«Καλό παράδεισο»

«Καλό παράδεισο» ή γιατί χρειαζόμαστε τις εκτός metaverse πένθιμες τελετουργίες Facebook Twitter
Χρειαζόμαστε το ειδικό συνεκτικό offline πλαίσιο όπου μπορείς να νιώθεις χάλια, χωρίς να καταγράφεσαι.
0

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ FACEBOOK ΕΙΝΑΙ πιο cringe από ποτέ. «Σ’ ευχαριστούμε για όλα, γλυκό αγγελούδι». «Έφυγε ο θείος». «Καλό παράδεισο». Ανατριχίλες. Η θλίψη φέρνει traffic και το metaverse αγαπάει την κίνηση. Αν μάλιστα φτιαχτεί κάποια εντελώς περίεργη ομάδα όπου ο κόσμος θα συνεχίζει να ποστάρει για καιρό μετά το αναπόφευκτο τέλος, το metaverse θα εκτιμήσει την επιπλέον πληροφόρηση.

Τα online μνημόσυνα, ειδικά για ανθρώπους λιγότερο διάσημους από τον Γκοντάρ ή τη Βασίλισσα, ενέχουν κινδύνους. Αρχικά λεκτικούς: θα μπορούσαμε να ζήσουμε και χωρίς τη φράση «καλό παράδεισο», νομίζω. Επιπλέον, ψυχολογικούς: ο άνθρωπος που πενθεί στα σόσιαλ, εάν δεν πενθεί κάποια διασημότητα, πενθεί λίγο-πολύ μόνος.

Ακόμα και το κάλεσμα για συμπαράσταση, αυτό το μπουκάλι συναισθημάτων που αφήνεται στον ιντερνετικό ωκεανό, δεν είναι ακριβώς αθώο. Το metaverse θα χρησιμοποιήσει την πληροφόρηση γύρω από το πένθος, η οποία θα βοηθήσει στην περαιτέρω εκλέπτυνση του προφίλ του χρήστη (με απλά λόγια, άλλη μία πολύ προσωπική δέσμη πληροφοριών στον κρυφό «φάκελο»).

Πώς αντιδρούμε στο πένθος; Πώς πάμε από εθισμούς; Κάνουμε παρορμητικές αγορές; Είμαστε θυμωμένοι ή επιρρεπείς; Θυμάστε αυτό το ξέσπασμα/ξεκατίνιασμα που είχατε μετά τον θάνατο κάποιου αγαπημένου σας προσώπου; Ίσως ντρέπεστε και λίγο γι’ αυτό. Όμως βρίσκετε παρηγοριά στην ιδέα ότι και οι άλλοι άνθρωποι είναι και ξεχνούν τις ασυναρτησίες σας την ώρα του πόνου. Αυτή η κοντή μνήμη δεν υπάρχει στο metaverse.

Τα online μνημόσυνα, ειδικά για ανθρώπους λιγότερο διάσημους από τον Γκοντάρ ή τη Βασίλισσα, ενέχουν κινδύνους. Αρχικά λεκτικούς: θα μπορούσαμε να ζήσουμε και χωρίς τη φράση «καλό παράδεισο», νομίζω. Επιπλέον, ψυχολογικούς: ο άνθρωπος που πενθεί στα σόσιαλ, εάν δεν πενθεί κάποια διασημότητα, πενθεί λίγο-πολύ μόνος.

Υπάρχουν δομικοί κίνδυνοι. Σε τι διαφέρει το να πηγαίνεις στο νεκροταφείο και να μιλάς με τον νεκρό σου από το να πηγαίνεις στη σελίδα του στο fb και να του βάζεις τραγούδια για καλό παράδεισο; Σίγουρα είναι λιγότερο γελοίο. Είναι, όμως, και περισσότερο αληθινό, περιλαμβάνει μια διαδικασία: το ντύσιμο, την έξοδο από το σπίτι, τη μετάβαση και τη περισυλλογή, την αρχιτεκτονική του νεκροταφείου, που είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να φέρνει γαλήνη και αποδοχή.

Εκτός από τις περιπτώσεις δημόσιου θρήνου διασήμων που έτσι κι αλλιώς έχουν το κιτς και φολκλόρ στοιχείο τους (βλ. θάνατος Ελισάβετ ή η υστερία για την απώλεια τραγουδιστών), το πένθος για ένα όχι και τόσο διάσημο άτομο τρέπεται σε κάτι αλλόκοτο όταν εκφράζεται στο πλαίσιο μιας (online) αρχιτεκτονικής που καθόλου δεν επιχειρεί να μας συμφιλιώσει με την ανθρώπινη φύση αλλά απλώς να την εκμεταλλευτεί. 

Η σελίδα του Facebook είναι σχεδιασμένη σαν ένα διαδραστικό, προσωποποιημένο λούνα παρκ έντονων συναισθημάτων για άτομα ηλικίας άνω των πενήντα ετών. Είναι σαν στον δρόμο για το νεκροταφείο να σε παρακολουθούν, και μάλιστα σαν να μεταβάλλεται η διαδρομή με βάση τις δικές σου σκέψεις και προηγούμενες προτιμήσεις. Η διαδρομή είναι ειδικά φτιαγμένη για τον κάθε πενθούντα. Του εμφανίζονται κι άλλοι πενθούντες, «φίλοι» από τα παλιά, καταναλωτικά προϊόντα, διαφημίσεις και ίσως κάτι χαλαρωτικό, π.χ. γάτες.  

Όμως, θα πει κανείς, το πένθος έχει τελετουργίες εδώ και αιώνες κι αυτή είναι απλώς άλλη μια τέτοια. Το κλάμα, το μοιρολόι, τα ουρλιαχτά, δεν είναι κι αυτά περφόρμανς, ένα τυπικό; Μια τελετουργία που εκτελείται ενώπιον κοινού;

Ναι, είναι. Υπάρχουν διαφορές όμως. Η τελετουργία βοηθά να μεταβολίσεις την απώλεια. Οφείλεις να εκτελέσεις κινήσεις, να εκστομίσεις λέξεις τυπικές, να σταθείς στο ύψος της περίστασης ή να καταρρεύσεις σ’ ένα ασφαλές περιβάλλον. Αν ξεφύγεις, δεν εκμεταλλεύονται τη φρίκη σου μια χούφτα πολυεθνικές.

Οι άνθρωποι κατανοούμε και ξεχνάμε. Με το τυπικό του offline δημόσιου θρήνου η απώλεια γίνεται κάτι έξω από σένα. Μπαίνει σε μια διάσταση διαχείρισης, κάτι πρακτικό, κάτι που το χωράει με κάποιον τρόπο ο νους. Αντίθετα, το Facebook είναι φτιαγμένο με τα υλικά του νου σου. Δεν σε βοηθάει να βγεις απ’ το μυαλό σου, σε καταβυθίζει σε αυτό.

Εν τέλει, ίσως το πρόβλημά μου είναι αισθητικό. Φαίνεται κάπως διαφορετικά ένα πένθος που το εκμεταλλεύεται μόνον το τοπικό γραφείο κηδειών. Και δεν είναι αντιαισθητικός ένας online χώρος που δεν διαθέτει καμία απολύτως συνεκτική ατμόσφαιρα; Δεν έχουμε ανάγκη, ειδικά όταν πενθούμε, τόπους (ηχητικούς, φυσικούς, λεκτικούς) όπου με συνεκτικό τρόπο διακινείται ένα συγκεκριμένο συναίσθημα; Νομίζω πως ναι, και το αποδεικνύουν αιώνες ανθρώπινης ιστορίας. Χρειαζόμαστε το ειδικό συνεκτικό offline πλαίσιο όπου μπορείς να νιώθεις χάλια, χωρίς να καταγράφεσαι.

Οι τελετουργίες, άλλωστε, γίνονται μόνο με το σώμα, το φυσικό σώμα που μεταβαίνει σε φυσικούς χώρους λατρείας, θρήνου, συμφιλίωσης, συλλογικής έξαψης και εκτόνωσης. Ίσως τον online θρήνο να πρέπει να τον δούμε ως ένα φθηνό ναρκωτικό. Μπορούμε εύκολα να τον σεβαστούμε ως κάτι τέτοιο. 

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Διαδικτυακό πένθος: Από το μοιρολόι… στο «RIP, μάγκα μου. Να προσέχεις τον Παντέλο!»

Οπτική Γωνία / Διαδικτυακό πένθος: Από το μοιρολόι στο «RIP, μάγκα μου. Να προσέχεις τον Παντέλο!»

Το διαδίκτυο όχι μόνο έχει τροποποιήσει τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε, αλληλεπιδρούμε και αισθανόμαστε για τον άλλο αλλά έχει καταφέρει και να ενσωματώσει στη δομή της κοινωνικής λειτουργίας μια νέα έννοια του θανάτου.
ΔΗΜΗΤΡΑ ΝΙΚΗΤΕΑ
Ένα άκρως πρωτότυπο αλφαβητάρι θανάτου

Βιβλίο / Το άκρως πρωτότυπο αλφαβητάρι θανάτου του Κυριάκου Χαρίτου

Η «Μικρή εγκυκλοπαίδεια του θανάτου» του Κυριάκου Χαρίτου από τις εκδόσεις Στερέωμα στόχο έχει να καταγράψει τις διαφορετικές εκδοχές του θανάτου ως ένα ανατρεπτικό εκθετήριο, ένα ευφάνταστο αλφαβητάρι και μια ποιητική εικονοποιία της τελευτής, δοσμένης με γενναίες δόσεις χιούμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μαριάνα Σαντόφσκα

Μουσική / Μαριάνα Σαντόφσκα: «Με το μοιρολόι προσπαθείς να χαϊδέψεις μια πληγή»

Η Ουκρανή τραγουδίστρια συμμετέχει στη νέα περφόρμανς-συναυλία «Hello to Emptiness» που εξερευνά διαπολιτισμικούς τρόπους διαχείρισης του πένθους και θα παρουσιαστεί στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η προσπάθεια του Μαξίμου να μην συνδεθεί η διαρροή των email με την επιστολική ψήφο

Ρεπορτάζ / Η προσπάθεια του Μαξίμου να μη συνδεθεί η διαρροή των e-mails με την επιστολική ψήφο

Η αντιπολίτευση θα επιμείνει να θέτει ερωτήματα για τη διαρροή των e-mails, παρά τις καρατομήσεις. Η κυβέρνηση δεν θέλει με τίποτα να συνδεθεί με την ασφάλεια της επιστολικής ψήφου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Θεσσαλονίκη: ανήλικη βία αγέλης- πως θα αντιμετωπιστεί;

Ελλάδα / Θεσσαλονίκη: Ανήλικη βία αγέλης – πώς θα αντιμετωπιστεί;

Ο Βασίλης Βαμβακάς, αν. καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο ΑΠΘ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, η οποία έχει αναλάβει να εκπονήσει το «Εθνικό Σχέδιο Στρατηγικής Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας και της Παραβατικότητας των Ανηλίκων» μιλά στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ενεργειακές Κοινότητες: είναι ο μίτος στο λαβύρινθο της ενεργειακής κρίσης;

Ρεπορτάζ / Ενεργειακές Κοινότητες: Πώς γίνεσαι αυτοπαραγωγός και καταναλωτής φθηνής και πράσινης ενέργειας;

Τρία από τα ιδρυτικά μέλη του Υπερίωνα, της πρώτης ενεργειακής κοινότητας λαϊκής βάσης που δημιουργήθηκε στην Αθήνα, φωτίζουν τους τρόπους με τους οποίους μπορούν οι πολίτες να βγουν από τον λαβύρινθο της ενεργειακής κρίσης.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Το χαμένο στοίχημα των βιβλιοθηκών στη χώρα μας

Οπτική Γωνία / Δημόσιες βιβλιοθήκες: Ζωντανοί οργανισμοί ή χαμένο στοίχημα;

Στο συλλογικό φαντασιακό οι βιβλιοθήκες έχουν παραμείνει στον 19ο αιώνα, με βλοσυρούς βιβλιοθηκονόμους, συρταριέρες με χειρόγραφα δελτία καταλογογράφησης και αποκλειστικά υπηρεσίες δανεισμού. Και υπάρχει λόγος γι' αυτό.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
«Δεν φοβόμαστε, δεν ντρεπόμαστε, δεν θα επηρεαστεί η ασφάλεια του EuroΡride»

Οπτική Γωνία / «Δεν φοβόμαστε, δεν ντρεπόμαστε, δεν θα επηρεαστεί η ασφάλεια του EuroΡride»

Η βία, οι προβληματισμοί και οι ανησυχίες για τη διεξαγωγή των φετινών εκδηλώσεων του EuroPride. Μιλούν στη LiFO ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης και ο εκπρόσωπος του Thessaloniki Pride.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το ομοφοβικό αίσχος της Αριστοτέλους και ο φόβος που δείχνει επιτέλους να αλλάζει πλευρά

Οπτική Γωνία / Το ομοφοβικό αίσχος της Αριστοτέλους και ο μονόδρομος για την ελευθερία

Τίποτα δεν πρέπει να μένει αναπάντητο – το μίσος δεν αντιπαλεύεται με μίσος, ας γίνει όμως κοινή συνείδηση ότι ο δρόμος για την ελευθερία, την αξιοπρέπεια, τον σεβασμό και την ισότητα είναι μονόδρομος και είναι αδιαπραγμάτευτος.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το καρναβάλι, ο όχλος, η Θεσσαλονίκη

Ν. Σεβαστάκης / Το καρναβάλι, ο όχλος, η Θεσσαλονίκη

Χιλιάδες άνθρωποι, νέοι και μεγαλύτεροι, πιστεύουν πως τους ανήκει η πόλη και πως θα ορίζουν αιωνίως τα δημοφιλή πρότυπα. Αν δεν συναντήσουν εμπόδια, θα συγκροτήσουν κάποια στιγμή ένα μέτωπο κανονικής ασφυξίας για όλους τους υπόλοιπους.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Το Dune, η Μέση Ανατολή και οι Εξεγερμένοι

Ιλεκτρίσιτυ / Το Dune, η Μέση Ανατολή και οι Εξεγερμένοι

Οι αναφορές του Dune στους αντιαποικιοκρατικούς αγώνες μουσουλμανικών πληθυσμών είναι τόσο έντονες που οι Άραβες φίλοι του Χέρμπερτ πίστευαν πως δεν επρόκειτο καθόλου «για έργο επιστημονικής φαντασίας».
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Ο τυχαίος θάνατος ενός δημοσιογράφου…

Οπτική Γωνία / Ο τυχαίος θάνατος ενός δημοσιογράφου

Η ιστορία, που φυσικά χάθηκε ανάμεσα σε μεγάλα γεγονότα, είναι διδακτική, όχι μόνο για τους δημοσιογράφους που με προχειρότητα μεταδίδουν μια είδηση χωρίς να ελέγξουν πρώτα την αλήθεια της. Είναι διδακτική και για την ίδια την κοινωνία, η οποία τελικά είναι ο αποδέκτης της πληροφόρησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Η Εκκλησία, σε ρόλο «πορτιέρη», επιβάλλει face control στους ναούς

Οπτική Γωνία / Η Εκκλησία, σε ρόλο «πορτιέρη», επιβάλλει face control στους ναούς

Οι εποχές έχουν αλλάξει, οι ανόητοι αφορισμοί είναι ξεπερασμένοι και το ποίμνιο δεν περιμένει από την Ιερά Σύνοδο και τους μητροπολίτες να πολιτεύονται ως γραφικοί κομματάρχες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ