολα να τον σεβαστούμε ως κάτι τέτοιο. 

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Διαδικτυακό πένθος: Από το μοιρολόι… στο «RIP, μάγκα μου. Να προσέχεις τον Παντέλο!»

Οπτική Γωνία / Διαδικτυακό πένθος: Από το μοιρολόι στο «RIP, μάγκα μου. Να προσέχεις τον Παντέλο!»

Το διαδίκτυο όχι μόνο έχει τροποποιήσει τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε, αλληλεπιδρούμε και αισθανόμαστε για τον άλλο αλλά έχει καταφέρει και να ενσωματώσει στη δομή της κοινωνικής λειτουργίας μια νέα έννοια του θανάτου.
ΔΗΜΗΤΡΑ ΝΙΚΗΤΕΑ
Ένα άκρως πρωτότυπο αλφαβητάρι θανάτου

Βιβλίο / Το άκρως πρωτότυπο αλφαβητάρι θανάτου του Κυριάκου Χαρίτου

Η «Μικρή εγκυκλοπαίδεια του θανάτου» του Κυριάκου Χαρίτου από τις εκδόσεις Στερέωμα στόχο έχει να καταγράψει τις διαφορετικές εκδοχές του θανάτου ως ένα ανατρεπτικό εκθετήριο, ένα ευφάνταστο αλφαβητάρι και μια ποιητική εικονοποιία της τελευτής, δοσμένης με γενναίες δόσεις χιούμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μαριάνα Σαντόφσκα

Μουσική / Μαριάνα Σαντόφσκα: «Με το μοιρολόι προσπαθείς να χαϊδέψεις μια πληγή»

Η Ουκρανή τραγουδίστρια συμμετέχει στη νέα περφόρμανς-συναυλία «Hello to Emptiness» που εξερευνά διαπολιτισμικούς τρόπους διαχείρισης του πένθους και θα παρουσιαστεί στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Antinero: Καταγγελία-μαμούθ για το μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης

Ρεπορτάζ / Antinero: Πώς το «μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης» έγινε πεδίο καταγγελιών

Με εκατομμύρια ευρώ να έχουν ήδη διατεθεί, το πρόγραμμα Antinero μπαίνει στο στόχαστρο: 213 φορείς και πολίτες υπέβαλαν αναφορά στην Ε.Ε., αμφισβητώντας τη νομιμότητα και την αποτελεσματικότητά του.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
ΕΠΕΞ Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Πήραν τη θάλασσα στα χέρια τους, πριν να είναι πολύ αργά και την χάσουν. Το «Αμοργόραμα» δεν είναι απλώς μια ιδέα, αλλά στοίχημα ζωής – και πρότυπο για την αλιεία όλης της χώρας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Ρεπορτάζ / Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Είκοσι τρένα που εκτελούν δρομολόγια στην μπλε και την κόκκινη γραμμή δεν έχουν κλιματισμό, ενώ το air condition στους παλιούς συρμούς της πράσινης γραμμής θυμίζει λοταρία: ποτέ δεν ξέρεις αν θα πετύχεις δροσιά ή ζέστη.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Dr. Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι ένα μέλλον όπου τη ζωή των παιδιών μας δεν θα την ορίζει το γεγονός ότι υποφέρουν αλλά ότι ευημερούν»

Οπτική Γωνία / Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι έναν ουρανό χωρίς πυραύλους και drones»

Η διευθύντρια του Κέντρου Μελετών Παλαιστινιακής Γης και καθηγήτρια στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού μιλά στη LiFO για την αποτυχία του διεθνούς δικαίου και το «sumud» ως καθημερινή εξέγερση απέναντι στην εξόντωση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ