«Καλό παράδεισο»

«Καλό παράδεισο» ή γιατί χρειαζόμαστε τις εκτός metaverse πένθιμες τελετουργίες Facebook Twitter
Χρειαζόμαστε το ειδικό συνεκτικό offline πλαίσιο όπου μπορείς να νιώθεις χάλια, χωρίς να καταγράφεσαι.
0

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ FACEBOOK ΕΙΝΑΙ πιο cringe από ποτέ. «Σ’ ευχαριστούμε για όλα, γλυκό αγγελούδι». «Έφυγε ο θείος». «Καλό παράδεισο». Ανατριχίλες. Η θλίψη φέρνει traffic και το metaverse αγαπάει την κίνηση. Αν μάλιστα φτιαχτεί κάποια εντελώς περίεργη ομάδα όπου ο κόσμος θα συνεχίζει να ποστάρει για καιρό μετά το αναπόφευκτο τέλος, το metaverse θα εκτιμήσει την επιπλέον πληροφόρηση.

Τα online μνημόσυνα, ειδικά για ανθρώπους λιγότερο διάσημους από τον Γκοντάρ ή τη Βασίλισσα, ενέχουν κινδύνους. Αρχικά λεκτικούς: θα μπορούσαμε να ζήσουμε και χωρίς τη φράση «καλό παράδεισο», νομίζω. Επιπλέον, ψυχολογικούς: ο άνθρωπος που πενθεί στα σόσιαλ, εάν δεν πενθεί κάποια διασημότητα, πενθεί λίγο-πολύ μόνος.

Ακόμα και το κάλεσμα για συμπαράσταση, αυτό το μπουκάλι συναισθημάτων που αφήνεται στον ιντερνετικό ωκεανό, δεν είναι ακριβώς αθώο. Το metaverse θα χρησιμοποιήσει την πληροφόρηση γύρω από το πένθος, η οποία θα βοηθήσει στην περαιτέρω εκλέπτυνση του προφίλ του χρήστη (με απλά λόγια, άλλη μία πολύ προσωπική δέσμη πληροφοριών στον κρυφό «φάκελο»).

Πώς αντιδρούμε στο πένθος; Πώς πάμε από εθισμούς; Κάνουμε παρορμητικές αγορές; Είμαστε θυμωμένοι ή επιρρεπείς; Θυμάστε αυτό το ξέσπασμα/ξεκατίνιασμα που είχατε μετά τον θάνατο κάποιου αγαπημένου σας προσώπου; Ίσως ντρέπεστε και λίγο γι’ αυτό. Όμως βρίσκετε παρηγοριά στην ιδέα ότι και οι άλλοι άνθρωποι είναι και ξεχνούν τις ασυναρτησίες σας την ώρα του πόνου. Αυτή η κοντή μνήμη δεν υπάρχει στο metaverse.

Τα online μνημόσυνα, ειδικά για ανθρώπους λιγότερο διάσημους από τον Γκοντάρ ή τη Βασίλισσα, ενέχουν κινδύνους. Αρχικά λεκτικούς: θα μπορούσαμε να ζήσουμε και χωρίς τη φράση «καλό παράδεισο», νομίζω. Επιπλέον, ψυχολογικούς: ο άνθρωπος που πενθεί στα σόσιαλ, εάν δεν πενθεί κάποια διασημότητα, πενθεί λίγο-πολύ μόνος.

Υπάρχουν δομικοί κίνδυνοι. Σε τι διαφέρει το να πηγαίνεις στο νεκροταφείο και να μιλάς με τον νεκρό σου από το να πηγαίνεις στη σελίδα του στο fb και να του βάζεις τραγούδια για καλό παράδεισο; Σίγουρα είναι λιγότερο γελοίο. Είναι, όμως, και περισσότερο αληθινό, περιλαμβάνει μια διαδικασία: το ντύσιμο, την έξοδο από το σπίτι, τη μετάβαση και τη περισυλλογή, την αρχιτεκτονική του νεκροταφείου, που είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να φέρνει γαλήνη και αποδοχή.

Εκτός από τις περιπτώσεις δημόσιου θρήνου διασήμων που έτσι κι αλλιώς έχουν το κιτς και φολκλόρ στοιχείο τους (βλ. θάνατος Ελισάβετ ή η υστερία για την απώλεια τραγουδιστών), το πένθος για ένα όχι και τόσο διάσημο άτομο τρέπεται σε κάτι αλλόκοτο όταν εκφράζεται στο πλαίσιο μιας (online) αρχιτεκτονικής που καθόλου δεν επιχειρεί να μας συμφιλιώσει με την ανθρώπινη φύση αλλά απλώς να την εκμεταλλευτεί. 

Η σελίδα του Facebook είναι σχεδιασμένη σαν ένα διαδραστικό, προσωποποιημένο λούνα παρκ έντονων συναισθημάτων για άτομα ηλικίας άνω των πενήντα ετών. Είναι σαν στον δρόμο για το νεκροταφείο να σε παρακολουθούν, και μάλιστα σαν να μεταβάλλεται η διαδρομή με βάση τις δικές σου σκέψεις και προηγούμενες προτιμήσεις. Η διαδρομή είναι ειδικά φτιαγμένη για τον κάθε πενθούντα. Του εμφανίζονται κι άλλοι πενθούντες, «φίλοι» από τα παλιά, καταναλωτικά προϊόντα, διαφημίσεις και ίσως κάτι χαλαρωτικό, π.χ. γάτες.  

Όμως, θα πει κανείς, το πένθος έχει τελετουργίες εδώ και αιώνες κι αυτή είναι απλώς άλλη μια τέτοια. Το κλάμα, το μοιρολόι, τα ουρλιαχτά, δεν είναι κι αυτά περφόρμανς, ένα τυπικό; Μια τελετουργία που εκτελείται ενώπιον κοινού;

Ναι, είναι. Υπάρχουν διαφορές όμως. Η τελετουργία βοηθά να μεταβολίσεις την απώλεια. Οφείλεις να εκτελέσεις κινήσεις, να εκστομίσεις λέξεις τυπικές, να σταθείς στο ύψος της περίστασης ή να καταρρεύσεις σ’ ένα ασφαλές περιβάλλον. Αν ξεφύγεις, δεν εκμεταλλεύονται τη φρίκη σου μια χούφτα πολυεθνικές.

Οι άνθρωποι κατανοούμε και ξεχνάμε. Με το τυπικό του offline δημόσιου θρήνου η απώλεια γίνεται κάτι έξω από σένα. Μπαίνει σε μια διάσταση διαχείρισης, κάτι πρακτικό, κάτι που το χωράει με κάποιον τρόπο ο νους. Αντίθετα, το Facebook είναι φτιαγμένο με τα υλικά του νου σου. Δεν σε βοηθάει να βγεις απ’ το μυαλό σου, σε καταβυθίζει σε αυτό.

Εν τέλει, ίσως το πρόβλημά μου είναι αισθητικό. Φαίνεται κάπως διαφορετικά ένα πένθος που το εκμεταλλεύεται μόνον το τοπικό γραφείο κηδειών. Και δεν είναι αντιαισθητικός ένας online χώρος που δεν διαθέτει καμία απολύτως συνεκτική ατμόσφαιρα; Δεν έχουμε ανάγκη, ειδικά όταν πενθούμε, τόπους (ηχητικούς, φυσικούς, λεκτικούς) όπου με συνεκτικό τρόπο διακινείται ένα συγκεκριμένο συναίσθημα; Νομίζω πως ναι, και το αποδεικνύουν αιώνες ανθρώπινης ιστορίας. Χρειαζόμαστε το ειδικό συνεκτικό offline πλαίσιο όπου μπορείς να νιώθεις χάλια, χωρίς να καταγράφεσαι.

Οι τελετουργίες, άλλωστε, γίνονται μόνο με το σώμα, το φυσικό σώμα που μεταβαίνει σε φυσικούς χώρους λατρείας, θρήνου, συμφιλίωσης, συλλογικής έξαψης και εκτόνωσης. Ίσως τον online θρήνο να πρέπει να τον δούμε ως ένα φθηνό ναρκωτικό. Μπορούμε εύκολα να τον σεβαστούμε ως κάτι τέτοιο. 

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Διαδικτυακό πένθος: Από το μοιρολόι… στο «RIP, μάγκα μου. Να προσέχεις τον Παντέλο!»

Οπτική Γωνία / Διαδικτυακό πένθος: Από το μοιρολόι στο «RIP, μάγκα μου. Να προσέχεις τον Παντέλο!»

Το διαδίκτυο όχι μόνο έχει τροποποιήσει τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε, αλληλεπιδρούμε και αισθανόμαστε για τον άλλο αλλά έχει καταφέρει και να ενσωματώσει στη δομή της κοινωνικής λειτουργίας μια νέα έννοια του θανάτου.
ΔΗΜΗΤΡΑ ΝΙΚΗΤΕΑ
Ένα άκρως πρωτότυπο αλφαβητάρι θανάτου

Βιβλίο / Το άκρως πρωτότυπο αλφαβητάρι θανάτου του Κυριάκου Χαρίτου

Η «Μικρή εγκυκλοπαίδεια του θανάτου» του Κυριάκου Χαρίτου από τις εκδόσεις Στερέωμα στόχο έχει να καταγράψει τις διαφορετικές εκδοχές του θανάτου ως ένα ανατρεπτικό εκθετήριο, ένα ευφάνταστο αλφαβητάρι και μια ποιητική εικονοποιία της τελευτής, δοσμένης με γενναίες δόσεις χιούμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μαριάνα Σαντόφσκα

Μουσική / Μαριάνα Σαντόφσκα: «Με το μοιρολόι προσπαθείς να χαϊδέψεις μια πληγή»

Η Ουκρανή τραγουδίστρια συμμετέχει στη νέα περφόρμανς-συναυλία «Hello to Emptiness» που εξερευνά διαπολιτισμικούς τρόπους διαχείρισης του πένθους και θα παρουσιαστεί στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Οπτική Γωνία / Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Σκέψεις πάνω στην απόφαση του Oposito, ενός μικρού εκδοτικού οίκου που έχει δώσει ενδιαφέροντα δείγματα ανήσυχης κοινωνικής και πολιτισμικής σκέψης, για την «αποδέσμευσή» του σε σχέση με το βιβλίο της κοινωνιολόγου Eύα Ιλούζ «Ψυχρή τρυφερότητα. Η άνοδος του συναισθηματικού καπιταλισμού».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ακροβατώντας / Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ένα εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι διατεθειμένο να δώσει «συγχωροχάρτι» για ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο, αρκεί οι εμπλεκόμενοι να τηρήσουν ακροδεξιά και ρατσιστική στάση στο μεταναστευτικό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πέντε ιδρύματα πρώην πρωθυπουργών και ένα ινστιτούτο. Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Ρεπορτάζ / Τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών: Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Τυπικά, σκοπός τους είναι η διατήρηση των αρχείων και η προβολή του έργου πρώην πρωθυπουργών. Στην πράξη, όμως, λειτουργούν και ως think tanks και πολιτικά εργαλεία επιρροής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ