Η πίκλα στο ταβάνι ή για την τέχνη του τίποτα

Η πίκλα στο ταβάνι ή για την τέχνη του τίποτα Facebook Twitter
Matthew Griffin, Pickle (2022). Courtesy of Fine Arts Sydney.
0

ΤO 2019, ΣΤΟ ART BASEL MIAMI BEACH, ο Ιταλός Μαουρίτσιο Κατελάν στερέωσε με σελοτέιπ σε τοίχο μια μπανάνα και τελικά την πούλησε αντί 120.000 δολαρίων.

Αυτόν τον καιρό, στο Όκλαντ της Νέας Ζηλανδίας ο Αυστραλός καλλιτέχνης Μάθιου Γκρίφιν παρήγγειλε ένα χάμπουργκερ, μπήκε στη Michael Lett Gallery, έβγαλε μια πίκλα από αυτό και την πέταξε στο ταβάνι ως έκθεμα. Η γκαλερί φρόντισε να ενημερώσει ότι το συγκεκριμένο «δημόσιο έργο τέχνης» κοστίζει 10.000 δολάρια Νέας Ζηλανδίας, κάπου 6.300 δολάρια ΗΠΑ. Η γκαλερί που αντιπροσωπεύει τον καλλιτέχνη, η Fine Arts στο Σίδνεϊ, χαρακτήρισε την πίκλα «γλυπτό». Φέρει τον τίτλο «Pickle» και εντάσσεται στο πλαίσιο έκθεσης έργων από καλλιτέχνες που αντιπροσωπεύει η συγκεκριμένη γκαλερί. 

Όταν πριν από κάποιες δεκαετίες ο Κορνήλιος Καστοριάδης μιλούσε και έγραφε για την άνοδο της ασημαντότητας, θα μπορούσε να συλλέξει ανάλογα παραδείγματα για να εικονογραφήσουν το επιχείρημά του. Όσο και αν κάποιοι θα έσπευδαν να πουν πως αυτές οι χειρονομίες είναι φάρσες που υπονομεύουν τα «καθεστώτα» της τέχνης ή των επίσημων θεσμών της, ότι συνιστούν προκλήσεις που ανασκαλεύουν το μη νόημα πίσω από το νόημα, παραμένει γεγονός πως έχουμε εδώ μια επέλαση του ασήμαντου.

Το ασήμαντο, το ανόητο, το τίποτα, μπορεί και παράγει αξίες, χρήμα, αναγνώριση. Καλλιτέχνης γίνεται εκείνος που έχει την ικανότητα να πουλήσει το οτιδήποτε ως καλλιτεχνικό αντικείμενο ή αισθητική εμπειρία. Θα μπορούσε, φυσικά, να είναι μια φάρσα ή και ένα ειρωνικό σαμποτάζ. Αναμφίβολα. Αφού όμως αυτές οι χειρονομίες εντάσσονται πλήρως στην οικονομία της σύγχρονης τέχνης, χάνουν το δικαίωμα στη φάρσα ή την όποια σχέση τους με κάποια ειρωνική στρατηγική.  

Όλο αυτό που ξεκίνησε από τον μοντερνισμό, φέρνοντας μαζί του γνώση των προηγούμενων κανόνων, γίνεται πρόφαση για έναν μηδενισμό που, ικανοποιημένος από τον εαυτό του, ξέρει να κερδίζει λεφτά και συγχρόνως να εισπράττει κολακείες με λόγους απαράμιλλης κενότητας και στόμφου.

Ευτυχώς, σε άλλες περιοχές της τέχνης, όπως ας πούμε στη λογοτεχνία, το πράγμα δεν άγγιξε ποτέ έναν τέτοιο βαθμό κατάπτωσης. Ακόμα και στα μυθιστορήματα των προκατασκευασμένων συνταγών με την τυποποιημένη πλοκή δεν παρουσιάζεται το τίποτα ως κάτι που ζητάει να ανταμειφθεί και να αξιωθεί τον χαρακτήρα του συμβάντος.

Αυτό όμως είδαμε να προκύπτει από δεκαετίες στις λεγόμενες πλαστικές τέχνες, όπου χρίζεται καλλιτεχνική οποιαδήποτε χειρονομία θεωρηθεί τέτοια από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, την γκαλερί ή κάποιον θεωρητικό. Οι ιδέες ή τα concepts αρκούν για να γίνουν πίκλες, κόπρανα, μικρόβια ή αίματα και κάπως έτσι έχουμε τα περίφημα «σχόλια για την εποχή μας». Όλο αυτό που ξεκίνησε από τον μοντερνισμό, φέρνοντας μαζί του γνώση των προηγούμενων κανόνων, γίνεται πρόφαση για έναν μηδενισμό που, ικανοποιημένος από τον εαυτό του, ξέρει να κερδίζει λεφτά και συγχρόνως να εισπράττει κολακείες με λόγους απαράμιλλης κενότητας και στόμφου.

Η σκηνή της ασημαντότητας έχει μάθει πώς να χρησιμοποιεί τον ριζοσπαστικό και κριτικό λόγο, μετατρέποντάς τον σε κουραστική τερατολογία. Μια διεθνική ελίτ θεωρητικών, καλλιτεχνών, δισεκατομμυριούχων συλλεκτών και μουσείων αρπάζεται πια αναίσχυντα από τις τραγωδίες της Ιστορίας, τους πολέμους, τις προσφυγικές εμπειρίες, τις κάθε λογής οδύνες και ταπεινώσεις των φτωχών, για να τις μετατρέψει σε πίκλες στο ταβάνι, σε πτώματα σε φορμόλη ή σε μπανάνες με σελοτέιπ.

Η ασημαντότητα διεκδικεί έτσι και πολιτικό ρόλο, γιατί αυτό επιβάλλει η μόδα των ευαίσθητων στρατεύσεων και των αλληλέγγυων συμβολισμών. Η ελαφρότητα δεν συγχωρείται ως κενό, πρέπει σώνει και καλά να σχολιάζει οδύνες και να «κάνει πολιτική».

Ο πρώιμος μεταμοντερνισμός τουλάχιστον, αυτός της δεκαετίας του '80, διεκδικούσε το επιφανειακό ως απελευθέρωση από τον βραχνά κάθε πολιτικής μεταφυσικής. Ύστερα όμως ήλθαν οι παγκόσμιες κρίσεις και οι καλλιτέχνες-επιχειρηματίες μυρίστηκαν πως έπρεπε να φτύσουν τη φιλελεύθερη δημοκρατική κοινωνία ως σφαγείο, στρατόπεδο συγκέντρωσης ή τοξικό σκουπιδότοπο. Ασήμαντες κατασκευές αθωώθηκαν ή απέκτησαν αίγλη επειδή θεωρήθηκε πως έφεραν μαζί τους ένα «πολιτικό σχόλιο». Τίποτα πιο εύκολο από αυτό το παιχνίδι, όταν μάλιστα πολλαπλασιάζει την περιουσία του καλλιτέχνη και συντηρεί μια κάστα απατεώνων και διεθνών «προβοκατόρων».

Θα πει κανείς πως όλα αυτά αφορούν μια ελεύθερη αγορά πολιτισμικών εμπειριών. Είναι αγοραπωλησίες που μπορούν να ενοχλούν ή να εξοργίζουν για «αισθητικούς λόγους» και πέραν τούτου ουδέν.

Δεν είναι όμως τόσο απλό. Διότι η τέχνη-φούσκα εμφανίζεται αυθαίρετα ως κάτι που πρέπει να το αποδεχτούμε, αν θέλουμε να είμαστε σύγχρονοι. Το σύγχρονο γίνεται έτσι εντολή και υπόδειξη, μια φορτική προτροπή να σιωπούμε για όλες τις γελοιότητες που μας απευθύνονται, επειδή μπορεί να προέρχονται από την τέχνη.

Έχουμε μάθει να αντιδρούμε στην παραμικρή παρασπονδία ενός παραδοσιακού βιομήχανου, αλλά αισθανόμαστε δυσκολία να μιλήσουμε εναντίον του παρασιτικού καλλιτεχνικού καπιταλισμού. Επειδή είναι παιδί της μεσοαστικής περιέργειας, της ελαφρότητας και του κυνισμού που μας είναι οικεία πράγματα και επειδή ως προοδευτικοί άνθρωποι πρέπει να αυτολογοκρινόμαστε για να μη μας χαρακτηρίσουν συντηρητικούς. 

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η «μπανάνα» του Κατελάν είναι σοβαρό έργο, αντίθετα από τις δημαγωγικές φάρσες του Banksy

Εικαστικά / Η «μπανάνα» του Κατελάν είναι σοβαρό έργο, αντίθετα από τις δημαγωγικές φάρσες του Banksy

Ο κριτικός τέχνης των New York Times, Jason Farago, υπερασπίζεται το περιβόητο ήδη έργο που παρουσίασε στην Art Basel Miami ο Ιταλός εικαστικός, σε αντιπαράθεση με τον «λαϊκίστικο χλευασμό» που διακρίνει την στάση κάποιου σαν τον Banksy
Τα πιο εντυπωσιακά και «κουλά» εκθέματα οίκων μόδας στην Art Basel Miami Beach 2019

Design / Τα πιο εντυπωσιακά και «κουλά» εκθέματα οίκων μόδας στην Art Basel Miami Beach 2019

Η διάσημη φουάρ σύγχρονης τέχνης του Μαϊάμι που συγκεντρώνει κάθε χρόνο πλήθος celebrities από τον χώρο της τέχνης, της μόδας και του χρήματος, λειτουργεί και ως ευκαιρία για φίρμες όπως η Louis Vuitton και η Miu MIu να εισχωρήσουν στην καλλιτεχνική κοινότητα.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ